Taal, cultuur en vertaling: Een semiotische benadering

• Authors: Ludo Beheydt

Title variants

PL

Język, kultura i tłumaczenie: Podejście semiotyczne

EN

Language, culture, and translation: A semiotic approach

• Languages of publication: NL

Abstracts

NL

Het dilemma omtrent de vertaling van culturele elementen en de relatie tussen woord en beeld in plurimodale teksten leidde tot de keuze voor een semiotische vertaaltheorie. In een semiotische benadering wordt cultuur beschouwd als een web van tekens waarin teksten een ingebed subsysteem zijn. In semiotische zin is vertalen vooral het overbrengen van een cultureel artefact naar een ander cultureel tekensysteem. Helaas negeert deze vereenvoudigde visie de vertaler als een actieve bemiddelaar. Charles Sanders Pierce (1985, 5) heeft terecht een triadische tekenvoorstelling geïntroduceerd, waarin een adequate rol wordt toegekend aan de vertaler die het teken vertaalt in een ander tekensysteem, zodat een permanente culturele mobiliteit wordt gecreëerd. Semiotisch gezien is vertalen een daad van culturele identiteitsvorming. De semiose kan exotiserend of naturaliserend worden uitgevoerd, maar het blijft een onomkeerbaar eenrichtingsproces. Uiteindelijk is de vertaling een interculturele symbiotische constructie.

PL

Dylemat dotyczący tłumaczenia elementów kulturowych i związku między słowem a obrazem w tekstach multimodalnych doprowadził do wyboru semiotycznej teorii tłumaczeniowej. W podejściu semiotycznym kultura postrzegana jest jako sieć znaków, w której teksty stanowią wbudowany podsystem. W sensie semiotycznym tłumaczenie jest przede wszystkim przeniesieniem artefaktu kulturowego do innego kulturowego systemu znaków. Niestety ta uproszczona wizja nie traktuje tłumacza jako aktywnego pośrednika. Charles Sanders Pierce słusznie wprowadził reprezentację triady znaku (1985, 5), gdzie odpowiednią rolę przyznaje się tłumaczowi, który tłumaczy znak na inny system znaków, aby stworzyć stałą mobilność kulturową. Z semiotycznego punktu widzenia tłumaczenie jest aktem tworzenia tożsamości kulturowej. Semioza może być przeprowadzona w ramach egzotyzacji lub naturalizacji, pozostaje ona jednak nieodwracalnym procesem jednokierunkowym. Ostatecznie tłumaczenie jest międzykulturową konstrukcją symbiotyczną.

EN

The dilemma with translation of cultural elements and with the relation of word and image in plurimodal texts, led to the choice of a semiotic theory of translation. In a semiotic approach culture is considered as a web of signs in which texts are an embedded subsystem. Semiotically, translation is primarily the transmission of a cultural artefact into another cultural system of signs. Unfortunately, this simplified vision ignores the translator as an active interface. Charles Sanders Pierce had rightly introduced a triadic sign representation (1985, 5) in which an adequate role is attributed to the translator who translates the sign into another system of signs, thus creating permanent cultural mobility. Semiotically, translation is an act of cultural identity formation. Semiosis may be executed exoticisingly or naturalisingly, but it remains an irreversible unidirectional process. Ultimately, a translation is an intercultural symbiotic construction.

Keywords

NL

vertaalbaarheid; semiotische vertaaltheorie; semiose; cultuur; cultuurvertaling; semiovertaling

PL

przetłumaczalność; teoria semiotyczna; semioza; przekład semiotyczny; kultura.

EN

translatability; semiotic theory; semiosis; semiotranslation; culture

• Publisher: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
• Journal: Roczniki Humanistyczne
• Year: 2018
• Volume: 66
• Issue: 5: Neofilologia. Zeszyt specjalny
• Pages: 155-167

