Sekretariat Stanu Księstwa Warszawskiego (1807-1813)

• Authors: Paulina Ławniczak

Title variants

EN

Secretariat of State of the Duchy of Warsaw (1807-1813)

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Urząd ministra sekretarza stanu Księstwa Warszawskiego powstał na mocy konstytucji z lipca 1807 roku. Sekretariat Stanu Księstwa Warszawskiego stanowił aparat pomocniczy ministra sekretarza stanu, a jego główną siedzibą, wynikającą z obowiązków urzędnika, było Drezno. Zatem Cezura czasowa funkcjonowania Sekretariatu Stanu to lata 1807-1813. Głównym wyznacznikiem zadań, wykonywanych w Sekretariacie Stanu, były zadania, wynikające z obowiązków ministra sekretarza stanu. Tym obowiązkom podporządkowano system pracy kancelarii. Jakość wykonywanych zadań przy ich nadmiarze pozostawiała czasem wiele do życzenia. Jakkolwiek, Sekretariat Stanu stanowił jedyną drogę dla obywateli do skontaktowania się z monarchą. Gabinet Stanisława Augusta miał wspólne elementy z gabinetem saskim, a Sekretariat Stanu był kancelarią przy saskim królu. Zatem w przypadku tej kancelarii królewskiej możemy spodziewać się raczej kontynuacji wcześniejszych zwyczajów niż wprowadzenia nowej formy akt spraw, charakterystycznej dla XIX wieku. Argumentem przemawiającym za zastosowaniem w Sekretariacie Stanu znanych już rozwiązań, jest także fakt, że król saski był niechętny gwałtownym zmianom. Choć w Księstwie Warszawskim wprowadzano nowoczesne rozwiązania ustrojowe i kancelaryjne, to jednak Królestwo Saksonii było w tym okresie bardziej zachowawcze. Fryderyk August ostrożnie podchodził do przeprowadzanych w Księstwie reform i nie zamierzał w krótkim czasie przenosić ich na grunt saski. Mogło to także powodować sceptyczne podejście do nowoczesnej kancelarii akt spraw. Zatem Sekretariat Stanu został urządzony ogólnie według rozwiązań XVIII-wiecznych, z uwzględnieniem potrzeb kancelarii do spraw Księstwa Warszawskiego. Unowocześnienie polskiej kancelarii królewskiej, za jaką należy uznać Sekretariat Stanu Księstwa Warszawskiego, w tym przypadku stanowiły rozbudowane pomoce ewidencyjne. W kancelarii stanisławowskiej dopiero zaczynano wprowadzać dzienniki korespondencyjne ogólne. Akt królewski we wszystkich egzemplarzach: oryginał w archiwum, wpis w protokole sekretariatu stanu i kopia urzędowa, czyli wypis z protokołu sekretariatu stanu, powinien zawsze być zgodny co do treści. Według prawa odpowiadał za to minister sekretarz stanu. Niestety, przeglądając protokoły posiedzeń Rady Stanu, dowiadujemy się o uchybieniach w tym zakresie.

EN

The office of the Duchy of Warsaw Minister Secretary of State was created pursuant to the adoption of 1807 Basic Law. The Secretariat of State for the Duchy of Warsaw was an auxiliary apparatus for the minister State Secretary, with its main office located in Dresden, in consequence to the duties of the service. Thus, the office operated between 1807 and 1813. The responsibilities of the minister determined all the most important duties of the Secretariat of State. The system by which the administrative office had functioned was subordinate to those responsibilities. The quality of work, given the overload of assignments, had, at times, left much to be desired. However, The State Secretary Office was the only way, the citizens were able to contact the monarchy. The so-called HRH Cabinet of Stanislaw August was similar to the Saxon Cabinet, and the Secretariat of State served as the chancellery of the Saxon king. Therefore, in the case of this particular Royal Chancery, we can expect the pre-existing order to be upheld rather than introduction of the new filing system, which is characteristic for the 19th century. The most important argument for applying the well-proven solutions in the Secretariat of State, was the fact, that the Saxon king was adverse to dramatic change. In spite of the fact that the Duchy of Warsaw had been introduced to modern political regime and way of operating the chancery, the Kingdom of Saxony was more conservative at the time. Fryderyk August was very cautious about the Duchy being reformed and he didn't intend to introduce the same kind of changes to the Saxon state. This could also be the reason for his being skeptical about the modern approach to case filing. With regard to that, the solutions used to organise the secretariat of State were similar to the ones popular in the 18th century, modified, in order to cater to the needs of the affairs of the Duchy of Warsaw. Polish royal chancery, which the Secretariat of State of the Duchy of Warsaw should be considered as, was modernized by well-developed reference tools. General lodgement records were only just being brought on into Stanisław's chancery. Content of any copy of a given Royal Act, that is, the original document in the archives, as well as official copy - in other words - excerpt from the registry of the secretariat of state, should be consistent. According to the law, this was the responsibility of the Minister Secretary of State. Alas, many shortcomings have been discovered in that regard, while browsing the Council of State memorandums.

