Zur Straßenumbenennung in ausgewählten Ortschaften der ehemaligen NS-Kreisstadt Busko während des Zweiten Weltkriegs

• Authors: Piotr Owsiński

Title variants

PL

O zmianie nazw ulic w wybranych miejscowościach dawnego powiatu buskiego podczas II wojny światowej

EN

About the change of street designations in the chosen places of the Busko County during the Second World War

• Languages of publication: DE

Abstracts

DE

Straßennamenschilder besitzen nicht nur die Orientierungs- und Hinweisefunktion, sondern sind auch Träger von Inhalten aus dem Bereich der Politik und Kultur. Es werden in dem Beitrag die Ergebnisse der Untersuchung der Straßenumbenennungsmotivierung in ausgewählten Ortschaften der ehemaligen Kreisstadt Busko während des Zweiten Weltkriegs präsentiert, wobei die Belege im Hinblick auf die Funktion des Hodonyms sortiert wurden. Es wäre zwar zu erwarten, dass die nationalsozialistische Macht und Ideologie in den besetzten Gebieten zum Ausdruck gebracht und die im Widerspruch zur NS-Politik und Kultur stehenden Hodonyme aus dem öffentlichen Raum entfernt werden sollten, doch aus der Erforschung des Sprachmaterials geht eindeutig hervor, dass die Deutschen die polnischen Straßenbezeichnungen entweder unverändert annahmen oder sie nur eindeutschten, ohne deren Funktionen zu verändern. Dadurch wird sichtbar, dass das polnische sprachliche Weltbild auch im Bewusstsein einer anderen Sprachgemeinschaft reibungslos funktionieren konnte.

EN

Street designations do not enable only the topographical-spatial orientation, but they are also the carriers of the political and cultural contents. The paper is about the results of the trends’ analysis in the change of the names of streets in the chosen places of the Busko County during the Second World War. The showed examples are sorted on account of their function. It may be expected that the reason for these steps was primarily to express the Nazi power and ideology in the names of the streets, as well as to remove from the public and social space the designations which clashed with the Nazi politics and culture. But in the analysis it is exposed that the German converted the Polish hodonyms without changing their names or their functions. In this way it can be seen, that the German people accepted the Polish language world picture and used it in their own language during their presence in the occupied areas of Poland.

PL

Nazwy ulic nie są jedynie wyrazami posiadającymi funkcję orientacyjną i wskazującą, lecz również są często nośnikami treści z obszaru polityki i kultury. W artykule prezentowane są wyniki analizy motywacji przemianowywania ulic w wybranych miejscowościach niegdysiejszego nazistowskiego powiatu buskiego podczas II wojny światowej, a prezentowane przykłady zostały pogrupowane ze względu na funkcję nazwy ulicy. Wprawdzie można było oczekiwać, iż powodem takich kroków ze strony władz okupacyjnych była chęć zarówno wyrażenia swojej siły i ideologii na okupowanych terenach, jak również usunięcia takich nazw ulic i placów z przestrzeni publicznej oraz społecznej, które stały w sprzeczności z polityką i kulturą narodowego socjalizmu podczas II wojny światowej. Z analizy wynika jednak jednoznacznie, iż Niemcy albo bez zmian przejęli polski hodonim, albo tylko go zniemczyli nie zmieniając jego funkcji. Ukazuje to, że polski językowy obraz świata mógł bez przeszkód funkcjonować również w świadomości innej społeczności językowej.

Keywords

DE

Hodonym; Straße; Busko; Nazi-Besatzung

EN

hodonyms; street; Busko; Nazi occupation

PL

hodonim; ulica; Busko; okupacja nazistowska

• Publisher: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego
• Journal: Colloquia Germanica Stetinensia
• Year: 2019
• Issue: 28
• Pages: 237-254