Contributors

author

Ludo Beheydt

• Université catholique de Louvain

References

• Bassnett, Susan. 1980. Translation Studies. London, New York: Routledge.
• Bassnett, Susan, & André Lefevere (eds.). 1990. Translation, History and Culture. London: Pinter.
• Bassnett, Susan, & André Lefevere. 1998) Constructing Cultures. Clevedon: Multilingual Matters.
• Benjamin, Walter. 1923. ‘The task of translator.’ In R. Schulte & John Biguenot (eds.). An anthology of essays from Dryden to Derrida, 71–82. Chicago: Chicago University Press.
• Buden, Boris, Stefan Nowotny, Sherry Simon, Ashok Bery & Michael Cronin. 2009. ‘Cultural translation. An introduction to the problem, and Responses.’ Translation Studies 2 (2): 196–219.
• Eco, Umberto. 2001. Experiences in Translation. Toronto, Buffalo, London: University of Toronto Press.
• Geertz, Clifford. 1973. The Interpretation of Cultures. Selected Essays. London: Fontana Press.
• Gorlée, Dinda L. 1994. Semiotics and the Problem of Translation. Amsterdam: Rodopi.
• Gorlée, Dinda L. 2004. On Translating Signs. Exploring Text and Semio-Translation. Amsterdam: Rodopi.
• Hoffman, Eva. 1996. Verloren in taal. Leven in een nieuw land. Baarn: Bodoni.
• Holmes, James. 1977. ‘Wat is vertaalwetenschap?’ In Bernard T. Tervoort (ed.). Wetenschap en taal, deel 1. Muiderberg: Coutinho. Herdrukt in Ton Naaijkens, Cees Koster, Henri Bloemen & Caroline Meijer (eds.). 2004. Denken over vertalen. Tekstboek vertaalwetenschap, 149–162. Nijmegen: Vantilt.
• Jakobson, Roman. 1959. ‘On Linguistic Aspects of Translation.’ In Reuben A. Brower (ed.). On Translation, 232–239. Cambridge, MA: Harvard University Press.
• Jakobson, Roman. 1977. ‘A Few Remarks on Peirce. Pathfinder in the Science of Language.’ Modern Language Notes 92: 1026–1932.
• Kourdis, Evangelos. 2015. ‘Semiotics of Translation.’ In Peter Pericles Trifonas (ed.). International Handbook of Semiotics, 303–320. Dordrecht: Springer.
• Kourdis, Evangelos, & Pirjo Kukkonen (eds.). 2015. Semiotics of translation, translation in semiotics. Special issue of Punctum 1(2).
• Kourdis, Evangelos, & Pirjo Kukkonen. 2015. ‘Introduction. Semiotics of translation, translation in semiotics.’ Punctum 1(2): 5–10.
• Novaković, Jelica. 1995. ‘Alchemie en toverkracht.’ Literatuur I.
• Peirce, Charles Sanders. 1985. ‘Logic as Semiotics: The Theory of Signs.’ In Robert E. Innis (ed.). Semiotics. An Introductory Anthology, 4–23. Bloomington: Indiana University Press.
• Petrilli, Susan. 2003. Translation Translation. Amsterdam: Rodopi.
• Saussure, Ferdinand de. 1962. Cours de linguistique générale. Paris: Payot.
• Singh, Rajendra. 2007. ‘Unsafe at any speed? Some unfinished reflections on the ‘cultural turn’ in Translation Studies.’ In Paul St-Pierre & Kar C. Prafulla (eds.). In Translation, Reflections, Refractions, Transformations, 73–84. Amsterdam: John Benjamins.
• Stecconi, Ubaldo. 2004. ‘Interpretive semiotics and translation theory. The semiotic conditions to translation.’ Semiotica 4 (1).
• Stecconi, Ubaldo. 2007. ‘Five reasons why semiotics is good for Translation Studies.’ In Yves Gambier, Miriam Schlesinger & Radegundis Stolze (eds.). Doubts and Directions in Translation Studies, 15–20. Amsterdam: John Benjamins.
• Stecconi, Ubaldo. 2009. ‘Semiotics.’ In Mona Baker & Gabriela Saldanha (eds.). Routledge Encyclopedia of Translation Studies, 260–263. London, New York: Routledge.
• Sütiste, Elin. 2012. ‘Preface. On the path of translation semiotics with Peeter Torop.’ Sign Systems Studies 40 (3/4): 269–278.
• Toury, Gideon. 1986. ‘Translation: A Cultural-Semiotic Perspective.’ In Thomas Sebeok (ed.). Encyclopedic Dictionary of Semiotics, vol. 2: 1111–1124. Berlin: De Gruyter.
• Torop, Peeter. 2002. ‘Translation as translating as culture.’ Sign Systems Studies 30 (2): 593–605.
• Torop, Peeter. 2008. ‘Translation and semiotics.’ Sign Systems Studies 36(2): 253–257.
• Venuti, Lawrence. 1998. The Scandals of Translation: Towards an Ethics of Difference. London: Routledge.

Identifiers

DOI

10.18290/rh.2018.66.5s-13