O języku specjalistycznym w komentarzu sportowym (na przykładzie relacji z meczów siatkarskich)

• Authors: Jarosz Beata

Title variants

EN

About specialized language in sports commentary (on the example of coverages of volleyball matches)

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł dotyczy sposobu funkcjonowania języka specjalistycznego w wypowiedzi dziennikarza relacjonującego emitowane „na żywo” zmagania sportowe. Na podstawie obserwacji warstwy słownej telewizyjnych transmisji z meczów siatkarskich autorka dochodzi do wniosku, że formy fachowe są obligatoryjnymi składnikami komunikatu formułowanego przez sprawozdawcę. Umożliwiają one bowiem nie tylko precyzyjne określanie konkretnych technik czy akcji sportowych, ale także warunkują symultaniczność dziennikarskiej narracji i przedstawianych telewidzowi rozgrywek.

EN

The article concerns the functioning of the specialized language in statement of journalist, who covers live broadcast of sports competitions. On the basis of observations of the verbal layer of volleyball matches telecasts the author concludes that professional forms are mandatory elements of the commentator’s communique. They not only enable a precise terming techniques or sports actions, but also condition the simultaneity of the journalistic narration and games presented to the viewer.

Keywords

PL

słownictwo siatkarskie; język specjalistyczny; język sportowy; transmisja sportowa „na żywo”; relacja sportowa; komentarz sportowy

EN

volleyball vocabulary; specialized language; sports language; sports coverage; sports commentary; play-by-play

• Publisher: Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk
• Journal: Socjolingwistyka
• Year: 2015
• Issue: 29
• Pages: 269-282

