Błogosławiony abp Antoni Julian Nowowiejski — pionier ruchu liturgicznego w Polsce. W 75. rocznicę męczeńskiej śmierci

• Authors: Brzeziński Daniel

Title variants

EN

Blessed Archbishop Antoni Julian Nowowiejski — the Pioneer of the Liturgical Movement in Poland. In Commemoration of the 75th Anniversary of his Martyrdom

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

Przed 75 laty, w maju lub w czerwcu 1941 r., w obozie koncentracyjnym Soldau umierał śmiercią męczeńską senior Episkopatu Polski, pasterz prastarej diecezji płockiej, arcybiskup Antoni Julian Nowowiejski. 13 czerwca 1999 r. Antoni Julian Nowowiejski został w Warszawie ogłoszony błogosławionym przez św. Jana Pawła II, otwierając poczet 108 błogosławionych męczenników II wojny światowej. Śmierć w Działdowie poprzedziło niezwykle cenne życie arcybiskupa jako kapłana, uczonego, profesora, wychowawcy, mecenasa kultury i sztuki, działacza na polu oświatowym, społecznym i misyjnym, i — wreszcie — biskupa Kościoła katolickiego. W liczącej ponad 940 lat historii diecezji płockiej 33-letni okres rządów pasterskich Antoniego Juliana Nowowiejskiego (1908–1941) stanowi niewątpliwie osobną epokę. Jego osoba wpisała się również na trwałe w dzieje Kościoła, państwa i narodu polskiego. W artykule przedstawiono bł. Antoniego Juliana Nowowiejskiego jako wybitnego liturgistę swojej epoki i pioniera ruchu liturgicznego na ziemiach polskich przełomu XIX i XX stulecia, ale także uczonego, którego dzieła — pomimo upływu lat — przeżywają w naszych czasach swoisty renesans.

EN

Seventy-five years ago, in May or June 1941, Archbishop Antoni Julian Nowowiejski, a senior of Polish Episcopal Conference, a bishop of an ancient Diocese of Płock was dying as a martyr in the Soldau concentration camp. On June 13, 1999, in Warsaw, St. John Paul II beatified him along with the 108 Martyrs of World War II. The death of the Archbishop in Działdowo was preceded by an exceptionally valuable life as a clergyman, scholar, professor, educator, great patron of art and culture, activist in the field of education, social and missionary life and, last but not least, a bishop of the Catholic Church. In 940 years of the history of the Diocese of Płock, 33 years of his service (1908– 1941) constitute a separate epoch. The life of Antoni Julian Nowowiejski is firmly inscribed in the history of the Church, state and the Polish nation. The article presents Blessed Antoni Julian Nowowiejski as an eminent liturgist of his times, the pioneer of the liturgical movement in Poland at the turn of the 19th and 20th centuries and as a scholar whose works, despite the passage of time, are currently enjoying a renaissance.

Keywords

PL

arcybiskup Antoni Julian Nowowiejski; liturgia; ruch liturgiczny; ruch liturgiczny w Polsce

EN

Archbishop Antoni Julian Nowowiejski; liturgy; the liturgical movement; the liturgical movement in Poland

• Publisher: Uniwersytet Opolski. Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego
• Journal: Liturgia Sacra. Liturgia - Musica - Ars
• Year: 2016
• Volume: 22
• Issue: 48
• Pages: 455-473

