Ewolucyjny charakter rachunkowości i zawodu księgowego

• Authors: Voss Grażyna , Modrzyński Paweł

Title variants

EN

The evolutionary nature of accounting and the accounting profession

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Cel: Celem artykułu jest analiza ewolucji zawodu księgowego w kontekście współczesnych wyzwań technologicznych, społecznych i regulacyjnych oraz próba identyfikacji kluczowych determinant zmian w tej profesji na podstawie przeglądu literatury i badania ankietowego. Metodyka/podejście badawcze: Artykuł opiera się na przeglądzie literatury z zakresu rachunkowości oraz analizie wyników badania ankietowego przeprowadzonego wśród członków Stowarzyszenia Księgowych w Polsce. Zastosowano podejście mieszane, łączące teoretyczne analizy z empirycznymi wnioskami. Wyniki: Badania potwierdziły, że zawód księgowego ewoluuje pod wpływem cyfryzacji, globalizacji i zmieniających się ram regulacyjnych. Kluczową rolę odgrywają nowe technologie, takie jak blockchain, systemy oparte na planowaniu zasobów przedsiębiorstwa (Enterprise Resource Planning – ERP) oraz raportowanie niefinansowe obejmujące: środowisko, społeczeństwo i ład korporacyjny (Environmental, Social, and Governance – ESG, które redefiniują tradycyjne funkcje księgowego i przesuwają je w stronę bardziej strategicznych zadań. Badanie ankietowe wykazało również, że etyka zawodowa i kompetencje interdyscyplinarne są fundamentalne dla współczesnych księgowych. Ograniczenia i implikacje: Ograniczeniem badania była niereprezentatywność próby oraz koncentracja na polskim środowisku rachunkowym. Wyniki sugerują potrzebę dalszych badań porównawczych na poziomie międzynarodowym, szczególnie w kontekście harmonizacji przepisów i rozwoju technologii. Oryginalność/wartość: Artykuł wnosi wkład do literatury z zakresu rachunkowości, łącząc analizę technologicznych, społecznych i regulacyjnych determinant z perspektywą etyczną i interdyscyplinarną. Podkreśla również znaczenie adaptacji do nowych technologii i zmieniających się oczekiwań społecznych.

EN

Purpose: The aim of the article is to analyze the evolution of the accounting profession in the context of contemporary technological, social, and regulatory challenges, as well as to identify key determinants of these changes based on a literature review and survey analysis. Methodology/approach: The study employs a mixed-method approach, combining a literature review in the field of accounting with an analysis of survey results collected from members of the Polish Association of Accountants. This approach integrates theoretical insights with practical findings. Findings: The research highlights that the accounting profession is evolving under the influence of digitization, globalization, and changing regulatory frameworks. Key drivers include technologies such as blockchain, ERP systems, and ESG reporting, which redefine traditional accounting roles and emphasize strategic tasks. The surveys also revealed that professional ethics and interdisciplinary competencies are crucial for modern accountants. Research limitations/implications: The study’s limitations include the non-representative nature of the sample and its focus on the Polish accounting environment. The findings suggest a need for further comparative research at the international level, particularly in the context of regulatory harmonization and technological advancements. Originality/value: This article makes a unique contribution to the field of accounting by integrating an analysis of technological, social, and regulatory determinants with an ethical and interdisciplinary perspective. It emphasizes the importance of adapting to new technologies and evolving societal expectations.

Keywords

PL

rachunkowość; księgowy; cyfryzacja; raportowanie ESG; przegląd literatury

EN

accounting; accountant; digitization; ESG reporting; literature review

• Publisher: Stowarzyszenie Księgowych w Polsce
• Journal: Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości
• Year: 2025
• Issue: 49(2)
• Pages: 99-125

Contributors

author

Voss Grażyna

• Politechnika Bydgoska im. Jana i Jędrzeja Śniadeckich, Wydział Zarządzania, Katedra Finansów i Rachunkowości

author

Modrzyński Paweł

• Politechnika Bydgoska im. Jana i Jędrzeja Śniadeckich, Wydział Zarządzania, Katedra Finansów i Rachunkowości

