Barok wileński na artystycznej mapie Europy Środkowej

• Authors: Baranowski Andrzej

Title variants

EN

Wilno Baroque on the Artistic Map of Central Europe

• Languages of publication: PL

Abstracts

EN

Structurally, Wilno churches cannot rival many works created in Austria, Bohemia, Bavaria, as well as Silesia, Little Poland, Great Poland, or the territories of Crown Ruthenia. Not much experimenting was carried out in their inside with space, with traditional forms having been retained. However, the architecture of columned altars set at different angles is autonomous architecture here and this makes the rigid wall frames blast thanks to which this space as if no longer connected achieves full freedom and dynamism. Wilno altars are one of the major issues in Late Baroque.

Keywords

EN

Wilno Late Baroque; Austria; Bohemia; Bavaria; Silesia; Little Poland; Great Poland; Crown Ruthenia

• Publisher: Polska Akademia Nauk. Instytut Sztuki PAN
• Journal: Biuletyn Historii Sztuki
• Year: 2011
• Volume: 73
• Issue: 3-4
• Pages: 281-340

Contributors

author

Baranowski Andrzej

• Instytut Sztuki PAN, Warszawa

References

• Aleksandravičiuté Aleksandra, „Z zagadnień barokowych wyposażeń kościołów Wilna”, [w:] Wileńska architektura sakralna doby baroku – dewastacja i restauracja. Fotografie Kęstutis Stoškus, red. i oprac. Andrea langer i Dietmar POPP, Warszawa 2005.
• Balážová Barbara, Medvecký Jozef, Slivka Dušan, Medzi zemou a nebom. Majstri barokovej fresky na Slovensku, Bratislava 2009.
• Baranowski Andrzej J., [rec.] Lietuvos TSR Architekturos Klausimai VI (II), Wilno 1979, Biuletyn Historii Sztuki, 1980, nr 1.
• Baranowski Andrzej J., „Nurty, fazy i centra barokowej architektury sakralnej w Wielkim Księstwie Litewskim”, Biuletyn Historii Sztuki, 1984, nr 4.
• Baranowski Andrzej J., “The baroque geography of the Polish Commonwealth. Centers and peripheries”, [w:] Borders in Art. Revisiting Kunstgeographie. The proceedings of the Fourth Joint Conference of Polish and English Art Historians, University of East Anglia, Norwich, 1998, red. Katarzyna Murawska-Muthesius, Warsaw 2000.
• Baranowski Andrzej J., „Austriae est impere orbis universo. Polityka dynastyczna i sztuka w Europie Środkowej w okresie nowożytnym”, [w:] Mowa i moc obrazów. Prace dedykowane Profesor Marii Poprzęckiej, Warszawa 2005.
• Baranowski Andrzej J., Między Rzymem a Wilnem: magnackie fundacje sakralne w Wielkim Księstwie Litewskim w czasach kontrreformacji na tle polityki dynastycznej w Europie Środkowej, Warszawa 2006.
• Baranowski Andrzej J., „Rywalizacja jezuitów z zakonami powstałymi w średniowieczu w sztuce Czech i Śląska około 1700 roku”, [w:] Śląsk i Czechy. Wspólne drogi sztuki. Materiały konferencji naukowej dedykowane Profesorowi Janowi Wrabecowi, red. Mateusz Kapustka, Andrzej Kozieł, Piotr Oszczanowski, Wrocław 2007.
• Baranowski Andrzej J., „Pary kopułowych kaplic barokowych przy kościołach cystersów na Śląsku i katedrze wrocławskiej oraz ich rzymskie pierwowzory”, [w:] Slezsko – země Koruny české. Historie a kultura (1300-1740), red. Helena Dáňová, Jan Klípa, Lenka Stolárová, Praha 2008, tom B.
