Podejmowanie zachowań ryzykownych przez osoby o psychopatycznej strukturze osobowośc

• Authors: Beata Pastwa-Wojciechowska

Title variants

EN

Risk behaviours of people with psychopatic personality structure

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Czynniki związane z etiologią i rozwojem osobowości psychopatycznej wciąż stanowią obszar intensywnych badań przedstawicieli różnych dyscyplin naukowych. Szczególne miejsce w tych rozważaniach zajmuje poznanie skutków dla zdrowia fizycznego i psychicznego osób pozostających w relacji z psychopatami natomiast zdecydowanie mniej badań dotyczy zdolności osób psychopatycznych do osiągania i wykorzystania własnych możliwości psychicznych, fizycznych i społecznych do adekwatnego reagowania na wyzwania środowiska w kontekście szeroko pojętego zdrowia. W badaniach zdrowia psychicznego można spotkać próby uporządkowania szerokiego wachlarza stosowanych miar zaburzeń zdrowia poprzez wprowadzenie podziału na dwie zasadnicze kategorie, określane jako wskaźniki eksternalizacyjne (externalizing) i internalizacyjne (internalizing). Pierwsza z tych grup obejmuje zachowania związane z agresją, przemocą, łamaniem norm życia społecznego, zachowania przestępcze, używanie substancji psychoaktywnych. Druga grupa wskaźników opisuje problemy wewnętrzne, emocjonalne, głównie zaburzenia depresyjne i lękowe, nadmierny stres i inne problemy. Dlatego też niniejszy artykuł ma na celu z jednej strony wskazanie czynników, które powszechnie uznaje się za czynniki ryzyka rozwoju i kształtowania się osobowości psychopatycznej, z drugiej zaś przedstawienie analizy relacji pomiędzy wskaźnikami internalizacyjnymi i eksternalizacyjnymi.

EN

The factors associated with etiology and development of psychopathic personality still form the area of intensive research performed by the representatives of various scientific disciplines. A very particular place in these deliberations is taken by the cognition of effects on physical and mental health concerning the people remaining in the relationship with psychopaths; while on the contrary, significantly less research concerns the abilities of psychopaths to achieve and use their own mental, physical and social possibilities to respond adequately to environmental challenges in the context of widely understood health. In the research on mental health one can notice the attempts to organize a wide range of used measurements of health disorders via the introduction of a division into two main categories, referred to as externalizing and internalizing indicators. The first group includes the behaviours connected with aggression, violence, violation of social norms, criminal behaviours or the use of psychoactive substances. Another group of indicators describes internal and emotional problems, mainly depression and anxiety disorders, excessive stress and other problems. Therefore, this paper aims at identifying factors which are commonly recognized as risk factors of formation and development of a psychopathic personality. It also intends to introduce the analysis of relation between externalizing and internalizing indicators.

Keywords

PL

psychopatyczna osobowość; zachowania ryzykowne; socjalizacja

EN

psychopathic personality; risk behaviours; socjalization

• Publisher: Lubuskie Towarzystwo Naukowe
• Journal: Rocznik Lubuski
• Year: 2014
• Volume: 40
• Issue: 1
• Pages: 13-27

