Mjr prof. Stefan Szuman w walce o niepodległość Polski (1939-1945)

• Authors: Tytko Marek Mariusz

Title variants

EN

Major Stefan Szuman in the battle for the independence of Poland (1939-1945)

• Languages of publication: PL

Abstracts

EN

Professor Stefan Szuman (1889-1972), Ph.D. in Medicine and Philosophy, a major of the Polish Army, retired since 1922. The article focuses on his independence activities during the Second World War. In 1939 Szuman voluntarily started and headed a military field hospital in Chrzanów, near Janów Lubelski, during the first phase of the war. During the German occupation of Poland, he lived in the manor of the Kern and Turowicz family in Goszyce and in the property of the Kozłowski family (Ammoreaux) in Luborzyca. There he conducted undercover teaching and first-aid courses on behalf of ZWZ (Związek Walki Zbrojnej, the Union of Armed Struggle) and AK (Armia Krajowa, the Home Army) in the years 1941-1944. He actively participated in the creation of underground Polish culture. He also took part in undercover academic life, giving speeches during the meeting of the PAU Committee on History and Literature in May 1942. In the years 1940-1944 he commuted to Kraków to provide undercover teaching sessions to students of Pedagogy at the Faculty of Philosophy of the Jagiellonian University. As a soldier and physician, operating under the codename „Dr. Flis”, „Flis”, or „Łukasz Flis”, he was a member of the command of the „Skała” (the Rock) Independent Guerrilla Battalion. He organized the medical and sanitary department of the battalion and headed it for 5-6 weeks as part of the AK „Burza” (the Storm) operation during clashes and battles with the Germans in the area of Miechów (in August and September 1944), taking part in battles such as the battle of Sadki and Zaryszyn. The article also describes a meeting between Warsaw Uprising refugees and the representatives of AK in Goszyce near Kraków on 31 December 1944, which included Jerzy Andrzejewski, Mieczysław Chojnowski, Czesław Miłosz and Professor Władysław Tatarkiewicz. The Author of the work also mentions the immediate environment of Schuman during World War II, including the story of his future son-in-law, Col. Zbigniew Czyżewicz and his imprisonment by the NKVD in retaliation for participating in the AK „Burza” operation, as well as his deportation to a prison camp in the Soviet Ukraine (March-August 1945).

Keywords

EN

Szuman Stefan (1889-1972); World War II (1939-1945); German occupation in Poland; underground teaching; underground Polish culture; underground Polish science; Union of Armed Struggle – Home Army (1941-1945); Independent Partisan Battalion “Rock”

• Publisher: Księgarnia Akademicka
• Journal: Sowiniec
• Year: 2014
• Issue: 44
• Pages: 51-84

