"Szoki demograficzne" jako determinacja ewolucji sytuacji geopolitycznej - próba ujęcia teoretycznego

• Authors: Szul Roman

Title variants

EN

„Demographic shocks” as a determinant of evolution of the geopolitical situation of the world - an attempt of theoretical approach

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł stanowi próbę analizy ewolucji sytuacji geopolitycznej na świecie od czasów najdawniejszych do współczesności przez pryzmat „szoków demograficznych”. Pod pojęciem „szoków demograficznych” rozumie się niedopasowanie liczby lub dynamiki ludności na danym terytorium do jakichś innych zjawisk (cech tego terytorium). Tymi zjawiskami są możliwości wyżywienia ludności, potrzeby gospodarki, status geopolityczny (siła polityczno-militarna tego terytorium jako organizacji państwowej). Za szok demograficzny uznaje się tu też istotne z politycznego punktu widzenia zmiany struktury ludności na danym terytorium, zwłaszcza struktury narodowościowej. W szczególności analizuje się: 1) wpływ niedoboru możliwości wyżywienia ludności na migracje ludności i podboje, od starożytności poprzez imperia ostatnich stuleci a skończywszy na najnowszych emigracjach do Europy i Ameryki, 2) wpływ niedoboru siły roboczej na import siły roboczej począwszy na handlu niewolnikami a skończywszy na sprowadzaniu „gastarbeiterów” w Europie po II wojnie światowej, 3) wpływ niedoboru ludności w stosunku do statusu geopolitycznego na przykładzie upadku wielkich imperiów starożytności (Kartagina, Rzym) i współczesności (portugalskiego, hiszpańskiego, francuskiego, brytyjskiego), 4) wpływ nadwyżki ludności w stosunku do statusu geopolitycznego na przykładzie powstawania i ekspansji wielkich imperiów, 5) wpływ zmiany etnicznej struktury ludności obszarów na ich sytuację polityczną, zwłaszcza na przykładzie wpływu wzrostu udziału ludności muzułmańskiej na sytuację polityczną na Bałkanach.

EN

The article is an attempt of analysis of the evolution of the geopolitical situation of the world from the earliest times to modern times through the lens of “demographic shocks”. By demographic shocks inadequacy of the number and dynamics of the population on a given territory in relation to some other phenomena of this territory is understood. These phenomena are capacities of sustenance of the population, needs of the economy, geopolitical status of political organisations (states, empires). As demographic shock also relevant from the political point of view changes in the composition of the population, especially ethnic composition, are considered. In particular the following developments are analysed: 1) impact of insufficiency of sustenance capacities of the population on migrations and conquests, from the ancient times to empires of the last centuries, to recent migration to Europe and America, 2) impact of shortage of labour force on import of labour force starting from the slave trade and ending by bringing of “guest workers” to Western Europe after the Second World War, 3) impact of deficit of population in relation to geopolitical status, based on examples of falls of empires of ancient times (Carthage, Rome) and modern times (Portuguese, Spanish, French, British), 4) impact of the “surplus” of population in relation to the geopolitical status based on examples of rise and expansion of big empires, 5) impact of the change of ethnic composition of the population of an area on the political situation of this area as illustrated by the impact of the increase in the share of Muslin population on the political situation in the Balkans.

Keywords

PL

demografia; geopolityka; nadmiar ludności; niedobór ludności; migracje; imperia; struktura etniczna

EN

demography; geopolitics; excess of the population; shortage of the population; migration; empires; ethnic composition

• Publisher: Polskie Towarzystwo Geopolityczne
• Journal: Przegląd Geopolityczny
• Year: 2017
• Volume: 19
• Pages: 22-35

Contributors

author

Szul Roman

• Uniwersytet Warszawski

References

• Eberhardt, P., 2005, Przemiany demograficzno-etniczne na obszarze Jugosławii w XX wieku, Wydawnictwo UMCS, Lublin.
• Friedman, G., 2012, Następna dekada. Gdzie byliśmy i dokąd zmierzamy, (przekład: Monika Wyrwas-Wiśniewska), Wydawnictwo Literackie, Kraków.
• Geddes, A., Scholten, P., 2016, The politics of migration and immigration in Europe. 2nd edition, Sage, Los Angeles-London—New Delhi-Singapore-Washington DC-Melbourne.
• Gelber, G.H., 2001, Nations out of Empires. European Nationalism and the Transformation of Asia, Palgrave Macmillan, Basingstoke-New York.
• Gomi, F., Toriumi, Y., 2010, Mō ichido yomu Yamakawa Nihonshi, Yamakawa, Tokyo (五味文彦, 鳥海靖, 2010, もういちど山川日本史, 山川, 東京).
• Janicki, W., 2015, Migracje kompensacyjne jako czynnik wzrostu obszarów peryferyjnych, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin.
• Kuźniar, R., 2005, Polityka i siła. Studia strategiczne – zarys problematyki, Scholar, Warszawa.
• Levi, M.A., Bernardi A., 2007, Historia powszechna, tom 4, Biblioteka Gazety Wyborczej, Warszawa.
• Leszczyński, T.Z., 2014, Geopolityka na Bałkanach, Instytut Geopolityki, Warszawa-Częstochowa.
• Lindqvist, S., 2009, Wytępić całe to bydło (tłumaczyła Milena Haykowska), W.A.B., Warszawa.
• Mackinder, H.J., 1904, The Geopolitical Pivot of History,”Geographical Journal” 23.
• Mackinder, H.J., 2009, Geograficzna oś historii, Instytut Geopolityki, Częstochowa 2009.
• Outhwaite, W., 2006, Social Structure, (in:) R. Sakwa i A. Stevens (red.) Contemporary Europe, second edition, Palgrave Macmillan, Basingstoke-New York.
• Potocki, R., 2013, Heartland Halforda Mackindera, geopolityka.net, http://geopolityka.net/heartland-halforda-mackindera/ (pobrano 4.11.2016).
• Rykiel, Z., 2006, Podstawy geografii politycznej, PWE, Warszawa.
• Sułek, M., 2013, Potęga państw. Modele i zastosowania, Wydawnictwo Rambler, Warszawa.