Przemiany językowo-kulturowe wsi na przykładzie ekspresywizmów określających dzieci

• Authors: Anna Piechnik

Title variants

EN

Linguistic-cultural changes in a rural area on the basis of expressions connected to children

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł zawiera wnioski z badania kwestionariuszowego dotyczącego ekspresywizmów stosowanych na określenie dzieci, przeprowadzonego w 2011 r. w Małopolsce wśród gimnazjalistów z trzech szkół, a następnie wśród najstarszych krewnych tych uczniów. W zebranym materiale (głównie u najstarszych respondentów) znajdują się leksemy gwarowe, odnoszące się do minionej kultury, związane z zakorzenionym na wsi systemem wartości oraz (głownie u młodzieży) elementy nowe, odzwierciedlające zjawiska i mody kultury masowej. Ekspresywizmy podawane przez najstarsze osoby krytycznie oceniają pochodzenie dziecka spoza związku małżeńskiego, negliż oraz zbytnią dbałość o urodę. W leksyce najstarszego pokolenia brakuje określeń wartościujących pozytywnie. Dla odróżnienia: w języku młodzieży pojawia się wiele nazwań czułych, pieszczotliwych, kwestie moralne nie są ostro oceniane, zaś eksponowanie walorów ciała spotyka się z aprobatą. Ponadto w nazwach ekspresywnych wymienianych przez młodzież widać silne wpływy języka angielskiego oraz współczesnej kultury popularnej.

EN

The article presents the conclusions from the materiał gathered among students of three junior high schools and their eldest relatives. The research, in the form of a ąuestionnaire, was done in Małopolska County in 2011. The analysis of the data allows noticing that the eldest generation usually uses dialectical terms connected to values deeply-set in rural backgrounds for centuries. Meanwhile young peoples’s lexicon reflects modern popular culture. The dialectical expressions used by the eldest generation criticise illegitimate children, negligee and attaching importance to taking care of beauty. There is no positive assessment in their vocabulary as opposed to the language of the youth’s, who freąuently use words of endearment, approve exposing of a body and who are not as strict with morał values as elder people. Moreover, their language is rich in English terms and those of modern popular culture.

Keywords

PL

słownictwo gwarowe; słownictwo ekspresywne; dialekt małopolski

EN

dialectal vocabulary; expressional vocabulary; Małopolska dialect

• Publisher: Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Stowarzyszenie
• Journal: Rozprawy Komisji Językowej ŁTN
• Year: 2013
• Volume: LIX
• Pages: 227-236

Dates

published

2013

Contributors

author

Anna Piechnik

• Uniwersytet Jagielloński, Wydział Polonistyki, Katedra Lingwistyki Kulturowej i Socjolingwistyki.

