"Vita et mores Gregorii Sanocei" von Callimachus – eine anekdotische Biografie aus der Renaissancezeit

• Authors: Chudzik Przemysław

Title variants

PL

Żywot Grzegorza z Sanoka Kallimacha – anegdotyczna biografia renesansowa

EN

Life of Gregory of Sanok by Callimachus - anecdotal Renaissance biography

• Languages of publication: DE PL EN

Abstracts

DE

Ziel: Der vorliegende Beitrag zielt auf die Analyse der auf dem polnischen Gebiet ersten Renaissancebiografie – Vita et mores Gregorii Sanocei von Callimachus. Forschungsmethode: Man unternahm die Kompositionsanalyse und wies auf die Anekdoten im Werk hin, die als eines der wichtigsten Elemente einer antiken Biografie gelten und an die Callimachus direkt anknüpfte. Ergebnisse/Schlussfolgerungen: Eine so angestellte Analyse schildert nicht nur die Rezeption der antiken Vorbilder in der Renaissancezeit, sondern auch die Nutzung der Form einer Anekdote, die sich seit dem Altertum kaum verändert hat. Das Werk Callimachus’ hat eine zweiteilige Struktur – der erste Teil erinnert an die tradierte chronologische Biografie Plutarchs, der zweite an die thematische Biografie Svetonius’. Die Anekdoten im Werk erfüllen die gleichen Funktionen wie in den antiken Werken. Erfolgreich realisieren sie ihre Aufgaben unter neuen Umständen und mit einem neuen Helden, d.i. einem polnischen Magnaten im 15. Jahrhundert.

PL

Cel: Celem artykułu jest przyjrzenie się pierwszej napisanej na ziemiach polskich biografii renesansowej – Żywotowi Kallimacha z Sanoka autorstwa Filippa Kallimacha. Metoda badawcza: Przeprowadzono analizę kompozycyjną i wskazano występujące w dziele anegdoty. Anegdoty są jednym z kluczowych elementów biografii antycznej, do której wzorów Kallimach bezpośrednio nawiązywał. Wyniki/Wnioski: Tak dokonana analiza nie tylko pokazuje renesansową recepcję antycznych wzorców, ale też samego wykorzystania anegdoty, które nie zmieniło się od czasów antycznych. Dzieło Kallimacha ma strukturę dwuczęściową – część pierwsza nawiązuje do tradycji biografii Plutarchowej, chronologicznej; druga natomiast do biografii Swetoniuszowej, tematycznej. Anegdoty występujące w dziele pełnią wszystkie funkcje, które pełniły w dziełach antycznych – z powodzeniem realizują swoje zadania w nowych okolicznościach i z nowym bohaterem – piętnastowiecznym polskim magnatem.

EN

Aim: The aim of the article is to look at the first Renaissance biography written in Poland – Life of Gregory of Sanok by Callimachus. Research method: A compositional analysis was carried out and anecdotes appearing in the work were pointed out. Anecdotes are one of the key elements of ancient biography, which Callimachus directly referred to. Results/Conclusions: The analysis carried out in this way not only shows the Renaissance reception of ancient patterns, but also the use of anecdotes, which has not changed since ancient times. Callimachus’ work has a two-part structure - the first part refers to the tradition of Plutarch's biography, which is chronological; the other, however, follows the thematic pattern of Suetonius' biography. Anecdotes appearing in the work perform all the functions they performed in ancient works - they successfully carry out their tasks in new circumstances and with a new hero - a fifteenth-century Polish magnate.