• Baranowski Andrzej J., „Warszawa, jako stolica zakonów łacińskich na tle dużych miast Rzeczypospolitej”, [w:] Kultura artystyczna Warszawy XVII-XXI w., red. Zbigniew Michalczyk, Andrzej Pieńkos, Michał Wardzyński, Warszawa 2010.
• Baranowski Andrzej J., „Architektura sakralna Małopolski i Śląska z przełomu XVII i XVIII wieku”, [w:] Między Wrocławiem a Lwowem. Sztuka na Śląsku, w Małopolsce i na Rusi Koronnej w czasach nowożytnych, red. Andrzej Betlej, Katarzyna Brzezina-Scheuerer, Piotr Oszczanowski, Wrocław 2011.
• Baranowski Andrzej J., „Geografia baroku na »kresach« Rzeczypospolitej”, [w:] Sztuka pograniczy Rzeczypospolitej w okresie nowożytnym od XVI do XVIII wieku. Materiały Sesji Stowarzyszenia Historyków Sztuki dedykowane Pani Profesor Karolinie Lanckorońskiej, red.
• Andrzej J. Baranowski, Warszawa 1998.
• Betlej Andrzej, Zbiór augsburskich „rycin ornamentalnych” z XVIII wieku, Kraków 2003.
• Blažiček Oldrich J., „Poznámka k útvaru hlavniho oltáre u sv. Mikuláše v Praze”, Památky, XLIII, 1948.
• Bohdziewicz Piotr, „O istocie i genezie baroku wileńskiego z drugiej i trzeciej ćwierci XVIII wieku”, Prace i Materiały Sprawozdawcze Sekcji Historii Sztuki TPN w Wilnie , t. III, 1938/39.
• Bohdziewicz Piotr, Zagadnienie formy w architekturze baroku, Lublin 1961..
• Bösel Richard, „Jesuitenarchitektur-zur Problematik ihrer Identität“, [w:] Bohemia Jesuitica 1556-2006, red. Petronilla Cemus, Richard Čemus SJ, t. II, Praha 2010.
• Broniewski Tadeusz, Trzebnica, Wrocław 1959.
• Brykowska Maria, „Nowożytne fasady kościelne na obszarze Wielkiego Księstwa Litewskiego (do początku XVIII w.)”, [w:] Kultura artystyczna Wielkiego Księstwa Litewskiego w epoce baroku, red. Jerzy Kowalczyk, Warszawa 1995
• Chałat Danuta, „Ołtarz główny kościoła w Zirc jako przykład związków artystycznych klasztorów cysterskich na Śląsku i na Węgrzech w czasach baroku”, Quarto. Kwartalnik Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu Wrocławskiego, nr 1 (19), 2011.
• Ciemnołoński Janusz, Pasierb Janusz, Pelplin, Wrocław 1976.
• Czyż Anna S., Kościół świętych Piotra i Pawła na Antokolu w Wilnie, Wrocław 2008.
• Dalbor Witold, Pompeo Ferrari (ok. 1660-1736). Działalność architektoniczna w Polsce, Warszawa 1938.
• Drema Vladas, „Johannes Hedel”, [w:] Słownik artystów polskich i obcych w Polsce działających, t. III, 1979.
• Drema Vladas, „Jerzy Ertli – budowniczy wileński”, Biuletyn Historii Sztuki, 1980, nr 2.
• Dziurla Henryk, Christophorus Lausch, uczeń Andrei Pozza, Wrocław 1991.
• Folga-Januszewska Dorota, Heinekena Paula „ Lucidum prospectiva speculum”, [w:] Podług nieba i zwyczaju polskiego. Studia z historii architektury, sztuki i kultury ofiarowane Adamowi Miłobędzkiemu, Warszawa 1988.
• Galewski Dariusz, „Kościół jezuitów w Świdnicy na tle pozostałych gotyckich świątyń prowincji czeskiej Towarzystwa Jezusowego”, [w:] Śląsk i Czechy. Wspólne drogi sztuki. Materiały konferencji naukowej dedykowane Profesorowi Janowi Wrabecowi, red. Mateusz Kapustka, Andrzej Kozieł, Piotr Oszczanowski, Wrocław 2007.