Dates

published

2015

Contributors

author

Jarosz Beata

• Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin

References

• Andrews P. 2009: Dziennikarstwo sportowe. Praktyczny przewodnik, tłum. M. Lorek, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Awdiejew A. 2004: Gramatyka interakcji werbalnej, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Bauer Z. 2002/2004: Gatunki dziennikarskie, [w:] Z. Bauer, E. Chudziński (red.), Dziennikarstwo i świat mediów, Kraków: Universitas, 254–280.
• Bątkiewicz A. 1977: Semiotyczne uwarunkowania transmisji telewizyjnej, [w:] A. Helman (red.), Z zagadnień semiotyki sztuk masowych, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich — Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, 197–215.
• Borzęcka A. 2002: Kontekst narracyjny komentarza sportowego w telewizji, [w:] J. Ożdżyński, T. Rittel (red.), Konteksty kulturowe w dyskursie edukacyjnym, Kraków: Oficyna Wydawnicza „Edukacja”, 427–441.
• Butler D. 1982: Miejsce języka potocznego wśród odmian współczesnej polszczyzny, [w:] S. Urbańczyk (red.), Język literacki i jego warianty. Księga referatów VIII Sesji Międzynarodowej Komisji Słowiańskich Języków Literackich w listopadzie 1980 r., Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 17–28.
• Cockiewicz W. 1988: Komentarz transmisji sportowej w telewizji (charakterystyka składniowa). Studium z zakresu składni języka mówionego, Kraków: nakł. Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Cockiewicz W. 1994: Język telewizji polskiej jako przykład opracowanej odmiany polszczyzny mówionej, [w:] Z. Kurzowa, W. Śliwiński (red.), Współczesna polszczyzna mówiona w odmianie opracowanej oficjalnej, Kraków: Universitas, 187–196.
• Dunaj B. 1987: O kilku problemach metodologicznych socjolingwistycznych badań języka mówionego (w świetle dotychczasowych doświadczeń), Socjolingwistyka 6, 29–37.
• Furman W., Kaliszewski A., Wolny - Zmorzyński K. 2000: Gatunki dziennikarskie. Specyfika ich tworzenia i redagowania, Rzeszów: Wyższa Szkoła Zarządzania.
• Górnicz M. 2003: Zapożyczenia, terminy międzynarodowe i internacjonalizmy a priori, [w:] P. Mamet, A. Mrózek (red.), Języki specjalistyczne. Zagadnienia dydaktyki i przekładu, Katowice: Wydawnictwo Naukowe Śląsk, 29–34.
• Grochala B. 2011: Ten sam gatunek w dwóch odmianach — o telewizyjnej i internetowej relacji sportowej na żywo, [w:] D. Ostaszewska (red.), Gatunki mowy i ich ewolucja, t. 4: Gatunek a komunikacja społeczna, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 169–180.
• Grochala B. 2012a: Dwugłos dziennikarsko-ekspercki — wpływ czynników pragmatycznych na sposób konstruowania komentarza sportowego/relacji sportowej na żywo, [w:] A. Burzyńska-Kamieniecka (red.), Akty i gatunki mowy w perspektywie kulturowej, „Język a Kultura” 23, Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 199–209.
• Grochala B. 2012b: Komentarz (sportowy), relacja (sportowa), sprawozdanie (sportowe) — przegląd stanowisk, Folia Litteraria Polonica 3 (17), 95–96.
• Grochala B. 2013: Komentarz sportowy jako narracja, [w:] D. Filar, D. Piekarczyk (red.), Narracyjność języka i kultury. Literatura i media, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 237–246.
• Grucza F. 1991: Terminologia — jej przedmiot, status i znaczenie, [w:] F. Grucza (red.), Teoretyczne podstawy terminologii, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 11–44.
• Grucza S. 2008: „Teksty specjalistyczne”: Językowe eksponenty wiedzy specjalistycznej, [w:] Ł. Karpiński(red.), Kulturowy i leksykograficzny obraz języków specjalistycznych, „Języki Specjalistyczne” 8, Warszawa: Katedra Języków Specjalistycznych Uniwersytetu Warszawskiego, 181–193.
• Janasowa J. 1979: Słownictwo techniczne w akcie mowy, Socjolingwistyka 2, 183–195.
• Jarosz B. 2013: O zasięgu słownictwa socjolektalnego w XXI wieku, Białostockie Archiwum Językowe 13, 95–114.
• Jarosz B. 2014: Błędy językowe w relacjach sportowych, czyli o (nie)wzorcowości języka w mediach, [w:] Hofman I., Kępa-Figura D. (red.), Współczesne media. Wartości w mediach — wartości mediów, t. 1: Wartości w mediach, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 89–107.