References

• Bańko Mirosław, Zygmunt Agnieszka, 2010, Czułe słówka. Słownik afektonimów, Warszawa
• Cygan Stanisław, 1996, Zmiany w słownictwie mieszkańców wsi w kontekście przemian społeczno-kulturowych, „Kieleckie Studia Filologiczne”, 10, s. 43–53
• Grochola-Szczepanek Helena, 2006, Wpływ przemian społecznych i kulturowych na mowę mieszkańców wsi (na przykładzie wsi Rzepiska), [w:] Gwary dziś. 3. Wewnętrzne zróżnicowanie języka wsi, Poznań, s. 167–174
• Grochola-Szczepanek Helena, 2008, Stopień używania wyrazów ogólnopolskich i ich gwarowych odpowiedników – w ocenie młodych mieszkańców Spisza, „Język Polski”, 88, 3, s. 215–230
• Kąś Józef, 1992, Społeczno-językowe uwarunkowania interferencji leksykalnej słownictwa gwarowego i ogólnopolskiego, [w:] Język a kultura, t. 7, Kontakty języka polskiego z innymi językami na tle kontaktów kulturowych, red. J. Maćkiewicz, J. Siatkowski, Wrocław
• Kąś Józef, 1994, Interferencja leksykalna słownictwa gwarowego i ogólnopolskiego (na przykładzie gwar orawskich), Kraków
• Kąś Józef, 1994a, Kulturowy stereotyp mężczyzny i kobiety w środowisku wiejskim (na materiale gwar orawskich), [w:] Język a kultura, t. 9, Płeć w języku i kulturze, red. J. Anusiewicz, K. Handke, Wrocław, s. 119–130
• Kąś Józef, 2003, Słownictwo gwarowe i ogólnopolskie w mowie ludności wiejskiej (na materiale gwar orawskich), [w:] Podkarpackie spotkania. Literatura – język – kultura, t. 3, Kultura wsi podkarpackiej, Kraków, s. 67–77
• Kąś Józef, Kurek Halina, 2001, Język wsi, [w:] Najnowsze dzieje języków słowiańskich. Język polski, red. S. Gajda, Opole, s. 440–459
• Kucała Marian, 1957, Słownik porównawczy trzech wsi małopolskich, Kraków 1957
• Kucharzyk Renata, 2003, Zmiany w gwarowym systemie leksykalnym w ujęciu socjologicznym. Propozycje metodologiczne, [w:] Polszczyzna Mazowsza i Podlasia, cz. 7, Obraz życia i kultury mieszkańców regionu utrwalony w słownictwie gwarowym i regionalnym, red. H. Sędziak, Łomża, s. 117–125
• Kurek Halina, 1995, Przemiany językowe wsi regionu krośnieńskiego. Studium socjolingwistyczne, Kraków
• Kurek Halina, 1990, Metodologia socjolingwistycznego badania fonetyki języka mówionego środowisk wiejskich wiejskich (na przykładzie kilku wsi Beskidu Niskiego), Kraków
• Pelcowa Halina, 2001, Interferencje leksykalne w gwarach Lubelszczyzny, Lublin
• Pelcowa Halina, 2006, Pokoleniowość i sytuacyjność – dwa istotne czynniki różnicowania się języka mieszkańców współczesnej wsi, [w:] Gwary dziś. 3. Wewnętrzne zróżnicowanie języka wsi, Poznań, s. 139–153
• Piechnik Anna, 2009a, Wizerunek kobiety i mężczyzny w językowym obrazie świata ludności wiejskiej (na przykładzie gminy Zakliczyn nad Dunajcem), Kraków
• Piechnik Anna, 2009b, Uroki we współczesnej podtarnowskiej wsi, „Lud”, 93, s. 203–216
• Piechnik-Dębiec Anna, 2010, Gwarowa leksyka ekspresywna najstarszych mieszkańców wsi, [w:] Język polski wczoraj, dziś, jutro..., red. B. Czopek-Kopciuch, P. Żmigrodzki, Kraków, s. 380–385
• Rejter Artur, 2006, Leksyka ekspresywna w historii języka polskiego. Kulturowo-komunikacyjne konteksty potoczności, Katowice
• Sagan-Bielawa Mirosława, 2010, Pokolenie w polskich badaniach socjolingwistycznych, [w:] Symbolae grammaticae in honorem Boguslai Dunaj, red. R. Przybylska, J. Kąś, K. Sikora, Kraków, s. 497–502
• Sierociuk Jerzy, 2002, Nieco o związku pól tematycznych z dynamiką przeobrażeń leksyki gwarowej, [w:] Język polski. Współczesność. Historia, t. 2, red. W. Książek-Bryłowa, H. Duda, Lublin, s. 65–72
• Szymczak Mieczysław, 1968, Polskie gwarowe nazwy panny mającej nieślubne dziecko, [w:] Symbolae philologicae in honorem Vitoldi Taszycki, „Prace Komisji Językoznawstwa PAN”, 17, s. 366–372

Identifiers

ISSN

0076-0390