Contributors

author

Brzeziński Daniel

• Toruń, UMK

References

• NOWOWIEJSKI A.J., Djakon i jego czynności podczas Mszy ś[więtej] i w innych obrzędach Kościoła katolickiego, Warszawa 1886.
• NOWOWIEJSKI A.J., Subdjakon i jego czynności podczas Mszy ś[więtej] i w innych obrzędach Kościoła katolickiego, Warszawa 1886.
• NOWOWIEJSKI A.J., Śpiew liturgiczny, muzyka i chóry Kościoła katolickiego, Warszawa 1886.
• NOWOWIEJSKI A.J. (rec.), M. MAGURERE, Notions génerales sur la liturgie, Palmé 1882, PKat 25 (1887), nr 10, s. 159.
• NOWOWIEJSKI A.J., Ceremonjarz i jego czynności podczas Mszy ś[więtej] i w innych obrzędach Kościoła katolickiego, Warszawa 1890.
• NOWOWIEJSKI A.J., Ceremonjał parafjalny. Przewodnik liturgiczny dla duchowieństwa pasterstwem dusz zajętego, Warszawa 1892 (t. I), Warszawa 1894 (t. II), Płock 19317.
• NOWOWIEJSKI A.J., Akolici i ich czynności podczas Mszy ś[więtej] i w innych obrzędach Kościoła katolickiego, Warszawa 1893.
• NOWOWIEJSKI A.J., Turyferarz i jego czynności podczas Mszy ś[więtej] i w innych obrzędach Kościoła katolickiego, Warszawa 1893.
• NOWOWIEJSKI A.J., Wykład liturgji Kościoła katolickiego, t. I: Wiadomości wstępne (dwa woluminy; cz. I: O środkach rozwinięcia kultu), Warszawa 1893.
• NOWOWIEJSKI A.J., Agenda pasterska, to jest zebranie tego wszystkiego, co ma czynić dobry kapłan, aby i siebie i dusze sobie powierzone doprowadził do żywota wiecznego, według Pisma św., Ojców Kościoła, pisarzy ascetycznych i Świętych Pańskich, Warszawa 1894.
• NOWOWIEJSKI A.J., Wykład liturgji Kościoła katolickiego, t. II, Warszawa 1902 (cz. I: O środkach rozwinięcia kultu).
• NOWOWIEJSKI A.J., Wykład liturgji Kościoła katolickiego, t. III, Warszawa 1905 (cz. I: O środkach rozwinięcia kultu).
• NOWOWIEJSKI A.J., Wykład liturgji Kościoła katolickiego, t. IV: Officjum brewjarzowe, Płock 1916 (cz. II).
• NOWOWIEJSKI A.J., Monografja historyczna Płocka, wyd. pierwsze, Płock 1917 (także: Płock 1919).
• NOWOWIEJSKI A.J., Msza w okresie przednicejskim, Lwów 1922.
• NOWOWIEJSKI A.J., Pastorologja, wyd. pierwsze (bez podania autora): Płock 1923, Płock 19302.
• NOWOWIEJSKI A.J., Płock. Monografja historyczna, napisana podczas wojny wszechświatowej, poprawiona i uzupełniona w roku 1930, Płock 19312.
• NOWOWIEJSKI A.J., Wykład Liturgii Kościoła Katolickiego, t. V: Msza święta, Płock 1993, Warszawa 20012.
• BRZEZIŃSKI D., „Chrystus wczoraj i dziś, i na wieki”. Anamnetyczny wymiar roku liturgicznego, Toruń 20152.
• BRZEZIŃSKI D., Koncepcja roku kościelnego w nauczaniu błogosławionego arcybiskupa Antoniego Juliana Nowowiejskiego, StPł 36 (2008), s. 69–77.
• BRZEZIŃSKI D., „Szczyt i źródło” (KL 10). Sobór Watykański II i odnowa liturgii rzymskiej, w: M. BIAŁKOWSKI (red.), Studia soborowe. Historia i nauczanie Vaticanum II, Toruń 2013, s. 349–369.
• BRZEZIŃSKI D., W poszukiwaniu teologicznego sensu liturgii. Refleksje na 2000-lecie chrześcijaństwa, StPł 28 (2000), s. 37–48.
• DECYK J., Arcybiskup Nowowiejski jako liturgista, StPł 4 (1976), s. 7–21.
• DECYK J., Życie eucharystyczne pasterską troską błogosławionego arcybiskupa Antoniego Juliana Nowowiejskiego, StPł 36 (2008), s. 97–111.
• GÓRALSKI W., Będziecie moimi świadkami, Płock 1992, 19992.
• GÓRALSKI W., Świadek niezłomny. Życie, męczeństwo i kult bł. Antoniego Juliana Nowowiejskiego, Płock 2008.
• GÓRALSKI W., Złoty jubileusz kapłaństwa arcybiskupa Antoniego Juliana Nowowiejskiego (1931), StPł 36 (2008), s. 145–154.
• GRABOWSKI L., Wskrzeszenie renesansowego klejnotu. Ostatnia wielka przebudowa katedry płockiej pod patronatem ks. Antoniego Juliana Nowowiejskiego, w: A. SUSKI, W. GÓRALSKI, T. ŻEBROWSKI (red.), Arcybiskup Antoni Julian Nowowiejski (1908–1941). W pięćdziesiątą rocznicę męczeńskiej śmierci, Płock 1991, s. 31–141.
• GRZYBOWSKI M.M., Antoni Julian Nowowiejski (1858–1941), w: A. SUSKI, W. GÓRALSKI, T. ŻEBROWSKI (red.), Arcybiskup Antoni Julian Nowowiejski (1908–1941). W pięćdziesiątą rocznicę męczeńskiej śmierci, Płock 1991, s. 9–16.
• GRZYBOWSKI M.M., Arcybiskup Antoni Julian Nowowiejski. Biskup Płocki (1858–1941), Płock 2008.