• Jarosz B. 2015: Rozrywka specjalistyczna, czyli o telewizyjnej relacji sportowej, [w:] J. Bujak-Lechowicz (red.), Kulturowy obraz rozrywki, Szczecin: volumina.pl, 219–228.
• Kita M. 1979: Problem ustrukturyzowania tekstów radiowych i telewizyjnych sprawozdań sportowych, Socjolingwistyka 2: 133–148.
• Kochmańska W. 2012: Jeden mecz w dwóch odsłonach — język relacji radiowej i telewizyjnej (na przykładzie meczu siatkarskiej Ligi Mistrzów), SŁOWO. Studia Językoznawcze 3, 84–96.
• Kochmańska W. 2013: Radiowa relacja z meczu siatkarskiego — przekaz treści czy emocji? Na podstawie transmisji w wybranych rzeszowskich rozgłośniach radiowych, [w:] I. Hofman, D. Kępa-Figura (red.), Współczesne media. Język mediów, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 25–32.
• Koper M. 2013: „Turku, kończ ten mecz!” O mówionej odmianie języka dziennikarzy sportowych raz jeszcze, [w:] M. Jarosz, P. Drzewiecki, P. Płatek (red.), Sport w mediach, Warszawa: Dom Wydawniczy ELIPSA, 284–298.
• Krawczyk Z. 1997: Kultura fizyczna, [w:] Z. Krawczyk (red.), Encyklopedia kultury polskiej XX wieku, t. 5: Kultura fizyczna, sport, Warszawa: Instytut Kultury, 377–383.
• Kumor A. 1973: Telewizja. Teorie — percepcja — wychowanie, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Kurek H. 1990: Metoda socjolingwistycznego badania fonetyki języka mówionego środowisk wiejskich (na przykładzie kilku wsi Beskidu Niskiego), Kraków: nakł. Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Kurzowa Z., Szpiczakowska M. 1985: W poszukiwaniu przedmiotu, celów i metod badawczych, [w:] Z. Kurzowa (red.), Badania nad językiem polskiej telewizji. Studia metodologiczne i opisowe, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 11–24.
• Kuszewski S. 1971: Widowisko telewizyjne, Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe.
• Lewandowski M. 2013: The Language of Football: an English-Polish Contrastive Study, Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
• Loewe I. 2014, Sport w mediasferze z perspektywy lingwisty, Postscriptum Polonistyczne 2(14), 71–91.
• Lukszyn J. 2007: Tekst specjalistyczny pod lingwistyczną lupą, [w:] M. Kornacka (red.), Teksty specjalistyczne jako nośniki wiedzy fachowej, „Języki Specjalistyczne” 7, Warszawa: Katedra Języków Specjalistycznych Uniwersytetu Warszawskiego, 51–70.
• Michalczyk S. 2012: Krytyczne teorie mediów: aktualność czy przeżytek?, [w:] I. Hofman, D. Kępa-Figura (red.), Współczesne media. Kryzys w mediach, t. I, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 15–31.
• Morse M. 2003: Sport w telewizji: powtórka i przedstawienie na ekranie, przekł. A. Piskorz, [w:] A. Gwóźdź (wyb. i oprac.), Media — eros — przemoc. Sport w czasach popkultury, Kraków: Universitas, 21–56.
• Necel R. 2011: Rola dziennikarza komentatora w relacjonowaniu telewizyjnych widowisk sportowych, [w:] Rogowski Ł., Skrobacki R. (red.), Społeczne zmagania ze sportem, Poznań: Wydawnictwo Naukowe Wydziału Nauk Społecznych Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, 77–88.
• Nowak P. 2013: Czy istnieje pragmalingwistyka medialna?, [w:] J. Panasiuk, T. Woźniak (red.), Język — człowiek — społeczeństwo. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Stanisławowi Grabiasowi, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 145–156.
• Nowowiejski B. 2008: Refleksje nad współczesną polską leksyką sportową, [w:] M. Rutkowski, K. Zawilska (red.), Nowe zjawiska w języku, tekście i komunikacji II, Olsztyn [s. n.], 23–35.
• Nowowiejski B. 2011: Współczesne polskie słownictwo sportowe w ujęciu normatywnym, [w:] B. Pędzich, D. Zdunkiewicz-Jedynak, Polskie dźwięki, polskie słowa, polska gramatyka (system — teksty — norma — kodyfikacja), Warszawa: Wydział Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego, 263–274.
• Nowowiejski B. 2012: Pierwiastek onomastyczny w polskiej terminologii sportowej, Poznańskie Studia Polonistyczne 12, 21–30.
• Ostrowski A. 2003: Dziennikarstwo sportowe, Wrocław: Dolnośląska Szkoła Wyższa Edukacji Towarzystwa Wiedzy Powszechnej.
