Zmiana ustrojowa w Polsce w latach 2015–2017 w perspektywie zróżnicowania klasowo-warstwowego

• Authors: Ruszkowski Paweł , Przestalski Andrzej , Matuszewski Paweł

Title variants

EN

The change of the Polish sociopolitical system 2015–2017 in the perspective of the structure of classes and strata

Abstracts

PL

W artykule pokazujemy dwa czynniki kształtujące stosunek społeczeństwa do zmiany ustrojowej. Pierwszym czynnikiem jest przynależność jednostki do określonych klas i warstw społecznych. Drugim czynnikiem jest stosunek tych klas i warstw do wartości demokratycznych. W szczególności dotyczy to akceptacji pojęć rządów demokratycznych oraz rządów niedemokratycznych. Dane empiryczne, stanowiące podstawę analiz, zostały zaczerpnięte z badań CBOS . Ważnym aspektem poznawczym artykułu jest weryfikacja hipotezy: klasy i warstwy społeczne, które ukształtowały się w warunkach ustroju socjalistycznego, w mniejszym stopniu akceptują wartości demokratyczne niż klasy i warstwy, które ukształtowały się w trakcie procesu transformacji ustrojowej. Artykuł jest prezentacją teoretycznej koncepcji struktury społecznej, opartej na wyodrębnieniu dwóch kategorii zróżnicowania: klas społecznych i warstw społecznych. Podstawą tego rozróżnienia jest podział pomiędzy osobami, które zdobywają środki utrzymania w oparciu o prywatną własność środków pracy i renty oraz w oparciu o publiczną własność środków pracy i renty. Teoretycznymi punktami odniesienia tej koncepcji są teorie klas Marksa i Webera.

EN

There are two factors presented in the paper that have an impact on the general public attitude towards the change of the sociopolitical system. The first factor is the affiliation of individuals to a specific social class or stratum. The second factor is the attitude of these classes and strata towards democratic values. What is particularly significant in that respect is the acceptance of the notions of “democratic government” and “nondemocratic government”. The empirical data used in the analysis are based on research by the Public Opinion Research Centre (CBOS ). The important cognitive aspect of the article is a verification of the following hypothesis: the social classes and strata that have existed since the times of socialism accept democratic values to a lesser degree than the classes and strata established during the transformation of the sociopolitical system. The paper is the presentation of the theoretical model of social structure, based on two separate categories of social differentiation: social classes and social strata. The criterion of this differentiation is the division into those whose means of existence are based on private property of means of labour and rent vs. those based on public property of means of labour and rent. The theoretical background of the conception is the class theories of Marx and Weber.

Keywords

PL

klasy społeczne; warstwy społeczne; wartości demokratyczne

zmiana ustrojowa

EN

social classes; social strata; democratic values; change of the sociopolitical system

• Publisher: Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Stowarzyszenie
• Journal: Przegląd Socjologiczny
• Year: 2018
• Volume: LXVII (67)
• Issue: 2
• Pages: 35-63