• GRZYBOWSKI M.M., Bibliografia Antoniego Juliana Nowowiejskiego, StPł 36 (2008), s. 242–252.
• GRZYBOWSKI M.M. (red.), Dokumenty i wypowiedzi o arcybiskupie A.J. Nowowiejskim z lat 1941–1991, w: A. SUSKI,W. GÓRALSKI,T. ŻEBROWSKI (red.), Arcybiskup Antoni Julian Nowowiejski (1908–1941). W pięćdziesiątą rocznicę męczeńskiej śmierci, Płock 1991, s. 497–663.
• GRZYBOWSKI M.M., Duchowieństwo diecezji płockiej. Wiek XIX, t. II, Płock 2010.
• GRZYBOWSKI M.M., Martyrologium duchowieństwa diecezji płockiej w latach II wojny światowej (1939–1945), Włocławek – Płock 20022.
• GRZYBOWSKI M.M., Obecność biskupa A. J. Nowowiejskiego w mieście i diecezji, StPł 36 (2008), s. 155–160.
• GRZYBOWSKI M.M., Ostatni etap pasterskiej działalności arcybiskupa Antoniego Juliana Nowowiejskiego podczas okupacji (1939–1941). Płock – Słupno, w: A. SUSKI,W. GÓRALSKI,T. ŻEBROWSKI (red.), Arcybiskup Antoni Julian Nowowiejski (1908–1941). W pięćdziesiątą rocznicę męczeńskiej śmierci, Płock 1991, s. 255–284.
• GRZYBOWSKI M.M., Posługi sakramentalno-pastoralne Antoniego Juliana Nowowiejskiego, biskupa płockiego (1908–1941), w: A. SUSKI, W. GÓRALSKI, T. ŻEBROWSKI (red.), Arcybiskup Antoni Julian Nowowiejski (1908–1941). W pięćdziesiątą rocznicę męczeńskiej śmierci, Płock 1991, s. 143–184.
• GRZYBOWSKI M.M. (red.), Świadectwa. Wypowiedzi o arcybiskupie A.J. Nowowiejskim, biskupie płockim (1908–1941), Płock 1991.
• JEZUSEK W., Męczeński koniec arcybiskupa Antoniego Juliana Nowowiejskiego, biskupa płockiego (1858–1941), w: A. SUSKI, W. GÓRALSKI, T. ŻEBROWSKI (red.), Arcybiskup Antoni Julian Nowowiejski (1908–1941). W pięćdziesiątą rocznicę męczeńskiej śmierci, Płock 1991, s. 455–496.
• KARBOWNIK H., Wkład abpa Antoniego Juliana Nowowiejskiego w prace konferencji biskupów polskich w latach 1906–1939, w: A. SUSKI, W. GÓRALSKI, T. ŻEBROWSKI (red.), Arcybiskup Antoni Julian Nowowiejski (1908–1941). W pięćdziesiątą rocznicę męczeńskiej śmierci, Płock 1991, s. 235–254.
• KOPEREK S., Teologia roku liturgicznego według Prospera Guéranger, Kraków 1984.
• MARSILI S., La liturgia, momento storico della salvezza, w: TENŻE (red.), Anàmnesis. Introduzione storico-teologica alla liturgia, t. I: La liturgia, momento nella storia della salvezza, Casale Monferrato 1988, s. 31–156.
• MĄKOWSKI W., Po latach pięćdziesięciu (1881–1931). Życiorys biskupa Nowowiejskiego, MPP 26 (1931), nr 7, s. 229–256.
• „Miałem wydostać biskupów ze Słupna”. Wywiad z Panem Lechem Mossakowskim, członkiem rodziny arcybiskupa A.J. Nowowiejskiego, StPł 36 (2008), s. 209–213.
• MOLSKI M., Wspomnienia o Arcybiskupie [napisane własnoręcznie w lutym 1989 r. na trzech kartach formatu zeszytowego], w: M.M. GRZYBOWSKI (red.), Świadectwa. Wypowiedzi o arcybiskupie A.J. Nowowiejskim, biskupie płockim (1908– 1941), Płock 1991, s. 64–65.
• NADOLSKI B., Leksykon liturgii, Poznań 2006.
• NEUNHEUSER B., Il movimento liturgico: panorama storico e lineamenti teologici, w: S. MARSILI (red.), Anàmnesis. Introduzione storico-teologica alla liturgia, t. I: La liturgia, momento nella storia della salvezza, Casale Monferrato 1988, s. 9–30.
• ROJEWSKI A., Liturgia w wykładzie arcybiskupa Antoniego Juliana Nowowiejskiego, w: A. SUSKI, W. GÓRALSKI, T. ŻEBROWSKI (red.), Arcybiskup Antoni Julian Nowowiejski (1908–1941). W pięćdziesiątą rocznicę męczeńskiej śmierci, Płock 1991, s. 287–359.
• SCZANIECKI P., Służba Boża w dawnej Polsce. Studia o Mszy św., Poznań – Warszawa – Lublin 1962.
• STOGOWSKA A.M., Działalność naukowa biskupa Antoniego Juliana Nowowiejskiego, StPł 36 (2008), s. 177–186.
• SUSKI A., GÓRALSKI W., ŻEBROWSKI T. (red.), Arcybiskup Antoni Julian Nowowiejski (1908– 1941). W pięćdziesiątą rocznicę męczeńskiej śmierci, Płock 1991.
• WIERUSZ-KOWALSKI J., Liturgika, Warszawa 1956.
• ŻEBROWSKI T., Przodkowie i rodzina Antoniego Juliana Nowowiejskiego (herbu Jastrzębiec), biskupa płockiego, w: A. SUSKI, W. GÓRALSKI, T. ŻEBROWSKI (red.), Arcybiskup Antoni Julian Nowowiejski (1908–1941). W pięćdziesiątą rocznicę męczeńskiej śmierci, Płock 1991, s. 17–27.
• ŻEBROWSKI T., W sprawie wydania „Mszy świętej” abpa A. Nowowiejskiego, MPP 73 (1988), nr 4–6, s. 149.