Zasada republikańskiej formy rządów i zasada dobra wspólnego w Ustawie Zasadniczej RFN i niemieckiej nauce prawa konstytucyjnego – wybrane zagadnienia

• Authors: Przybysz Marcin
• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

Autor opisuje dwie zasady konstytucyjne – zasadę republikańskiej formy rządów I zasadę dobra wspólnego według Ustawy Zasadniczej Republiki Federalnej Niemiec oraz w rozumieniu niemieckich konstytucjonalistów. W powszechnym znaczeniu państwo będące republiką jest przeciwieństwem monarchii I wyklucza wszelkie formy autokracji czy tym bardziej totalitaryzmu. W rzeczywistości, wielu niemieckich naukowców podkreśla starożytne korzenie republikanizmu w formie opisanej przez Arystotelesa albo Cycerona oraz jego materialne a nie tylko formalne znaczenie. Według nich, państwo jako res publica jest dobrem wspólnym w którym wszyscy obywatele mają swój udział, każda władza jest zobowiązana służyć swoim obywatele, a Ci są zobligowani do działania na rzecz wspólnego dobra innych. Niestety, Ustawa Zasadnicza RFN nie zawiera wielu przepisów w tym zakresie. Republikańska forma rządów wnika z art. 20 ust. 1, art. 28 ust. 1 w związku z art. 79 ust. 4 UZ (tzw. “klauzula wieczności”). Wielokrotnie podkreśla się, że istotą republikanizmu są prawa podstawowe, czy też – innymi słowy – prawdziwy republikanizm jest ustrojem wolnościowym. Także inne, podobne terminy jak „dobro wspólne”, „dobro powszechne” czy „dobro narodu” wspomniane jedynie w czterech przepisach Ustawy Zasadniczej – art. 14 ust. 2, art. 56 w związku z art. 64 ust. 2 oraz 87e ust. 4 po prostu nie są zdefiniowane. Niektórzy naukowcy są zdania, że było to zamierzone. „Dobro wspólne” jest ideą o meta-prawnym i pozapaństwowym charakterze i należy ją sytuować nawet poza konstytucją. Z drugiej strony, nie może ono być precyzyjnie zdefiniowane, ponieważ w każdym konkretnym przypadku definicja musi być wypracowywana przez prawodawców, egzekutywę i sądownictwo.

EN

The author describes two constitutional principles – a principle of republic form of government and a principle of common good according to Basic Law of the Federal Republic of Germany (FRG) and German constitutionalists. In the general and common meaning, republican state is an opposite of a monarchy order, which also excludes any forms of autocracy and all the more totalitarianism. In fact, many German scholars underline the ancient roots of republicanism as described by Aristotle or Cicero and its material and not only formal sense. According to them – a state as res publica is a commonwealth in which all citizens have its part, every authority has an obligation to serve citizens but also every citizen is obliged to act for the common good of others. Unfortunately, the Basic Law of FRG does not contain many provisions on these issues. The republic form of the government in Germany results from article 20 par. 1, article 28 par. 1 in conjunction with article 79 par. 3 of Basic Law (eternity clause). It is very often underlined that the essence of republicanism is fundamental rights – in other words – a true republic is a system of freedom. Also other, similar terms as common welfare, common good and good of the people mentioned only in four provisions of the Basic Law – article 14 par. 2, article 56 in conjunction with art. 64 par. 2 and article 87e par. 4 are simply not defined. Some scholars are of an opinion, that that was intentional. Common welfare is an idea, which has meta-legal, and non-state character and which is even beyond the constitution. On the other hand it just cannot be described precisely, because in every concrete case some other definition has to be elaborated by the legislators, executive and the judiciary.

Keywords

PL

republikańska forma rządów; zasada dobra wspólnego; "klauzula wieczności"

• Publisher: Wydawnictwo Adam Marszałek
• Journal: Przegląd Prawa Konstytucyjnego
• Year: 2011
• Issue: 4 (8)
• Pages: 67-80

Dates

published

2011-12-31

Contributors

author

Przybysz Marcin

• Uniwersytet Szczeciński

References

• Anderheiden M., Gemeinwohl in Republik und Union, Tübingen, 2006
• Anschütz G., Thoma R., Handbuch des deutschen Staatsrechts, Band 1, Tübingen 1932
• Dreier H., Grundgesetz Kommentar, Band II, Artikel 20 - 82, Tübingen, 1998
• Frankenberg G., Die Verfassung der Republik, Autorität und Solidarität in Zivilgesellschaft, 1996
• Gröschner R., § 23 Die Republik, [w:] Handbuch des Staatsrechts der Bundesrepublik Deutschland, pod red. J. Isensee, P. Kirchof, Heidelberg, 2004
• Gröschner R., Dierksmeier C., Henkel M., Wiehart A., Rechts - und Staatsphilosophie, Ein dogmenphilosophischer Dialog, Berlin, 2000
• Gröschner R., Freiheit und Ordnung in der Republik des Grundgesetzes, Juristische Zeitung, 1996
• Häberle P., Europäische Rechtskultur. Versuch einer Annäherung in zwölf Schritten, Frankfurt, 1997
• Hain K. E., Die Grundsätze des Grundgesetzes, Baden-Baden, 1999
• Henke W., Die Republik [w:], Handbuch des Staatsrecht Band I, München, 1987
• Horn H. D., Kantischer Republikanismus und empirische Verfassung, „Zeitschrift für öffentliches Recht“, 2002, nr 57
• Isensee J., Gemeinwohl und Staatsaufgaben im Verfassungsstaat, [w:] J. Isensee, P. Kirchhof, Handbuch des Staatsrechts der Bundesrepublik Deutschlands, Band III, Das Handeln des Staates, Heidelberg 1996
• Madison J., The Federalist, Nr 10, 1787
• Miller D., Principles of Social Justice, Cambridge, London, Harvard, 1999
• Niederberger A., Wie viel Gemeinwohl braucht die Republik? Überlegungen zu neuen Varianten des Republikanismus jenseits von substantieller Gemeinschaft und Tugend [w:] J. Böckelmann, C. Morgenroth, Politik der Gemeinschaft. Zur Konstitution des Politischen in der Gegenwart, Bielefeld, 2008
• Niżnik - Dobosz I., Państwo w nauce administracji i prawa administracyjnego, [w:] Między tradycją przeszłością w nauce prawa administracyjnego, pod red. J. Supernata, Wrocław 2009
• Petit P., Republicanism. A Theory of Freedom and Government, Oxford, 1997
• Schmidt-Aßmann E., Das allgemeine Verwaltungsrechts als Ordnungsidee, Grundlagen und Aufgaben des Verwaltungsrechtlichen Systembildung, Heidelberg 2006
• Schuppert G.F., Gemeinwohldefinition im kooperativen Staat, [w:] H. Müller, K. Fischer, Gemeinwohl und Gemeinsinn im Recht, Berlin 2002
• Solmsen F., Die Theorie der Staatsformen bei Cicero (Kompositionelle Beobachtungen), [w:] Klein R., Wege der Forschung; römisches Staatsdenken, Darmstadt, 1980
• Sommermann K.-P., Art. 20 Abs. 1 [w:] H. Mangoldt, F. Klein, C. Stark, Bonner Kommentar zum Grundgesetz, Band 2: Artikel 20 bis 82, München, 2005
• Walzer M., Sphären der Gerechtigkeit, Ein Plädoyer für Pluralität und Gleichheit, Frankfurt, 1992

Identifiers

DOI

https://doi.org/10.15804/ppk.2011.04.03