Contributors

author

Piotr Owsiński

• Instytut Filologii Germańskiej Uniwersytet Jagielloński

References

• 1. QUELLEN
• 2. „Beschluss des Gemeinderats in Stopnica“ Nr. 28/2000 vom 5.10.2000.
• 3. „Beschluss des Gemeinderats in Wiślica“ Nr. XXI/176/2016 vom 25.11.2016.
• 4. Dokumente aus der Sammlung 2123, Staatsarchiv in Kielce: „Verzeichnis der im Kreise Busko bis zum 31.5.45 zum Abbruch verkauften Gebäude“.
• 5. Dokumente aus der Sammlung 2123, Staatsarchiv in Kielce: „Einwohnerzahl des Kreises Busko-Zdrój nach dem Stande vom 1. September 1943.“
• 6. „Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 20 grudnia 2018 r. w sprawie nadania statusu miasta niektórym miejscowościom w województwie świętokrzyskim oraz ustalenia ich granic“ (Dz. U. 2018 poz. 2478).
• 7. „Sitzungsprotokoll Nr. 2. des Vorsitzes des Stadtnationalrats in Chmielnik“ vom 26. Juni 1945.
• 8. LITERATUR
• 9. Bartmiński, Jerzy. „Punkt widzenia, perspektywa, językowy obraz świata“. In: Językowy obraz świata, hrsg. v. Jerzy Bartmiński, 103–120. Lublin: Wydawnictwo UMCS, 1999.
• 10. Bralczyk, Jerzy. Język na sprzedaż. Gdańsk: Wydawnictwo psychologiczne, 2004.
• 11. Feret, Andrzej S. „Der Wechsel von Straßenbezeichnungen als ‚Kulturwechsel‘. Zu urbanen Bezeichnungen in Rzeszów in den Jahren 1939–1944“. In: Interlinguales und -kulturelles Sprachhandeln: interdisziplinäre Perspektiven, Bd. 2, hrsg. v. Krystyna Mihułka, Małgorzata Sieradzka, 9–18. Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2017.
• 12. Feret, Magdalena Zofia. „Zur Straßenumbenennung in Tarnów (Tarnow) im Zweiten Weltkrieg“. In: Auf den Spuren der Deutschen in Mittel- und Osteuropa. Sławomira Kaleta-Wojtasik in memoriam, hrsg. v. Piotr A. Owsiński, Andrzej S. Feret, Grzegorz M. Chromik, 77–86. (Frankfurt a. M.: Peter Lang, 2017.
• 13. Lamberty, Christiane. Reklame in Deutschland 1890–1914. Wahrnehmung, Professionalisierung und Kritik der Wirtschaftswerbung. Berlin: Duncker & Humblot, 2000.
• 14. Myszka, Agnieszka. „Ewolucja motywacji współczesnych nazw ulic województwa podkarpackiego“. In: Jednotlivé a všeobecne v onomastiké, hrsg. v. Martin Ološtia, 251–262. Preszów 2011. Zugriff 22.12.2018. http://www.pulib.sk/web/kniznica/elpub/dokument/Olostiak3/subor/33-myszka.pdf.
• 15. Nübling, Damaris, Fabian Fahlbusch, Rita Heuser. Namen. Eine Einführung in die Onomastik. Tübingen: Narr Verlag, 2012.
• 16. Owsiński, Piotr A. „Urbane Bezeichnungen in der Stadt Busko-Zdrój während des Zweiten Weltkrieges“. In: Polilog. Studia Neofilologiczne, Bd. 8, hrsg. v. Galina Nefagina, 257–266. Słupsk: Wydawnictwo Naukowe Akademii Pomorskiej, 2018.
• 17. Owsiński, Piotr A. „Zu Motivierungstendenzen der gegenwärtigen Urbanonyme in der Stadt Busko-Zdrój“. In: Germanica Wratislaviensia, Bd. 143: Quellen – Details – Argumente, hrsg. v. Iwona Bartoszewicz, Marek Hałub, Anna Małgorzewicz, Tomasz Małyszek, 293–310. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2018.
• 18. Zieliński, Lech. „Einige Bemerkungen zur Strassenumbenennungspolitik in Bydgoszcz/Bromberg unter nationalsozialistischer Herrschaft“. In: Kontakty językowe w Europie Środkowej, hrsg. v. Andrzej Kątny, 187–196. Olecko: Wszechnica Mazurska, 2004.