• Galewski Dariusz, Jezuici wobec tradycji średniowiecznej. Barokizacje kościołów w Kłodzku, Świdnicy, Jeleniej Górze i Żaganiu. Kraków 2012.
• Ganz David, Barocke Bilder-Bauten. Erzahlung Illusion und Institution in Römischen Kirchen 1580-1700, Petersberg 2003.
• Gębarowicz Mieczysław, „Kaplica Boimów we Lwowie”, [w:] Gębarowicz Mieczysław, Szkice z historii sztuki XVII w., Toruń 1966.
• Gieysztor-Miłobędzka Elżbieta, „Nabożeństwo czterdziestogodzinne a sztuka”,
• Biuletyn Historii Sztuki, 1985, nr 1-2.
• Gorszkowoz Olga, Aleksander Jaroszewicz, „Ołtarz kościoła farnego w Grodnie”,
• [w:] Kultura artystyczna Wielkiego Księstwa Litewskiego w epoce baroku, red. Jerzy Kowalczyk, Warszawa 1995.
• Gumiński Samuel, „Jan Riedel i francuskie wątki w snycerce Śląskiej przełomu XVII/XVIII wieku”, [w:] Michał Klar Starszy i jego środowisko kulturowe, red. Jan Wrabec, Wrocław 1995.
• Gumiński Samuel, „O ideowej koncepcji późnobarokowego ołtarza głównego w Toruńskim kościele NP Marii”, Biuletyn Historii Sztuki, 1985, nr 1-2.
• Hanulanka Danuta, Świdnica, Wrocław, 1961.
• Hornung Zbigniew, Problem rokoka w architekturze sakralnej XVIII wieku, Wrocław 1972.
• Horyna Mojmir, „Die römische Inspirationen der Barockarchitektur in Prag im 17. Jahrhundert“, [w:] Generationen – Interpretationen – Konfrontationen. Sammelband von Beiträgen aus der internationalen Konferenz in den Tagen 20.-22. April 2005 in Bratislava, red. Barbara Balážová, Bratislava 2007.
• Iwicki Zygmunt, Oliwa wczoraj i dziś, Gdańsk 2001, s. 130.
• Jakubowska Bogna, „Snycerka toruńska w XVIII w.”, Teka Komisji Historii Sztuki, III, Toruń 1965.
• Jamski Piotr, „Dekoracja rzeźbiarska kościoła trynitarzy na Antokolu w Wilnie”, [w:] Sztuka kresów wschodnich, red. Jan K. Ostrowski, t. 3, Kraków 1998.
• Jodkowski Józef, Grodno, Wilno 1923.
• Kalinowski Konstanty, Architektura doby baroku na Śląsku, Warszawa 1977.
• Kalinowski Konstanty, Rzeźba barokowa na Śląsku, Warszawa, 1986.
• Kałamajska-Saeed Maria, „Ołtarz główny w Szczuczynie”, Biuletyn Historii Sztuki, 1977, nr 2.
• Karner Herbert, „Die Wieneruniwätskirche der Jesuiten: oder »Die RömischeKayser und Römische Bischoff gehören zusammen«“, [w:] Generationen – Interpretationen – Konfrontationen. Sammelband von Beiträgen aus der internationalen Konferenz in den Tagen 20.-22. April 2005 in Bratislava, red. Barbara Balážová, Bratislava 2007.
• Karner Herbert, „Die schlesischen Jesuitenkirchen in Breslau und Brieg: Architektur und Bild im Spannungsfeld jesuitischer Modelle“, [w:] Bohemia Jesuitica 1556-2006, red. Petronilla Cemus, Richard Čemus SJ, t. II, Praha 2010.
• Katalog Zabytków Sztuki w Polsce. Seria Nowa, Tom VII: Miasto Poznań, część II: Śródmieście: kościoły i klasztory, oprac. Andrzej Kusztelski, Warszawa 1998.
• Kębłowski Janusz, „Kilka uwag na temat badań tzw. geografii sztuki”, [w:] Sztuka pograniczy Rzeczypospolitej w okresie nowożytnym od XVI do XVIII wieku. Materiały Sesji Stowarzyszenia Historyków Sztuki dedykowane Pani Profesor Karolinie Lanckorońskiej, red.
• Andrzej J. baranowski, Warszawa 1998.
• Kolbiarz Artur, „Barokowy wystrój rzeźbiarski kościoła pielgrzymkowego w Bardzie i jego twórcy”, [w:] Bardo. Skarby sztuki, red. Andrzej Kozieł, Legnica 2011.
