„Hubal” Bohdana Poręby i „Pasja” Stanisława Różewicza – spór o romantyzm w kinie polskim lat 70.

• Authors: Marcin Maron

Title variants

EN

Bohdan Poręba’s „Hubal” and Stanisław Różewicz’s „Passion” – The Dispute on Romanticism in Polish Cinema of the 1970s

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

"Hubal" (1973) Bohdana Poręby i "Pasja" (1977) Stanisława Różewicza to dwa filmy, które w odmienny sposób nawiązują do wolnościowych aspektów polskiej tradycji romantycznej, a ich znaczenia są ściśle związane z kontekstem politycznym lat 70. W obu dziełach pojawia się szereg typowo polskich toposów romantycznych oraz klisz z związanych romantyzmem, takich jak motyw czynu niepodległościowego, motyw ofiary złożonej w sytuacji skazanej na klęskę czy wreszcie kluczowa dla obu filmów figura romantycznego bohatera – niezłomnego buntownika. Istnieje jednak istotna różnica między podejściem obu twórców do tych motywów. „Hubal” jest bowiem filmem, w którym elementy „legendy romantycznej” zostały wykorzystane jako czynnik perswazyjny mający na celu zawłaszczenie tradycyjnych wyobrażeń historycznych przez oficjalny dyskurs państwowy tworzony przez władze PRL. Natomiast Pasja to dzieło, w którym pojawia się autentyczna refleksja historyczna oraz ważne pytania dotyczące sensu rewolucyjnego i niepodległościowego działania, jak również niebezpieczeństw z nim związanych. Kwestie te zostały postawione przez reżysera w oparciu o filmową opowieść o wydarzeniach tzw. Rewolucji Krakowskiej 1846 r. i losach jej przywódcy Edwarda Dembowskiego. Oba filmy można interpretować w kontekście sytuacji narastającego kryzysu politycznego i napięcia społecznego w Polsce lat 70. Autor artykułu omawia ten kontekst, odnosi się do romantycznej filozofii Edwarda Dembowskiego oraz kreśli recepcję krytyczną filmów Poręby i Różewicza.

EN

Bohdan Poręba’s „Hubal” (1973) and Stanisław Różewicz’s „Passion” (1977) are two films that in a different way refer to the libertarian aspects of the Polish romantic tradition and their meanings are closely linked to the political context of the 1970s. In both works there are a number of typical Polish romantic topoi and clichés associated with romanticism, such as the motif of an act of independence, the theme of sacrifice made in a situation where victory is impossible, or finally the key figure for both of these films – the romantic hero – an indomitable rebel. However, there is an important difference between the approach of both artists to these themes. Hubal is in fact a film in which the “romantic legends” were used as a persuasive factor aimed at appropriating traditional notions of history by official state discourse created by the communist authorities. In contrast Passion is a work in which there is a genuine historical reflection and important questions are asked about the meaning of revolutionary and independence action as well as dangers associated with it. These issues have been raised by the director in the film based on the story of the events of the so called Cracow 1846 revolution and the fate of its leader Edward Dembowski. Both films can be interpreted in the context of the growing political crisis and social tension of the 1970s Poland. The article discusses this context, refers to the romantic philosophy of Edward Dembowski and outlines the critical reception of films by Poręba and Różewicz.

Keywords

PL

Poręba Bohdan; Różewicz Stanisław; Romantyzm

EN

Poręba Bohdan; Różewicz Stanisław; Romanticism

• Publisher: Polska Akademia Nauk. Instytut Sztuki PAN
• Journal: Kwartalnik Filmowy
• Year: 2015
• Issue: 92 Kino polskie i polityka
• Pages: 123-140

Contributors

author

Marcin Maron

• Zakład Wiedzy Wizualnej, Instytut Sztuk Pięknych, Wydział Artystyczny, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej

References

• Baczko, Bronisław. Człowiek i światopoglądy. Warszawa: Książka i Wiedza, 1965.
• Friszke, Andrzej. Polska, Losy państwa i narodu 1939-1989. Warszawa: Iskry, 2003.
• Dembowski, Edward. Pisma t. I-V. ed. A. Śladkowska, M. Żmigrodzka. Warszawa: PWN, 1955.
• Eberhardt, Konrad. „Między faktami a fikcją”, „Ekran” 35 (1973).
• Hendrykowski, Marek. Stanisław Różewicz. Poznań: Ars Nova, 1999.
• Janicka, Bożena. „Emisariusz”, „Film” 13 (1978).
• Janicka, Bożena. „O filmie Pasja rozmawiamy ze Stanisławem Różewiczem”. „Film” 3 (1978).
• Janion, Maria. Płacz generała. Eseje o wojnie. Warszawa: Sic, 1998.
• Janion, Maria. Romantyzm. Studia o ideach i stylu. Warszawa: PIW, 1969.
• Janion, Maria, and Żmigrodzka, Maria. „Dokument i symbol”,.„Kino” 6 (1978).
• Kijowski, Andrzej. Dziennik 1970-1977, wybór i opracowanie K. Kijowska i J. Błoński. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1998.
• Ledóchowski, Aleksander. „Hubal. Żołnierz Rzeczpospolitej”. „Kino” 9 (1973).
• Lubelski,Tadeusz. Historia kina polskiego. Twórcy, filmy, konteksty. Chorzów: Videograf II, 2009.
• Marszałek, Rafał. „Koniec żywotów świętych?”. „Kino” 10 (1978).
• Masłoń, Krzysztof. „Lunatykowanie Bohdana Poręby”. „Do Rzeczy” 6 (2014).
• Poręba, Bohdan. „Harmonia i egoizm”. „Ekran” 5 (1978).
• Sobolewski, Tadeusz. Golgota Dembowskiego. „Kino” 3 (1978).
• Walicki, Andrzej. Spotkania z Miłoszem. London: Aneks, 1985.
• Walicki, Andrzej. Naród, nacjonalizm, patriotyzm. Prace wybrane t. 1. Kraków: Universitas, 2009.
• Walicki, Andrzej. Filozofia polskiego romantyzmu, Prace wybrane t. 2. Kraków: Universitas, 2009.
• Werner, Andrzej. Polskie arcypolskie. London: Polonia, 1987.
• Zajicek, Edward. Poza ekranem. Polska kinematografia w latach 1896-2005. Warszawa: SFP, 2009.
• Załuski, Zbigniew. „Na spotkanie z rewolucyjnym romantyzmem”. „Film” 32 (1973).