Contributors

author

Tytko Marek Mariusz

References

• Instytut Pamięci Narodowej, oddział w Krakowie [IPN Kr]: 139/18, Panczakiewicz Jan, „Relacje i materiały”, mpsy i rkpsy (Oświadczenie: Jan Panczakiewicz pseud. „Ziemowit”, „Skała”, Warszawa 3 I 1968). 139/21, Kalisiak Witold, „Notatki”; Lorys Kazimierz, „Notatki do opracowania historii środowiska”, mps. 139/22, Rozmus Włodzimierz, mpsy, rkpsy [w tym ekshumacja zwłok partyzantów baonu „Skała” z lasów sancygniowskich]. 139/46, Dudek Władysław, „Wspomnienia okupacyjne w samodzielnym Batalionie Partyzanckim >>Skała<< AK”, cz. 2.
• Archiwum Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie: Teczka osobowa Stefana Szumana, sygn. S II 619.
• Archiwum Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu: Akta habilitacji S. Szumana (1927) w Uniwersytecie Poznańskim, Curriculum vitae, s. 2.
• Czyżewicz Grażyna, „Opowiadania rodzinne. Wybór listów i pamiętników rodzinnych”, oprac. i opatrzyła słowem wiążącym Grażyna z Szumanów Czyżewiczowa w latach 1985-1990, t. 1-3, [Warszawa 1995], rkps, oryginał w zbiorach p. Szczepańskich w Krakowie, kserokopia w zbiorach autora artykułu.
• Szuman Stefan, Natura, osobowość i charakter człowieka, Kraków 1995.
• Szuman Stefan, O sztuce i wychowaniu estetycznym, Warszawa 1962.
• Szuman Stefan, O kunszcie i istocie poezji lirycznej, [Łódź] 1948.
• Szuman Stefan, Psychologia wychowawcza wieku dziecięcego, Warszawa 1946.
• [Szuman Stefan], S.I. Witkiewicz, „Miesięcznik Literacki” luty-marzec 1943, s. 1-3.
• Szuman Stefan, Wspomnienia z 35 lat działalności w Uniwersytecie Jagiellońskim, „Życie Szkoły Wyższej” R. 12, 1964, nr 4, s. 83-98.
• Stefan Szuman (1889-1989). W stulecie urodzin, red. M. Przetacznik-Gierowska, A. Wyszyńska, [Kraków 1990].
• Tytko Marek Mariusz, Szuman Stefan, [w:] Encyklopedia katolicka, t. 19, Lublin 2013, s. 159-161.
• Tytko Marek Mariusz, Szuman Stefan Bolesław Teodor, [w:] Polski słownik biograficzny, t. 49, z. 201, Warszawa–Kraków 2013, s. 305-310.
• Tytko Marek Mariusz, Szuman Stefan Bolesław Teodor, [w:] Powszechna encyklopedia filozofii, t. 9, Lublin 2008, s. 312-314.
• Tytko Marek Mariusz, Szuman Stefan Bolesław Teodor, [w:] Encyklopedia filozofii polskiej, t. 2, Lublin 2011, s. 664-667.
• Tytko Marek Mariusz, Stefan Szuman – lekarz i uczestnik czynu niepodległościowego (1919-1920), [w:] Druga Rzeczpospolita z morzem w tle. Księga pamiątkowa poświęcona Profesorowi Romanowi Wapińskiemu, red. nauk. A. Drzewiecki, E. Koko, Gdańsk–Gdynia 2010, s. 310-324.
• Barycz Henryk, [hasło w:] Alma Mater w podziemiu. Kartki z dziejów tajnego nauczania w Uniwersytecie Jagiellońskim 1941-1945, red. M. i A. Zarębowie, Kraków 1964, s. 284-285.
• Barycz Henryk, Uniwersytet Jagielloński w życiu narodu polskiego, wyd. 2 zm. i rozszerzone, KrakówWarszawa–Wrocław 1964, s. 124.
• Chorązki Marcin, Ziemianie wobec wojny. Postawy właścicieli ziemskich województwa krakowskiego w latach 1939-1945, Kraków 2010.
• Encyklopedia Krakowa, Warszawa–Kraków 2000.
• Fik Marta, Kultura polska po Jałcie. Kronika lat 1944-1981, London 1989.
• Franaszkowa Dorota, Sylwetki żołnierzy Batalionu „Skała” Armii Krajowej, Kraków 1996.
• Gawęda Stanisław, Uniwersytet Jagielloński w czasie II wojny światowej 1939-1945, wyd. 2 poprawione i poszerzone, Kraków 1986.
• Kuncewicz Piotr, Obertyńska Beata, [hasło w:] idem, Leksykon polskich pisarzy współczesnych, t. 2: N-Ż, Warszawa 1995, s. 46-47.
• Milewski Józef, Ksiądz Prałat Antoni Henryk Szuman męczennik za wiarę i ojczyznę. Przyczynki do życiorysu, wyd. 2, Starogard Gdański 1994.
• Mross Henryk, Szuman Henryk Antoni, [w:] idem, Słownik biograficzny kapłanów Diecezji Chelmińskiej wyświęconych w latach 1820-1921, Pelplin 1995, s. 324-325.
• Relacje wojenne ziemian. Perspektywa dwóch pokoleń, wyb. i oprac. Marcin Chorązki, Kraków 2013.
• Rocznik oficerski rezerw, Warszawa 1934.
• Rozmus Włodzimierz, W oddziałach partyzanckich i Baonie „Skała”, Kraków 1987.
• Rutowska Maria, Serwański Edward, Straty wśród pisarzy polskich (literatów, publicystów, dziennikarzy, redaktorów) w czasie II wojny światowej i okupacji hitlerowskiej 1939-1945, Warszawa 1980, Informacja Wewnętrzna – Główna Komisja Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce – Instytut Pamięci Narodowej, nr 68.
• Sajewicz Jan, Głos mają sieroty. Życie i działalność wielkiego opiekuna sierot Henryka Antoniego
• Szumana proboszcza Starogardzkiego zamordowanego w Fordonie w 1939 r., London 1985, Biblioteka Polska. Seria Niebieska, t. 30.
• Sancygniów, [w:] Słownik geograficzno-krajoznawczy Polski, wyd. 2 zm., Warszawa 1992, s. 620-662.
• Sierotwiński Stanisław, Kronika życia literackiego w Polsce pod okupacją hitlerowską w latach 1939-1945, t. 1, Kraków 1988.
• Smoleńska Anna, Filozofia ścisła, pedagogika, psychologia, [w:] Ne cedat Academia. Kartki z tajnego nauczania w Uniwersytecie Jagiellońskim 1939-1945, Kraków 1975, s. 204-211, Cracoviana, seria 2: Ludzie i Wydarzenia.
• Szewczuk Włodzimierz, Dzieje psychologii w Uniwersytecie Jagiellońskim, [w:] Studia z dziejów Wydziału Filozoficzno-Historycznego Uniwersytetu Jagiellońskiego, red. Sylwiusz Mikucki, Kraków 1967, s. 398, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego, nr 139. Prace Historyczne, z. 16.
• Śliwiński Krzysztof, Materiały z Akademii poświęconej pamięci Profesora Stefana Szumana, „Zagadnienia Wychowawcze a Zdrowie Psychiczne” 1974, s. 56-57.
• Wojenne i powojenne wspomnienia żołnierzy Krakowskiego Kedywu i Samodzielnego Batalionu Partyzanckiego „Skała” AK, [Kraków] 1991.
• Wojenne i powojenne wspomnienia żołnierzy krakowskiego „Kedywu” i Samodzielnego Batalionu Partyzanckiego „Skała” AK, cz. 2, oprac. i przygotował do druku zespół w składzie: W. Rozmus, K. Lorys, J. Bigaj, Kraków 1993.
• Żenczykowski Tadeusz, Dramatyczny rok 1945, London 1982.

Identifiers

DOI

10.12797/Sowiniec.25.2014.44.04