„Zwyczaj narodowy czy fakt polityczny”? Wokół jubileuszu pięćdziesięciolecia powstania listopadowego we Lwowie

• Authors: Michalska-Bracha Lidia
• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Przedmiotem artykułu są zagadnienia kształtowania się wizerunku powstania listopadowego w społecznej wyobraźni oraz w narracji historycznej w Galicji w dobie autonomii. Problematyka jubileuszu pięćdziesięciolecia powstania listopadowego we Lwowie z 1880 r. wpisuje się w szersze studia z zakresu obecności powstań narodowych w pamięci kulturowej społeczeństwa polskiego w XIX–XX w. Omawiany jubileusz wpłynął w sposób zdecydowany na rozwój literatury pamiętnikarskiej oraz na podjęcie studiów historycznych nad dziejami powstania listopadowego. W drugiej połowie XIX stulecia obchody 50. rocznicy powstania 1830 r. należały do najistotniejszych jubileuszy związanych z powstaniem listopadowym z uwagi na skalę uroczystości i ich polityczne znaczenie. Wiodąca pozycja Lwowa w jubileuszu pięćdziesięciolecia powstania listopadowego podyktowana była wieloma czynnikami natury politycznej, sprzeciwem wobec krakowskich konserwatystów oraz wzmożoną aktywnością środowiska demokratów galicyjskich, dla których rocznica stała się jednym z czynników legitymizujących środowisko pod względem ideowym. Zorganizowaniem uroczystości rocznicowych zajmował się „Komitet obywatelski obchodów 50. rocznicy powstania listopadowego we Lwowie” pod przewodnictwem Alfreda Młockiego (1804–1882), uczestnika powstania listopadowego, emigranta, członka Rady Miasta Lwowa i społecznika. Obchody rocznicowe z 1880 r. wpłynęły na konsolidację środowiska weteranów powstania listopadowego, czego efektem było utworzenie w Krakowie w 1882 r. Towarzystwa Opieki Weteranów Żołnierzy Polskich z Roku 1831. Towarzystwo posiadało rozbudowaną strukturę organizacyjną obejmującą delegacje na terenie całej Galicji, w tym również we Lwowie. Z okazji rocznicy ufundowano również we Lwowie trwałe „miejsca pamięci listopadowej” w postaci kwatery „Żelaznej Kompanii” na cmentarzu Łyczakowskim. W latach 1881–1916 znajdowały się tam miejsca spoczynku 47 żołnierzy powstania listopadowego.

EN

The subject of this article is reflection on the issue of shaping the image of the November uprising in social imagination and in historic narration in Galicia at the period of autonomy. The problems of the 50th anniversary of the November uprising in Lvov from 1880 inscribes into wider studies on the presence of national uprisings in the cultural memory of Polish society in the 19th and 20th centuries. The discussed anniversary significantly influenced the development of the memoir literature and on undertaking historic studies on the November uprising. In the second half of the 19th century the celebration of the 50th anniversary of the 1830 uprising belonged to the most important anniversaries connected with the November uprising due to the scale of the celebrations and their political significance. The leading position of Lvov in the 50th anniversary of the November uprising was denoted by various factors of political nature, opposing the Krakow conservativists and increased activity of the Galician democrat environment for whom this anniversary was one of the factors legitimizing this environment in the ideological respect. Organization of the anniversary celebrations was prepared by the “Citizen Committee of celebrations of the 50th anniversary of the November uprising in Lvov” presided by Alfred Mlocki (1804-1882), a participant of the November uprising, immigrant, a member of the City Council and a social activist. The anniversary celebration from 1880 influenced consolidation of the environment of the uprising veterans what resulted in establishing the “Society for Care over Veterans Polish Soldiers from 1831” in Krakow in 1882. The Society had a complex organizational structure including Delegations in the area of the whole Galicia including Lvov. On the occasion of the anniversary also permanent “places of November memory” were funded in Lvov in the form of a Quarter of the “Iron Company” on the Lyczakovskij Cemetery. In years 1881- 1916 there were graves of 47 soldiers of the November uprising.

Keywords

PL

pamięć historyczna; powstanie listopadowe; obchody rocznicowe; Galicja

EN

historical memory; November uprising; anniversary celebration; Galicia

• Publisher: Uniwersytet Rzeszowski. Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego
• Journal: Galicja. Studia i materiały
• Year: 2015
• Issue: 1
• Pages: 199-212

