Rozwój pojęcia woli w pogańskiej filozofii starożytnej - Sokrates, Platon, Arystoteles

• Authors: Koszkało Martyna

Title variants

EN

The Development of the Notion of Will in the Pagan Ancient Philosophy: Socrates, Plato, Aristotle

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Celem artykułu jest przedstawienie i analiza kształtowania się pojęcia woli w starożytnej filozofii pogańskiej. W kontekście poglądów Sokratesa, Platona i Arystotelesa autor przedstawia wiele greckich intuicji dotyczących psychologii aktów moralnych i ludzkiego działania. Po pierwsze artykuł przedstawia doktrynę intelektualizmu etycznego, przypisywaną Sokratesowi, według której kognitywne elementy są głównym motywem naszych działań. Z tego powodu trudno znaleźć pojęcie wolnej woli w sokratejskiej antropologii. Po drugie artykuł prezentuje interpretację platońskiej antropologii, według której sferę thymos można nazwać proto-wolą. Ostatecznie autor ukazuje, jak trudno jest znaleźć pojęcie woli w arystotelesowskiej etyce i antropologii, pomimo że Arystoteles bardzo szczegółowo wyjaśniał relacje między przekonaniami, pragnieniami i działaniem. Ani proairesis, ani boulesis nie mogą pełnić funkcji woli, szczególnie gdy wola ma być władzą, która pragnie, może wybierać i jest samodeterminującą się władzą.

EN

The aim of the article is to present and analyze the development of the notion of the will in the pagan ancient philosophy. In the context of the views of Socrates, Plato, and Aristotle, the Author presents a lot of Greek intuitions concerning the psychology of moral acts and human action. Firstly, the article examines the doctrine of ethical intellectualism, attributed to Socrates, according to which the cognitive elements are the main motives of our actions. So, it is difficult to find the notion of the will in Socratic anthropology. Secondly, the article gives the interpretation of Platonic anthropology according to which the thymos is the sphere that we can name as “proto-will.” At last, the Author shows how difficult is to find the will in Aristotelian ethics and anthropology despite the fact that Aristotle explicated very closely the relations among be liefs, desires, and the action. Neither proairesis, nor boulesis can play the role of the will, especially when the will should be something like the power that desires things, makes decisions, and is self-deremined.

Keywords

PL

wolna wola; wolność; thymos; proairesis; Sokrates; Platon; Arystoteles

EN

free will; freedom; thymos; proairesis; Socrates; Plato; Aristotle

• Publisher: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
• Journal: Roczniki Filozoficzne
• Year: 2015
• Volume: 63
• Issue: 2
• Pages: 157-186

Contributors

author

Koszkało Martyna

• Wydział Nauk Społecznych, Uniwersytet Gdański

References

• Arendt H., Wola, tłum. R. Piłat, Warszawa 1996
• Arystoteles, Etyka eudemejska, w: Dzieła wszystkie, t. V, tłum. W. Wróblewski, Warszawa 1996
• Arystoteles, Etyka nikomachejska, w: Dzieła wszystkie, t. V, tłum. D. Gromska
• Arystoteles, O duszy, w: Dzieła wszystkie, t. III, tłum. P. Siwek, Warszawa 1992
• Arystoteles, O niebie, w: Dzieła wszystkie, t. II, tłum. P. Siwek, Warszawa 1990
• Arystoteles, Retoryka, tłum. H. Podbielski, Warszawa 1988
• Barnwell M., Problem of Negligent Omission, Brill 2010
• Bourke V. J., Will in Western Thought. An Historico-Critical Survey, New York 1964
• Chamberlain Ch., The Meaning of Prohairesis in Aristotle's Ethics, „Transactions of American Philological Association” 114 (1984)
• Dihle A., The Theory of Will in Classical Antiquity, Berkeley-Los Angeles-London 1982
• Dilman I., Free Will. An Historical and Philosophical Introduction, Routledge 1999
• Frede M., Free Will. Origins of the Notion in Ancient Thought, Berkeley-Los Angeles-London 2011
• Galewicz W., Leontios i trupy. O platońskiej etyce godności, „Kwartalnik filozoficzny” XXVI, z. 2 (1998)
• Galewicz W., Z Arystotelesem przez greckie tragedie, część 2, Kraków 2003
• Górnicka J., Obojętność i nie-działanie jako przedmiot moralnej oceny, „Etyka” 30, 1997
• Heinaman R., Voluntary, Involuntary, and Choice, w: A Companion to Aristotle, red. G. Anagnostopoulos, Blackwell 2009
• Irwin T., The Development of Ethics. A Historical and Critical Study, vol. 1, Oxford 2007
• Irwin T.H., Who Discovered the Will?, „Philosophical Perspectives” 6, 1992
• Jaśtal J., Natura cnoty. Problematyka emocji w neoarystotelesowkiej etyce cnót, Kraków 2009
• Kenny A., Aristotle's Theory of the Will, London 1979
• Knuuttila S., Emotions in Ancient and Medieval Philosophy, Oxford 2004
• Legutko R., Sokrates. Filozofia męża sprawiedliwego, Poznań 2013
• MacIntyre A., Trzy antagonistyczne wersje dociekań moralnych, tłum. M. Filipczuk, Warszawa 2009
• Nussbaum M., The Fragility of Goodness. Luck and Ethics in Greek Tragedy and Philosophy, rev. edition, Cambridge 2001
• Peters F.E., Greek Philosophical Terms. A Historical Lexicon, New York-London 1967
• Platon, Eutydem, tłum. W. Witwicki, Kęty 2002
• Platon, Fajdros, tłum. L. Regner, Warszawa 1993
• Platon, Państwo, tłum. W. Witwicki, t. I-II, Warszawa 1991
• Platon, Protagoras, tłum. W. Witwicki, Warszawa 1991
• Platon, Timajos, w: Dialogi, t.II, tłum. W. Witwicki, Kęty 1999
• Price A. W., Aristotle, the Stoics and the will, w: The Will and Human Action. From Antiquity to the Present Day, red. T. Pink and M.W.F. Stone, Routledge 2004
• Reale G., Historia filozofii starożytnej, t. II, Lublin 1996
• Reale G., Historia filozofii starożytnej, t. V, tłum. E. I. Zieliński, Lublin 2002
• Słownik grecko-polski, red. Z. Abramowiczówna, t. I, Warszawa 1958
• Snell B., Odkrycie ducha. Studia o greckich korzeniach europejskiego myślenia, tłum. A. Onysymow, Warszawa 2009
• Sorabji R., The Concept of the Will from Plato to Maximus the Confessor, w: The Will and Human Action. From Antiquity to the Present Day, red. T. Pink and M.W.F. Stone, Routledge 2004

Identifiers

ISSN

0035-7685

DOI

10.18290/rf.2015.63.2-11