Współczesne nekrologi pożegnalne

• Authors: Kolbuszewski Jacek

Title variants

EN

CONTEMPORARY ‘FAREWELL’ OBITUARIES

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Nekrologi publikowane w prasie polskiej ostatnich lat (1994–1997) zmieniają funkcję z dotychczas dominującej informacyjnej na pożegnalną. Powstaje nowa odmiana nekrologu, „nekrolog pożegnalny”, który odznacza się wysokim stopniem emocjonalności i charakterem coraz bardziej osobistym i prywatnym. Służy temu słownictwo eksponujące przeżycia żałobników, typu ze smutkiem, z głębokim żalem, z prawdziwym bólem, poetyckie nazwy śmierci (odejście), wprowadzanie form zdrobniałych, przy zachowaniu licznych formuł tradycyjnych (świętej pamięci). Adresatem nekrologu pożegnalnego coraz częściej staje się sam zmarły, przy czym często nazywa się go samym imieniem w wołaczu: Żegnaj, Tadeuszu itp., rezygnując z pełnej identyfikacji onomastycznej zmarłego. W parze z tym idzie podobnie enigmatyczny sposób kodowania nadawcy: Mila, żegnamy Cię, Kochanie, Grażyna i Staszek itp. Taki sposób hermetycznego kodowania tekstów ogłaszanych publicznie w prasie powoduje, że mają one dwóch różnie pomyślanych adresatów: deklarowanego, którym jest zmarły, i wirtualnego, którym są czytelnicy gazety. Powstająca nowa konwencja tego typu nekrologu jest wyrazem zabiegów o przezwyciężenie tragizmu rozstania, przez sugerowanie możliwości spotkania ze zmarłym w jakiejś bliżej nieokreślonej przyszłości. Zarazem konwencja „nekrologu pożegnalnego” może być uznana za swoisty substytut oracji pogrzebowej, dobrze znanej polskiej kulturze funeralnej.

EN

The function of obituaries published in Polish press in recent years (1994-1997) has been shifting from informative to that of a farewell. A new variety of an obituary, a ‘farewell obituary’, has come into being. Its typical features are a heavy emotional load and a more personal and private character. They are achieved through the use of vocabulary indicative of the feelings of the mourners (‘with sorrow’, ‘with profound grief’, ‘truly in pain’), poetic names of death (‘departure’), or diminutives with traditional formulas (‘late X’). The addressee of such a farewell obituary is often the deceased him- or herself, addressed by his or her first name in the vocative (‘Farewell, dear Jude’) without the full onomasiological identification of the person. This is paralleled by an equally enigmatic way of specifying the author of the obituary: ‘Darling, we bid you farewell, Grace and Stan’. Such a hermetical way of coding published texts results in the latter having two differently conceived addressees: the direct one, i.e. the deceased, and the virtual one, i.e. the readers. The new convention is indicative of a desire to overcome the drama of separation by suggesting a possibility of a second encounter with the person in some vague future. Therefore it may be seen as a peculiar type of substitute for funeral speeches, a phenomenon well known in Polish funeral tradition.

Keywords

PL

nekrologi; „nekrolog pożegnalny”; słownictwo; oracja pogrzebowa; kultura funeralna

EN

obituaries; ‘fare­well obituary’; lexis; eulogy; funeral culture

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury
• Year: 1997-1998
• Volume: 9-10
• Pages: 193– 210

Contributors

author

Kolbuszewski Jacek

References

• Fischer A., 1921, Zwyczaje pogrzebowe luda polskiego, Lwów.
• Gerlich M. G., 1992, Tradycyjne wierzenia śląskie, Warszawa.
• Kolbuszewski J., „Odjazd” Bolesława Leśmiana. (Próba interpretacji), „Litteraria” XII, 1980.
• Kolbuszewski J., Polska pieśń pogrzebowa. Prolegomena, „Polska Sztuka Ludowa” 1986, nr 1-2.
• Kolbuszewski J., 1996, Co mnie dzisiaj, jutro tobie. Polskie wiersze nagrobne, Wrocław.
• Kolbuszewski J., 1996, Z dziejów polskiej pieśni pogrzebowej. Uwagi o pieśniach katolickich, [w:] Literatura i kultura popularna, V, pod red. T. Żabskiego, Wrocław.
• Kolbuszewski J., 1997, Z głębokim żalem. Przemiany współczesnej nekrologii, Wrocław.
• Obrzędy pogrzebu dostosowane do zwyczaju diecezji polskich, Katowice 1978.
• Sulima R., Słowo i etos: szkice o kulturze, Kraków 1992.