Keywords

PL

Księstwo Warszawskie; Sekretariat Stanu Księstwa Warszawskiego; kancelaria akt czynności; Fryderyk August

EN

Duchy of Warsaw; Secretariat of State of the Duchy of Warsaw

• Publisher: Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu. Wydawnictwo UMK
• Journal: Archiwa – Kancelarie – Zbiory
• Year: 2013
• Issue: 4(6)
• Pages: s. 33 - 77

Contributors

author

Paulina Ławniczak

• University of Nottingham

References

• Chorążyczewski W., Nowożytny dokument królewski. Możliwości badawcze, [w:] Polska kancelaria królewska czasów nowożytnych między władzą a społeczeństwem, pod red. W. Chorążyczewskiego i W. Krawczuka, Toruń 2003.
• Chorążyczewski W., Degen R., Kancelarie „władców” polskich XIX i XX wieku. Rekonesans badawczy, [w:] Bellicum Diplomaticum II Thorunense, pod red. W. Chorążyczewskiego i J. Tandeckiego, Toruń 2007.
• Grygier T., H. O. Meisner, Urkunden Und Aktenlehre der Neuzeit, Leipzig 1952, „Archeion”, t. 25, 1956.
• Hahlweg W., Die Grundzuge der Verfassung des Sächsischen Geheimen Kabinetts 1763–1831, „Zeitschrift für die Gesamte Staatswissenschaft”, Bd 103, 1943.
• Historia ustroju i prawa w Polsce 1772/1795–1918. Wybór źródeł, oprac. M. Kallas i M. Krzymkowski, Warszawa 2006.
• Kallas M., Konstytucja Księstwa Warszawskiego. Jej powstanie, systematyka i główne instytucje w związku z normami szczegółowymi i praktyką, Toruń 1970.
• Konarski K., Archiwum Akt Dawnych w Warszawie, [w:] Straty archiwów i bibliotek warszawskich w zakresie rękopiśmiennych źródeł, t. 2, Warszawa 1956.
• Krzymkowski M., Status prawny urzędników Księstwa Warszawskiego, Poznań 2004.
• Meisner H. O., Aktenkunde, Berlin 1935.
• Palkij H., Kancelaria królewska w systemie politycznym Rzeczypospolitej. Problem analizy źródeł masowych, [w:] Polska kancelaria królewska czasów nowożytnych między władzą a społeczeństwem, pod red. W. Chorążyczewskiego i W. Krawczuka, Toruń 2003.
• Pamiętniki Feliksa hr. Łubieńskiego ministra sprawiedliwości, oprac. W. Chomentowski, Warszawa 1890.
• Protokoły Rady Stanu Księstwa Warszawskiego, t. 1, oprac. B. Pawłowski, cz. 1, Toruń 1960.
• Protokoły Rady Stanu Księstwa Warszawskiego, t. 2, oprac. B. Pawłowski i T. Mencel, cz. 2, Toruń 1968.
• Protokoły Rady Stanu Księstwa Warszawskiego, t. 3, oprac. T. Mencel i M. Kallas, cz. 1,
• Warszawa 1995.
• Rostocki W., Kancelaria i dokumentacja aktowa urzędów administracji w Księstwie Warszawskim i Królestwie Polskim (do 1867 r.), Warszawa 1964.
• Rostocki W., Z badań porównawczych nad ustrojem administracyjnym Księstwa Warszawskiego i Francji, „Czasopismo Prawno-Historyczne”, t. 13, 1961.
• Rymszyna M., Gabinet Stanisława Augusta, Warszawa 1962.
• Szawłowski R., Najwyższe Państwowe Organy Kontroli w Polsce w XIX wieku, Warszawa 1999.
• Towarzystwo Królewskie Przyjaciół Nauk 1800–1832, Księga II: Czasy Księstwa Warszawskiego 1807–1815, oprac. A. Kraushar, t. 1, Warszawa 1902.
• Volumina Legum: Prawa, konstytucje i przywileje Królestwa Polskiego, Wielkiego Księstwa Litewskiego i wszystkich prowincji należących, t. IX, Kraków 1889.
• Willaume J., Fryderyk August jako książę warszawski, Poznań 1939.

Notes

PL

Identifiers

DOI

http://dx.doi.org/10.12775/AKZ.2013.002