Contributors

author

Beata Pastwa-Wojciechowska

• Uniwersytet Gdański

References

• Barrat E. S., Patton, J. H. (1983), Impulsivity: Cognitive, behavioral, and psychophysiological correlates, in: M. Zuckerman (red.), Biological bases of sensation seeking, impulsivity and anxiety, 77–116, Hillsdale, N. J. Erlbaum.
• Baumeister R.F., Heatherton, T.F., Tice, D.M. (2000), Utrata kontroli. Jak i dlaczego tracimy zdolność samoregulacji, Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, Warszawa.
• Blair R.J. (2007), Aggression, psychopathy and free will from a cognitive neuroscience perspective, Behavioral Sciences and The Law, 25, 2, 321–331.
• Bobrowski K.J. (2006), Zdrowie psychiczne i zachowania ryzykowne 15-latków – badania mokotowskie, Alkoholizm i narkomania, 19, 3, 225-242.
• Bobrowski K.J., Czabała, J.Cz., Brykczyńska, C. (2005), Zachowania ryzykowne jako wymiar oceny stanu zdrowia psychicznego młodzieży, Postępy Psychiatrii i Neurologii, 14,4, 285-292.
• Ciarkowska W. (1979), Wpływ bodzca o znaczeniu emocjonalnym na intensywnosc zachowania agresywnego osób o zróżnicowanym nasileniu cech psychopatycznych, Studia Socjologiczne, t. XVII, 137–153.
• Cleckley H. (1976), The mask of sanity, (5th), Mosby, St. Louis.
• Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders. DSM–IV TR (2000), American Psychiatric Association, Washington, DC.
• Dolan M.C. (2010), What imaging tells us about violence in anti-social men, Criminal Behavior and Mental Health, 20, 199-214.
• Eliasz A. (1981), Temperament a system regulacji stymulacji, PWN, Warszawa.
• Eliasz A., Wrześniewski, K. (1988), Ryzyko chorób psychosomatycznych: środowisko i temperament a wzór zachowania A, Ossolineum, Wrocław.
• Eysenck, H. J. (1977). Crime and Personality. London, Routledge and Kegan Paul.
• Eysenck H., Eysenck, M. (1996), Podpatrywanie umysłu. Dlaczego ludzie zachowują się tak, jak się zachowują?, GWP, Gdańsk.
• Frączek A. (1979), Studia nad psychologicznymi mechanizmami czynności agresywnych, Ossolineum, Wrocław.
• Frączek A. (2002), Agresja interpersonalna: Opis i analiza z perspektywy psychologii społecznej, [w:] Praca zbiorowa Człowiek i agresja. Głosy o nienawiści i przemocy. Ujęcie interdyscyplinarne (s. 43–55), Wydawnictwo Sic!, Warszawa.
• Gray J. A. (1967), Strength of the Nervous System, Introversion-Extraversion, Conditionability and Arousal. Behaviour Research and Therapy, 5, 151–170.
• Gray J. A. (1981), A critique of Eysenck’s theory of personality, in: H. J. Eysenck (red.), A model of personality (45–67), Springer Verlag, Berlin.
• Gray J. A. (1982), Precis of the neuropsychology of anxiety: An inguiry into the function of the septo-hippocampal system, The Behavioral and Brain Sciences, 5, 469–534.
• Gray J. A. (1983), Where we should we search for biologically based dimensions of personality?, Zeitschrift für Differentielle und Diagnostiche Psychologie, 4, 163–174.
• Gray J. A. (1987), Perspectives on anxiety and impulsivity: A commentary. Journal of Research in Personality, 21, 499–509.
• Groth J. (2010), Oblicza psychopatii. Obraz kliniczny i kategorie diagnostyczne, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
• Haapasalo J. (1990), Sensation seeking and Eysenck’s personality dimensions in an offender sample. Personality Individual Differences”, 1, 81–84.
• Hare R.D. (2003), Hare PCL-R 2nd Edition, Multi-Health Systems, Toronto.
• Hare R.D. (2006), Psychopaci są wśród nas, Wydawnictwo Znak, Kraków.
• ICD-10 (2000), Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych. Rewizja dziesiąta, Wydawnictwo Vesalius, Kraków.
• Jakubik A. (1997), Zaburzenia osobowości, PZWL, Warszawa.
• Kofta M. (1979), Samokontrola a emocje, PWN, Warszawa.
• McCord W., McCord J. (1964), The Psychopath: An essay on the criminal mind, D. Van Nostrand, Princeton.
• Meloy J. R. (1992), The Psychopathic Mind. Origins, Dynamics, and Treatment, Jason Aronson, Inc, Northvale.
• Millon T., Davis R. (2005), Zaburzenia osobowości we współczesnym świecie, Instytut Psychologii Zdrowia, Warszawa.