• Kolbiarz Artur, Andrzej Kozieł, „Barokizacja wystroju i wyposażenia kościoła klasztornego Wniebowzięcia NMP w Lubiążu”, [w:] Kościół klasztorny Wniebowzięcia NMP w Lubiążu. Historia, stan zachowania, koncepcja rewitalizacji, red. Andrzej Kozieł, Wrocław 2010.
• Kowalczyk Dorota, „Barokowy kościół w Rokitnie koło Warszawy”, Kwartalnik Architektury i Urbanistyki, 1994, z. 4.
• Kowalczyk Jerzy, „Andrea Pozzo, a późny barok w Polsce. Traktat i ołtarze”, Biuletyn Historii Sztuki, 1975, nr 2, s. 162-178
• Kowalczyk Jerzy, „Guarino Guarini a późnobarokowa architektura w Polsce i na Litwie”, Kwartalnik Architektury i Urbanistyki, 1997, z. 3.
• Kowalczyk Jerzy, „Późnobarokowa architektura Wilna i jej europejskie związki”, Biuletyn Historii Sztuki, 1993, nr 2-3.
• Kowalczyk Jerzy, „Świątynie barokowe w Wilnie”, [w:] Wileńska architektura sakralna doby baroku – dewastacja i restauracja. Fotografie Kęstutis Stoškus, red. i oprac. Andrea Langer i Popp Dietmar, Warszawa 2005.
• Kozieł Andrzej, „Michael Willmann w Bardzie”, [w:] Bardo. Skarby sztuki, red. Andrzej Kozieł, Legnica 2011.
• Krautheimer Richard, The Rome of Alexander VI, 1655-1672, Princeton, NJ, 1985.
• Kusztelski Andrzej, „Kaplice loretańskie w Wielkim Księstwie Litewskim i Inflantach polskich”, [w:] Sztuka pograniczy Rzeczypospolitej w okresie nowożytnym od XVI do XVIII wieku. Materiały Sesji Stowarzyszenia Historyków Sztuki dedykowane Pani Profesor Karolinie Lanckorońskiej, red. Andrzej J. Baranowski, Warszawa 1998.
• Lorenz Helmut, „Senza toccar le mura della Chiesa. Andrea Pozzos Umgestaltung der
• Wiener Uniwersitätkirche und die Barocken »Farbräume« in Mittel“, [w:] Die Jesuiten in Wien. Zur Kunst- und Kulturgeschichte der österreichischen Ordensprovinz der Gesellschaft Jesu im 17. und 18. Jahrhundert, red. Herbert Karner, Werner Telesko, Wien 2003.
• Lorentz Stanisław, Jan Krzysztof Glaubitz. Architekt wileński VIII w., Warszawa 1937.
• Matsche Franz, „Kostel sv Mari Magdaleny K.I.Dientzenhofera v Karlovych Varech“, Uměni, 1991, nr 1.
• Mattencc Anna Maria i, „I Bibiena el’architettura tardo barocca”, [w:] I Bibiana, una famiglia europea. red. Deanna Lenzi, Jadranka Bentini, Silvia Battistinia, Aleksandra Contelli, kat. wyst., Pinacoteca Nazionale, Bologna, Venezia 2000.
• Matušakaite Maria, „Działalność artystyczna Tomasza Podhayskiego na Litwie”, [w:] Sztuka ziem wschodnich Rzeczypospolitej XVI-XVIII w., red. Jerzy Lileyko, Lublin 2000.
• Mączyński Ryszard i, Zespoły architektoniczne Collegium Regium i Collegium Nobilium warszawskich pijarów 1642-1834, Warszawa 2010.
• Mcphee Sarah, Bernini and Bell Towers. Architecture and Politics at the Vatican, New Haven-London 2002.
• Miłobędzki Adam, „Wiedeńskie kościoły centralno-podłużne a późnobarokowa architektura ziem polskich”, Rocznik Historii Sztuki, t. 16, 1986.
• Nowak Mirosław, Kaplica błogosławionego Czesława we Wrocławiu, Warszawa 2011.
• Organisty Adam, Skrabski Józef, „Rola i znaczenie projektów architektonicznych Matthiasa Steina”, [w:] Opactwo cystersów w Lubiążu i artyści, red. Andrzej Kozieł, Wrocław 2008.