Contributors

author

Ruszkowski Paweł

• Collegium Civitas

author

Przestalski Andrzej

• Uniwersytet im. Adama Mickiewicza

author

Matuszewski Paweł

• Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego

References

• Aslund Anders. 2010. Jak budowano kapitalizm. Transformacja Europy Środkowej i Wschodniej. Warszawa: Książka i Wiedza.
• Bałtowski Maciej, Maciej Miszewski. 2007. Transformacja gospodarcza w Polsce. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Bieliński Jacek. 2013. Między anomią a fatalizmem. Regulacja społeczna w Polsce w okresie systemowej. Kraków: Zakład Wydawniczy NO MOS .
• Bieliński Jacek. 2017. “Political legitimacy and normative disorientation in European liberal democracies”. Polish Sociological Review 3(199)17: 267–285.
• Bluhm Katharina. 2010. “Theories of capitalism put to the test: Introduction to the debate on Central and Eastern Europe”. Historical and Social Research 35/2(132): 197–217.
• Czapiński Janusz, Tomasz Panek. 2011. Diagnoza społeczna. www.diagnoza.com [dostęp: 26.09.2017]
• Dahrendorf Ralf. 1991. Rozważania nad rewolucją w Europie. Warszawa: Niezależna Oficyna Wydawnicza.
• Domański Henryk. 2015. Czy są w Polsce klasy społeczne? Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
• Durkheim Emil. 2006. Samobójstwo. Studium z socjologii. Warszawa: Oficyna Naukowa.
• Gardawski Juliusz. 1991. Robotnicy 1991. Świadomość ekonomiczna czasu przełomu. Warszawa: Fundacja im. Friedricha Eberta w Polsce.
• Gardawski Juliusz (red.). 2009. Polacy pracujący a kryzys fordyzmu. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Gilejko Leszek. 2010. Klasy i warstwy we współczesnym społeczeństwie polskim. W: Polacy równi i równiejsi, M. Jarosz (red.), 17–43. Warszawa: Instytut Studiów Politycznych PAN .
• Goldthorpe John H. 2012. O socjologii. Integracja badań i teorii, Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN .
• Grabowska Mirosława, Tadeusz Szawiel. 2003. Demokracja. W: Budowanie demokracji. Podziały społeczne, partie polityczne i społeczeństwo obywatelskie w postkomunistycznej Polsce, M. Grabowska, T. Szawiel, 72–127. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN .
• Hancke Bob, Martin Rhodes, Mark Tatcher. 2009. Beyond varieties of capitalism. W: Debating the varieties of capitalism: A reader, B. Hancke (eds.), 273–300. Oxford: Oxford University Press.
• Inglehart Ronald. 2005. Pojawienie się wartości postmaterialistycznych. W: Socjologia. Lektury, P. Sztompka, M. Kucia (red.), 334–348. Kraków: Wydawnictwo Znak.
• Ingelhart Ronald, Christian Welzel. 2005. Modernization, cultural change and democracy. Cambridge: Cambridge University Press.
• Jarosz Maria, Marek W. Kozak. 2005. Konkluzje. W: Wygrani i przegrani polskiej transformacji, M. Jarosz (red.), 301–312. Warszawa: Oficyna Naukowa.
• Jasiecki Krzysztof. 2013. Kapitalizm po polsku. Między modernizacją a peryferiami Unii Europejskiej. Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN .
• Messner Steven F., Richard Rosenfeld. 2001. Crime and the American dream. Belmont, CA: T homson/Wadsworth.
• King Lawrence, Ivan Szelenyi. 2005. Post-communist economic systems. W: The handbook of economic sociology, N. Smelser, R. Swedberg (eds.), 205–232. Princeton: Princeton University Press.
• King Lawrence. 2007. Central European capitalism in comparative perspective. W: Beyond varieties of capitalism. Conflict, contradictions and complementarities in the European economy, B. Hancke, M. Rhodes, M. Tatcher (eds.), 308–327. Oxford: Oxford University Press.
• Kitschelt Herbert. 2001. Accounting the post-communist regime diversity, What counts a good cause? W: Transformative path in Central and Eastern Europe, R. Markowski, E. Wnuk- -Lipiński (eds.), 11–45. Warsaw: Institute of Political Studies PAS , Friedrich Ebert Foundation.
• Kowalik Tadeusz. 2009. WWW. Polskatransformacja.pl. Warszawa: Wydawnictwo Literackie Muza S.A.
• Lane David. 2010. “Post-socialist states and the world economy: The impact of global economic crisis”. Historical Social Research 35/2(132): 218–241.
• Offe Claus. 1999. Drogi transformacji. Doświadczenia Wschodnioeuropejskie i Wschodnioniemieckie. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN .
• Przestalski Andrzej, Paweł Ruszkowski. 2018. Klasy i warstwy społeczne w XXI wieku. W: Świat (bez) pracy. Od fordyzmu do czwartej rewolucji przemysłowej. Księga jubileuszowa z okazji 70-lecia urodzin prof. dr. hab. Juliusza Gardawskiego, J. Czarzasty, C. Kliszko (red.), 139–179. Warszawa: Oficyna Wydawnicza SGH.
• Ruszkowski Paweł. 2012. Segmentacja społeczeństwa polskiego. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Słomczyński Kazimierz. 1972. Zróżnicowanie społeczno-zawodowe i jego korelaty. Wrocław: Ossolineum.
• Stark David. 1996. Recombinant property in East European capitalism. American Journal of Sociology 101: 993–1027.
• Szczepański Jan. 1972. Elementarne pojęcia socjologii. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Sztompka Piotr. 1999. Kulturowe imponderabilia szybkich zmian społecznych: zaufanie, lojalność, solidarność. W: Imponderabilia wielkiej zmiany. Mentalność, wartości i więzi społeczne czasów transformacji, P. Sztompka, 265–282. Warszawa-Kraków: Wydawnictwo Naukowe PWN .
• Sztompka Piotr. 2000. Trauma wielkiej zmiany. Społeczne koszty transformacji. Warszawa: Instytut Studiów Politycznych PAN .
• Wnuk-Lipiński Edmund. 2011. Paradoksy zmiany ustrojowej. W: Wielka transformacja. Zmiany ustroju w Polsce po 1989, I. Krzemiński(red.), 93–102. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Łośgraf.
• Wesołowski Włodzimierz. 1970. Teoretyczne i metodologiczne problemy badań empirycznych nad strukturą klasowo-warstwową. W: Zróżnicowanie społeczne, W. Wesołowski, 42–63. Wrocław: Ossolineum.
• Wright Erik O. 2008. Klasy się liczą. W: Współczesne teorie socjologiczne. Wybór i opracowanie, T. 2, A. Jasińska-Kania, Lech M. Nijakowski, J. Szacki, M. Ziółkowski (red.), 813–832. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.