• Ostrowski A. 2007: Telewizyjna transmisja sportowa, czyli największy teatr świata, Wrocław: Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej Edukacji TWP.
• Ożdżyński G. 1996: Komentarz telewizyjny jako forma narracji (na przykładzie transmisji z meczu tenisowego), [w:] S. Kania (red.), Społeczne zróżnicowanie języka, Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, 111–123.
• Ożdżyński J. 1970: Polskie słownictwo sportowe, Wrocław–Warszawa–Kraków: Ossolineum.
• Ożdżyński J. 1979: Mówione warianty wypowiedzi w środowisku sportowym, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich — Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk.
• Ożdżyński J. 1994: Kontekst wizualny reporterskiej wypowiedzi unaoczniającej w radiu i telewizji, [w:] Z. Kurzowa, W. Śliwiński (red.), Współczesna polszczyzna mówiona w odmianie opracowanej oficjalnej, Kraków: Universitas, 231–241.
• Ożdżyński J. 1996: Profesjonalizmy, subjęzyki i rejestry — w ujęciu kognitywnym, [w:] S. Kania (red.), Wokół społecznego zróżnicowania języka, Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, 125–140.
• Ożdżyński J. [1978] 2012: Relacja radiowa a komentarz telewizyjny w ujęciu składniowo-informacyjnym (na materiale sportowym), [w:] M. Kita, I. Loewe (red.), Język w mediach. Antologia, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 163–177.
• Pajewska E. 2003: Słownictwo tematycznie związane z lasem w kontekście badań nad językami specjalistycznymi, Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego.
• Polok K. 2012: Kwestie nacechowania w języku sportu, SŁOWO. Studia Językoznawcze 3, 149–167.
• Rekowski W. 1989: Sport w przekazie telewizyjnym, Warszawa: Wydawnictwo Akademii Wychowania Fizycznego.
• Ropa A. 1979: Próba klasyfikacji występujących w telewizji odmian języka, Zeszyty Prasoznawcze 20, 41–48.
• Sawicka G. 2006: Język a konwencja, Bydgoszcz: Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego.
• Sępek S. 2008: Is English injuring Polish? An analysis of the spread of English terminology in (and through) Polish football, [w:] E. Lavric, G. Pisek, A. Skinner, W. Stadler, The Linguistics of Football, Tübingen: Narr Dr. Gunter, 53–62.
• Szczepańska E. 2004: Internacjonalizmy a anglicyzmy w języku czeskim i polskim, Bohemistyka 2, 96–104.
• Tworek A. 2000: Język sportu — próba definicji (analiza języka polskiego i niemieckiego), [w:] G. Szpila (red.), Język trzeciego tysiąclecia, „Język a Komunikacja” 1, Kraków: Wydawnictwo Tertium, 331–340.
• Uszyński J. 2004: Telewizyjny pejzaż genologiczny, Warszawa: Telewizja Polska S.A. Centrum Strategii — Akademia Telewizyjna.
• Waszakowa K. 2005: Przejawy internacjonalizacji w słowotwórstwie współczesnej polszczyzny, Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
• Wiśnicki M. 2004: Słownictwo telewizyjnego komentarza sportowego (na przykładzie transmisji z meczów piłkarskich), Poradnik Językowy 8, 49–63.
• Wiśnicki M. 2006: Struktura językowa telewizyjnego komentarza sportowego — próba charakterystyki, Studia Medioznawcze 4, 13–32.
• Wojtak M. 2005, Socjolekt w reportażu prasowym — wybrane zagadnienia, [w:] G. Szpila (red.), Język trzeciego tysiąclecia III, t. 1: Tendencje rozwojowe współczesnej polszczyzny, „Język a Komunikacja” 8, Kraków: Krakowskie Towarzystwo Popularyzowania Wiedzy o Komunikacji Językowej Tertium, 403–410.
• Wojtak M. 2013: O sposobach prezentacji i funkcjach socjolektu w reportażu wizerunkowym, [w:] J. Panasiuk, T. Woźniak (red.), Język — człowiek — społeczeństwo. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Stanisławowi Grabiasowi, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 281–293.
• Żydek - Bednarczuk U. 1987: Sytuacja socjolingwistyczna w języku zawodowym na Śląsku, Socjolingwistyka 7, 92–105.
• Żydek - Bednarczuk U. 2004: Zmiany w zachowaniach komunikacyjnych a nowe odmiany językowe (odmiana medialna), [w:] K. Michalewski (red.), Współczesne odmiany języka narodowego, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 99–106.

Identifiers

DOI

10.17651/SOCJOLING.29.16