• Osiecka-Samsonowicz Hanna, Agostino Locci (1601 – po 1660) Scenograf i architekt na dworze królewskim w Polsce, Warszawa 2003.
• Paszenda Jerzy, „Stiuki wileńskie XVIII wieku w świetle archiwów jezuickich”, Biuletyn Historii Sztuki, 1974, nr 2.
• Paszenda, Jerzy „Obst Fryderyk Józef”, [w:] Słownik artystów polskich..., t. VI, Warszawa 1998.
• Paszenda Jerzy, „Kościół pod wezwaniem św. Kazimierza w Wilnie”, [w:] Budowle jezuickie w Polsce, t. 4, Kraków 2010.
• Piechnik Ludwik S.J., „Dzieje Akademii Wileńskiej”, [w:] Próby odnowy Akademii Wileńskiej po klęskach Potopu i okres kryzysu 1655-1730, t. III, Rzym 1987.
• Poklewski Józef, „Warmińskie sanktuaria pielgrzymkowe w XVII i XVIII wieku”, [w:] Kościół i sztuka pobrzeża Bałtyku, Toruń 1998.
• Popłatek Jan, Paszenda Jerzy, Słownik jezuitów artystów, Kraków 1972.
• Pühringer-Zwanowetz Leonore, Matthias Steinl, Wien-München 1966.
• Reuter Guido, Barocke Hochaltäre in Süddeutschland (1660-1770), Petersberg 2002.
• Schütz Bernhard, Die kirchliche Barockarchitektur in Bayern und Oberschwaben 1580-1780, München 2000.
• Sito Jakub, „Rzeźba śląskiego pogranicza Wielkopolski w XVIII wieku”, [w:] Sztuka pograniczy Rzeczypospolitej w okresie nowożytnym od XVI do XVIII wieku. Materiały Sesji Stowarzyszenia Historyków Sztuki dedykowane Pani Profesor Karolinie Lanckorońskiej, red.
• Andrzej J. Baranowski, Warszawa 1998.
• Sito Jakub, Thomas Hutter (1696-1745), rzeźbiarz późnego baroku, Warszawa 2001.
• Mariusz Smoliński, „Die Altäre in Ermland in der Ersten Hälfte des 18. Jahrhunderts“, [w:] Wanderungen: Künstler – Kunstwerk – Motiv – Stifter. Beiträge der 10. Tagung des Arbeitskreises deutscher und polnischer Kunsthistoriker in Warschau, 25.-28. September 2003, red. Małgorzata Omilanowska, Anna Straszewska, Warszawa 2005.
• Skrabski Józef, Paolo Fontana, nadworny architekt Sanguszków, Tarnów 2007.
• Władysław Tatarkiewicz, „Dwa baroki: krakowski i wileński”, Prace Komisji Historii Sztuki, t. VIII, 1946, z. 2.
• Smoliński Mariusz, Rzeźbiarz Jan Chrystian Schmidt. Rola Warmii jako prowincji artystycznej w XVIII wieku, Olsztyn 2006.
• Svacha Rostislav, „Nastup řimského akademismu 1675-1699”, [w:] Velke dejiny zemi Koruny Česke. Architektura, red. Petr Kratochvil, Praha 2009.
• Stehlik Miloš, „Sochařstvi pozdniho baroka na Moravě”, [w:] Dějiny českého výtvarného umění, red. Jiří Dvorský, Praha 1989, t. II/2.
• Witwińska Magdalena, [rec.] Olga Bażenowa, Radiviłovskij Nesviż. Rospisi kostiela Bożego Tieła, Minsk, 2007, Biuletyn Historii Sztuki, 2010, nr 3.
• Wojtyła Arkadiusz, „O vulnerata domina! Vulnerata nostra. Uwagi o treściach i funkcjach ideowych kaplicy Siedmiu Boleści Marii przy kościele św. Wincentego we Wrocławiu”, Roczniki Sztuki Śląskiej, XIX, Wrocław 2010.
• Wrabec Jan, „Bazylika Narodzenia NMP w Bardzie. Historia – architektura – wymowa”, [w:] Bardo. Skarby sztuki, red. Andrzej Kozieł, Legnica 2011.
• Wyżykowska Małgorzata, Śląsk w orbicie Wiednia. Artystyczne związki Śląska z Arcyksięstwem Austriackim w latach 1648-1741, Wrocław 2010.
• Żurawska-Witkowska Alina, Muzyka na dworze Augusta II w Warszawie, Warszawa 1997