Dates

published

2015-12-20

Contributors

author

Michalska-Bracha Lidia

• Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach

References

• Białyń-Chołodecki Józef. 1932. Patriotyzm Lwowa w epoce porozbiorowej. [w:] Studia Lwowskie. Lwów: Towarzystwo Miłośników Przeszłości Lwowa.
• Bielecki Robert. 1998. Słownik Biograficzny oficerów powstania listopadowego, t. 3. Warszawa: Wydawnictwo "Neriton".
• Galos Adam. 1983. Obchody 29 listopada w latach 1830-1880. [w:] Skowronek Jerzy, Żmigrodzka Maria (red.). Powstanie listopadowe 1830-1831. Geneza-uwarunkowania-bilans-porównania. Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Giller Agaton. 1881(a). Alfred Młocki. [w:] Wieniec pamiątkowy półwiekowej rocznicy powstania listopadowego, z. 6. Raperswil: Nakładem Muzeum Narodowego.
• Giller Agaton. 1881(b). Pięćdziesiąta rocznica powstania listopadowego, [w:] Wieniec pamiątkowy półwiekowej rocznicy powstania listopadowego, z. 6. Raperswil: Nakładem Muzeum Narodowego.
• Giller Agaton. 1884. Życiorys Alfreda Młockiego. [w:] Księga wspomnień Alfreda Młockiego. Wyd. Gillera Agaton, Zbrożek Piotr. Paryż: (bdw).
• Hirschberg Aleksander. 1882. Bibliografia postania polskiego 1830-1831. [w:] Zbiór pamiętników powstania z r. 1830-31. Lwów: I. Związkowa Drukarnia.
• Hoszowska Mariola. 2008. „Polityka historyczna” stańczyków. [w:] Pisulińska Joanna, Sierżęga Paweł, Zaszkilniaka Leonid (red.). Historia- mentalność- tożsamość. Miejsce i rola historii oraz historyków w życiu narodu polskiego i ukraińskiego w XIX i XX wieku. Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego.
• Kłak Czesław. 1992. Romantyczne tematy i dylematy. Echa powstania listopadowego w literaturze historiografii i publicystyce. Rzeszów: Wydaw. Wyższej Szkoły Pedagogicznej.
• Kosicka-Pajewska Aleksandra. 2002. Zachowawcza myśl polityczna w Galicji w latach 1864-1914. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
• Kunaszowski Hieronim. 1880. Życiorysy uczestników powstania listopadowego. Lwów: druk T. Rayski.
• Miasto Lwów w okresie samorządu 1870-1895. Lwów: Gmina Król. Stoł. Miasta Lwowa.
• Michalska-Bracha Lidia. 2013. Organizatorzy obchodów rocznic powstań narodowych w latach osiemdziesiątych XIX stulecia we Lwowie. [w:] Michalska-Bracha Lidia, Przeniosło Maałgorzata (red.). Znani i nieznani dziewiętnastowiecznego Lwowa. Studia i materiały, t. 3. Kielce: Wydawnictwo Uniwersytetu Jana Kochanowskiego.
• Michalska-Bracha Lidia. 2014(a). Organizatorzy obchodów rocznic powstań narodowych w latach osiemdziesiątych XIX stulecia we Lwowie. [w:] Michalska-Bracha Lidia, Przeniosło Małgorzata (red.). Znani i nieznani dziewiętnastowiecznego Lwowa. Studia i materiały, t. 3. Kielce: Wydawnictwo Uniwersytetu Jana Kochanowskiego
• Michalska-Bracha Lidia. 2014(b). Powstanie i pierwszy okres działalności lwowskiej Komisji Wykonawczej Towarzystwa Opieki Weteranów Żołnierzy Polskich z roku 1831. [w:] Michalska-Bracha Lidia, Przeniosło Małgorzata (red.). Znani i nieznani dziewiętnastowiecznego Lwowa. Studia i materiały, t. 4. Kielce: Wydawnictwo Uniwersytetu Jana Kochanowskiego.
• Mierosławski Ludwik. 1845. Powstanie narodu polskiego. Paryż: druk J. Ledóchowski.
• Mochnacki Maurycy. 1833. Powstanie narodu polskiego w roku 1830 i 1831. Paryż: (bdw).
• Nicieja Stanisław. 1988. Cmentarz Łyczakowski we Lwowie w latach 1786-1986. Wrocław-Warszawa-Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Romanowicz Tadeusz. 1882. Polityka Stańczyków. Kraków: Wydawnictwo „Reformy”.
• Romanowiczówna Zofia. 2005. Dziennik lwowski 1842-1930, t. 1: 1842-1887. Warszawa: Wydawnictwo Ancher,
• Sierżęga Paweł. 2002. Obchody 200. rocznicy Odsieczy Wiedeńskiej w Galicji. Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego.
• Sierżęga Paweł. 2011. Obchody rocznic narodowych w Galicji autonomicznej. Stan i perspektywy badań. [w:] Kawalec Agnieszka, Wierzbieniec Wacław, Zaszkilniak Leonid (red.). Galicja 1772-1918. Problemy metodologiczne, stan i potrzeby badań, t. 2. Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego.
• Sroka Łukasz Tomasz. 2012. Rada Miejska we Lwowie w okresie autonomii galicyjskiej 1870-1914. Studium o elicie władzy. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego.
• Stabrowski M. 2014. Powstanie listopadowe. [w:] Bednarek Stefan, Korzeniewski Bartosz (red.). Polskie miejsca pamięci. Dzieje toposu wolności. Warszawa: Narodowe Centrum Kultury.
• Świątek Adam. 2014. Powstańcy listopadowi w grobowcu weteranów 1831 i 1863 roku na cmentarzu Rakowickim w Krakowie, [w:] Wokół powstania listopadowego. Zbiór studiów, red. H. Chudzio, J. Pezda, Kraków: Polska Akademia Umiejętności.
• Zamorski Bronisław. 1881. W pięćdziesiątą rocznicę powstania r. 1830. Studium dziejowe. Lwów: fruk K. Łukaszewicz.
• Zbiór pamiętników do historii powstania polskiego z roku 1830-1831. 1880-1881. Lwów: T. Rayski.

Identifiers

ISSN

2450-5854