• Munoz L.C., Trick P.J., Kimonis E.R., Aucoin K.J. (2008), Verbal ability and delinquency: Testing the moderating role of psychopathic traits, Journal of Child Psychology and Psychiatry, and Allied Disciplines, 49, 4, 414–421.
• Newman J. P. (1998), Psychopathic behavior: an information processing perspective. W: D. J. Cooke, A. E. Forth, R. D. Hare (red.), Psychopathy: theory, research and implications for socjety, 81–104, Lower Academic Publishing, Dordrecht, Netherlands.
• Nichols S. L., Newman J. P. (1985), Effects of punishment on response latency in extraverts. Journal of Personality and Social Psychology, 50, 624–630.
• Oldham J.M., Morris L.B. (1997), Twój psychologiczny autoportret. Dlaczego czujesz, kochasz, myślisz, postępujesz właśnie tak, Wydawnictwo Jacek Santorski & Co, Warszawa.
• Pastwa-Wojciechowska B. (2004), Naruszanie norm prawnych w psychopatii. Analiza kryminologiczno-psychologiczna, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk.
• Pastwa-Wojciechowska B. (2008), Psychopathy and Gender Differences. From Norm to Pathology, [w:] A. Chybicka, M. Każmierczak (red.), Appreciating diversity – gender and cultural issuess, 381–414, Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków.
• Pastwa-Wojciechowska B. (2014), Psychopatyczne/antyspołeczne zaburzenia osobowości, [w:] L. Cierpiałkowska, E. Soroko (red), Zaburzenia osobowości. Problemy diagnozy klinicznej, 168-185, Wydawnictwo Uniwersytetu Adama Mickiewicza, Poznań.
• Patterson C. H., Kosson D. S., Newman J. P. (1987), Reaction to punishment reflectivity and passive avoidance learning in extraverts, Journal of Personality and Social Psychology, 52, 565–575.
• Penney S.R., Moretti M.M. (2007), The relation of psychopathy to concurrent aggression and antisocial behavior in high-risk adolescent girl and boy, Behavioral Science and the Law, 25, 21–41.
• Pervin L. A. (2002), Psychologia osobowości, GWP, Gdańsk.
• Pospiszyl K. (2000), Psychopatia, Wydawnictwo Akademickie Żak, Warszawa.
• Quay H. C. (1965), Psychopathic personality as pathological stimulation-seeking, American Journal of Psychiatry, 122, 180–183.
• Quay H. C. (1993), The psychobiology of undersocialized aggressive conduct disorder: A theoretical perspective, Development and Psychopathology, 5, 165–180.
• Reykowski J. (1970), Natura ludzka a potrzeby, Etyka, 6, 31-49.
• Schmeelk K.M., Syvers P., Lilienfeld S.O. (2008), Traits correlates of relational aggression in a nonclinical sample: DSM-IV personality disorders and psychopathy, Journal of Personality Disorders, 22, 3, 269–283.
• Servais L., Stillemans E., De Smet S., Piccinin B., Fossion P., Laville J., Titeca P., Titeca J., Hoffmann E. (2006), Fear emotional expression in psychopaty and antisocial personality disorder. W: C. Salvatore (red.), Fear in cognitive neurosciences (157–178), Nova Science Publisher, Mauppauge, NY,US.
• Stålenheim E.G., Eriksson E., von Knorring L., Wide L. (1998), Testosterone as a biological marker in psychopathy and alcoholism, Psychiatry Research, 77, 79-88.
• Strelau J. (1992a), Temperament i inteligencja, PWN, Warszawa.
• Strelau J. (1992b), Badania nad temperamentem. Teoria, diagnoza, zastosowania, Ossolineum, Wrocław.
• Strelau, J. (2001), Psychologia temperamentu, PWN, Warszawa.
• Vetulani J. (2013), Neurochemia impulsywności i agresji, Psychiatria Polska, 1, 103-115.
• Wallace J.F., Newman J.P. (2006), Reinforcement sensitivity theory and psychopathy: Associations between psychopathy and the behavioral activation and inhibition systems. In P. J. Corr (Ed.), Reinforcement Sensitivity Theory of Personality, Cambridge University Press, Cambridge.
• Witkowski B.M., Robinson M.D. (2008), Putting the brakes on antisocial behavior: Secondary psychopathy and posterror adjustments in reaction time, Personality and Individual Differences, 44, 8, 1807–1818.
• Zuckerman M. (1991), Psychobiology of personality, Cambridge University Press, Cambridge.
• Zuckerman M. (1994), Behavioral Expressions and Biosicial Bases of Sensation Seeking, Cambridge University Press, New York.