O destereotypizacji odczytań tekstu oryginału w przekładzie — rozważania o słoweńskim tłumaczeniu kulinariów w "Panu Tadeuszu" Adama Mickiewicza

• Authors: Muszyńska-Vizintin Anna

Title variants

HR

Destereotipizacija interpretacij izvornega besedila v prevajanju — nekaj tez o kulinariki "Gospoda Tadeja" Adama Mickiewicza v slovenskem prevodu Rozke Štefan

EN

Source text’s destereotypization of interpretations in the process of translations — some theses about the culinary art of Adam Mickiewicz’s "Sir Thaddeuss" in Rozka Štefan Slovenian translations

• Languages of publication: PL

Abstracts

HR

Gospod Tadej ali zadnji maščevalni pohod na Litvi Adama Mickiewicza — poljska narodna epopeja, napisana v obdobju romantike — je mojstrovina, ki velja za neprevedljivo. Vsebuje in kodificira določeni „vzorec poljskosti”: stereotipne predstave vsega, ki naj bi veljalo za tipično poljsko, neločljivo povezano s poljskim (kulturnim, zgodovinskim, literarnim, političnim) kontekstom in okoljem. V razpravi je izpostavljena teza, da številni pojmi oz. predstave, ki veljajo v določeni kulturi za stereotipične, v prevodu spreminjajo svoj status: niso več shematične in očitne (izgubljajo svojo stereotipnost) Postopek „destereotipizacije” se dogaja v glavnem zaradi prenosa besedila v drug jezik, drugi kulturni kontekst ter zaradi kulturno drugače vzgojenega sprejemnika (bralca), ki interpretira tekst s popolnoma drugega, novega vidika.

EN

Adam Mickiewicz’s Sir Thaddeus, or the Last Lithuanian Foray — Polish national epic poem, written in the Romantic period — is a masterpiece, considered to be untranslatable. It contains and codifies certain “patterns of Polishness”: stereotypical depictions of everything that are typically Polish, and indivisibly connected with the Polish (cultural, historical, literary, political) context and environment. In the article it is asserted that a number of terms and depictions, which, in a certain culture are considered as stereotypical, in a translation change their status: they are neither schematic nor obvious anymore (they lose their stereotypy). The process of “destereotypization” takes place mainly because of the transfer into another language and into another cultural context, and because of the receiver’s (reader’s) different cultural education, who interprets the text from a completely different, new point of view.

Keywords

PL

„polskość”; nieprzekładalność; typowe dania (kulinarstwo); komunikacja międzykulturowa; intepretacja; destereotypizacja; kontekst kulturalny

SL

„poljskost”; neprevedljivost; tipične jedi (kulinarika); medkulturna komunikacja; interpretacjia; destereotipizacija; kulturni kontekst

EN

„Polishness”; untranslatable; typical dishes (culinary); intercultural communication; interpretation; destereotypization; cultural context

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego
• Journal: Przekłady Literatur Słowiańskich
• Year: 2013
• Volume: 4
• Issue: 1
• Pages: 37-60

Dates

published

2013-07-01

Contributors

author

Muszyńska-Vizintin Anna

• Instytut Filologii Słowiańskiej, Uniwersytet Śląski

References

• Bałuk-Ulewiczowa, Teresa. „Stereotypy a nieprzekładalność bezwzględna.” Stereotyp a przekład. Red. Maria Filipowicz-Rudek, Jadwiga Konieczna-Twardzikowa. Kraków: Księgarnia Akademicka, 2003. 35—49.
• Bartmiński, Jerzy, Jolanta Panasiuk. „Stereotypy językowe.” Współczesny język polski. Encyklopedia kultury XX wieku. Red. Jerzy Bartmiński. Wrocław: Wiedza o Kulturze, 1993. 363—389.
• Bartmiński, Jerzy. „Podstawy lingwistycznych badań nad stereotypem — na przykładzie stereotypu matki”. Stereotyp jako przedmiot lingwistyki. Teoria, metodologia, analizy empiryczne. Red. Janusz Anusiewicz, Jerzy Bartmiński. Wrocław: Towarzystwo Przyjaciół Polonistyki Wrocławskiej, 1998. 63—83.
• Bugajski, Marian, Anna Wojciechowska. „Językowy obraz świata a literatura.” Język a kultura. T. 13. Red. Anna Dąbrowska, Janusz Anusiewicz. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2000.
• Grzegorczykowa, Renata. „O rozumieniu prototypu i stereotypu we współczesnych teoriach semantycznych.” Stereotyp jako przedmiot lingwistyki. Red. Janusz Anusiewicz, Jerzy Bartmiński. Wrocław: Towarzystwo Przyjaciół Polonistyki Wrocławskiej, 1998. 109—115.
• Habrajska, Grażyna. „Prototyp — stereotyp — metafora.” Stereotyp jako przedmiot lingwistyki. Red. Janusz Anusiewicz, Jerzy Bartmiński. Wrocław: Towarzystwo Przyjaciół Polonistyki Wrocławskiej, 1998. 116—123.
• Hejwowski, Krzysztof. Kognitywno-komunikacyjna teoria przekładu. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007.
• Jarosińska, Izabela. Kuchnia polska i romantyczna. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1994.
• Lippmann, Walter. Javno mnenje. Prev. Vida Zei. Ljubljana: Fakulteta za družbene vede, 1999.
• Potok-Nycz, Magdalena. „Czy stereotyp jest przekładalny.” Stereotyp a przekład. Red. Maria Filipowicz-Rudek, Jadwiga Konieczna-Twardzikowa. Kraków: Księgarnia Akademicka, 2003. 109—125.
• Prokop, Jan. „Polskie uniwersum.” Oblicza polskości. Red. Antonina Kłoskowska. Warszawa: Uniwersytet Warszawski, 1990.
• Skibińska, Elżbieta. „Alkoholowe rytuały bohaterów powieści Tadeusza Konwickiego we francuskim przekładzie.” Język — stereotyp — przekład. Red. Elżbieta Skibińska, Marcin Cieński. Wrocław: Dolnośląskie Wydaw. Edukacyjne, 2002.
• Skibińska, Elżbieta. Przekład a kultura. Elementy kulturowe we francuskich tłumaczeniach „Pana Tadeusza”. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 1999.
• Tokarz, Bożena. „Stereotyp ojczyny w tłumaczeniu słoweńskim Trans‑Atlantyku”. Stereotyp a przekład. Red. Maria Filipowicz-Rudek, Jadwiga Konieczna-Twardzikowa. Kraków: Księgarnia Akademicka, 2003.
• Trstenjak, Anton. Misli o slovenskem človeku. Ljubljana: Založništvo slovenske knjige, 1991.
• Wierzbicka, Anna. Słowa klucze. Różne języki — różne kultury. Tłum. Izabela Duraj-Nowosielska. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2007.

Identifiers

ISSN

1899-9417