Keywords

DE

Callimachus (Philipp Buonaccorsi); Gregorius Sanoceus; Biografie; Anekdote; Rhetorik; Lobgedichte

PL

Kallimach (Filippo Buonaccorsi); Grzegorz z Sanoka; biografia; anegdota; retoryka; panegiryk

EN

Callimachus (Filippo Buonaccorsi); Gregory of Sanok; biography; anecdote; rhetoric; panegyric

• Publisher: The Nicolaus Copernicus Public Provincial Library in Torun, Poland
• Journal: Folia Toruniensia
• Year: 2019
• Volume: 19
• Pages: 9-19

Dates

published

2019-12-09

Contributors

author

Chudzik Przemysław

• Nicolaus Copernicus Public Provincial Library in Toruń, Poland

References

• Arighetti, Graziano. 2003. „L’aneddoto, biografia e Aristotele”. Studi Classici e Orientali 49: 29-42.
• Call. Greg. Sanoc. = Kallimach, Filip. 1963. Vita et mores Gregorii Sanocei, ed., koment. i przeł. I. Lichońska, Warszawa: PWN.
• Cic. De inventione = Cicero, Marcus Tullius Cicero 2013. O inwencji retorycznej = de inventione, przeł. K. Ekes, wstęp i przyp. B. Awianowicz. Warszawa: IBL PAN.
• Chudzik, Przemysław. 2014. „Najważniejsze funkcje i gatunkowe wyznaczniki anegdoty w biografii antycznej”. Symbolae Philologorum Posnaniensium 24(1): 203-226.
• Chudzik, Przemysław. 2014. „Rola i znaczenie anegdot w antycznej biografii politycznej na przykładzie Żywotów Cezarów Swetoniusza”. Szkice o antyku, red. A. Kucz i P. Matusiak, 83-90. Katowice: Wydawnictwo UŚ.
• Chudzik, Przemysław. 2015. „Mit ajtiologiczny jako anegdota wyjaśniająca”. W Epika antyczna i jej kontynuacje do XVIII wieku, red. A. Witczak, 47-56. Gdańsk: Wydawnictwo UG.
• Chudzik, Przemysław. 2017. „Niezwykłe czyny niezwykłych mężów – antyczne paradoksy i paradoksalne anegdoty w biografii antycznej”. W Paradoksologia w starożytności i średniowieczu, red. M. Wolny, M. Chudziakowska-Wołoszyn, 41-52. Olsztyn: Instytut Historii i Stosunków Międzynarodowych UWM.
• Chudzik, Przemysław. 2018. „O łamaniu zasad – anegdota jako zjawisko karnawalizacyjne”. W Wzory kultury antycznej, red. J. Doroszewska, M. Job, T. Sapota, 49-58. Katowice: Wydawnictwo UŚ.
• Diog. Laert. = Laertios, Diogenes, Laertios. 2004. Żywoty i poglądy słynnych filozofów, przeł. O. Korońska, K. Leśniak, W. Olszewski. Warszawa: PWN.
• Domański, Jan. 1961. „Ze studiów nad Kallimachem”. Odrodzenie i reformacja w Polsce 6.
• Dziechcińska, Hanna. 1971. Biografistyka staropolska w latach 1476-1627. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Lausberg, Heinrich. 2002. Retoryka literacka, przeł. A. Gorzkowski. Bydgoszcz: Homini.
• Obremski, Krzysztof. 2003. Panegirystyczna sztuka postaciowania: August II Mocny. Toruń: Wydawnictwo UMK.
• Prisc. = Pryscjan. 1820. „Praexercitamenta”. Prisciani Caesarensis Grammatici opera omnia, oprac. A. Krehl, t. II, Lipsk: B.G. Teubner.
• Sokr. Schol. = Scholastyk, Sokrates. 1986. Historia Kościoła, przeł. S. J. Kazikowski, koment. A. Ziółkowski, wstęp. E. Wipszycka. Warszawa: Pax.
• Suet. Caes. = Swetoniusz. 1987. Żywoty Cezarów, przekł., wstęp i koment. J. Niemirska-Pliszczyńska, przedm. J. Wolski, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Ziomek, Jerzy. 2002. Renesans. Warszawa: PWN.

Identifiers

DOI

10.12775/FT.2019.001