References

• Benkraiem R., Bensaad I., Lakhal F. (2022), How do International Financial Reporting Standards affect information asymmetry? The importance of the earnings quality channel, „Journal of International Accounting, Auditing and Taxation”, 46, 1000445; https://doi.org/ 10.1016/j.intaccaudtax.2021.100445.
• Brennan N.M., Power S.B. (2024), Nineteenth century audit reports: Evolution from freeform to standardised wording, „The British Accounting Review”, 56 (6); https://doi.org/ 10.1016/j.bar.2024.101428.
• Brzezin W. (2005), Rachunkowość, [w:] Encyklopedia rachunkowości, Lexis-Nexis, Warszawa.
• Burzym E. (2008), Rola i funkcje rachunkowości w roku 2000, „Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości”, 45 (101), s. 23–70.
• Carnegie G.D., Tsahuridu E., Parker L. (2021), What is Accounting Today? „Australian Accounting Review”, 31 (1), s. 65–73; https://doi.org/10.1111/auar.12325.
• Chiapello E., Medjad K. (2009), An unprecedented privatisation of mandatory standardsetting: The case of European accounting policy, „Critical Perspectives on Accounting”, 20, s. 448–468; https://doi.org/10.1016/j.cpa.2008.09.002.
• Chiapello E. (2017), Critical accounting research and neoliberalism, „Critical Perspectives on Accounting”, 43 (C), s. 47–64; https://doi.org/10.1016/j.cpa.2016.09.002.
• Cooper Ch. (2015), Accounting for the fictitious: A Marxist contribution to understanding accounting’s roles in the financial crisis, “Critical Perspectives on Accounting”, 30, s. 63–82; https://doi.org/10.1016/j.cpa.2014.08.002.
• Costa M., Coronella S., Valenza G., D’Andreamatteo A. (2024), Accounting paradigms and neoliberalism. A Gramscian interpretative analysis of the evolution of the asset-liability view and revenue-expense view in Italy and the United States (1891–1991), „Critical Perspectives on Accounting”, 99, 102728; https://doi.org/10.1016/j.cpa.2024.102728.
• Deviarti H., Dewi K., Sunaryo (2014), Review the Knowledge of Indonesian Management Accountant in International Financial Reporting Standard (IFRS) Compare with Malaysian. 2nd World Conf., „Journal of Business Economics and Management”, 109, s. 1164–1167; https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2013.12.605.
• Elad C., Shah N., Agyeman C. (2023), Accounting classification in the era of International Financial Reporting Standards: The case of Africa, „Journal of International Accounting, Auditing and Taxation”, 51; https://doi.org/10.1016/j.intaccaudtax.2023.100546.
• Gallea Q. (2023), Weapons and war: The effect of arms transfers on internal conflict, „ Journal of Development Economics”, 160, 103001; https://doi.org/10.1016/j.jdeveco.2022.103001.
• Ge H., Bo Y., Zang W., Zhou L., Dong L. (2023), Literature review of driving risk identification research based on bibliometric analysis, „Journal of Traffic and Transportation Engineering”, 10, s. 560–577; https://doi.org/10.1016/j.jtte.2023.04.001.
• Glaeser S., Lang M. (2024), Measuring innovation and navigating its unique information issues: A review of the accounting literature on innovation, „Journal of Accounting and Economics”, 78 (2–3), 101720; https://doi.org/10.1016/j.jacceco.2024.101720.
• Gmytrasiewicz M., Karmańska A., Olchowicz I. (1996), Rachunkowość finansowa, cz. 1, Difin, Warszawa.
• Hartvig Á.D., Kiss-Dobronyi B., Kotek P., Takácsné Tóth B., Gutzianas I., Zareczky A.Z. (2024), The economic and energy security implications of the Russian energy weapon, „Energy”, 294, 130972; https://doi.org/10.1016/j.energy.2024.130972.
• Hasin H., Johari Y.C., Jamil A. (2022), Accountant’s digital technologies competencies in the digitalisation era, “International Journal of Academic Research in Business and Social Sciences”, 12 (10), s. 2755–2761; https://doi.org/10.6007/IJARBSS/v12-i10/14894.
• Hellmann A., Patel C. (2021), Translation of International Financial Reporting Standards and implications for judgments and decision-making, „Journal of Behavioral and Experimental Finance”, 30, 100479; https://doi.org/10.1016/j.jbef.2021.100479.
• Hońko S. (2018), Czy zawód księgowego jest prestiżowy? Portret księgowych w Polsce i Rumunii, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego. Finanse, Rynki Finansowe, Ubezpieczenia”, 4 (94, cz. 1), s. 299–310.
• Jarugowa A. (1991), Niektóre wyznaczniki rozwoju rachunkowości, [w:] A. Jarugowa (red.), Współczesne problemy rachunkowości, Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa.
• Jiang J.-X., Wang J.-J., Cheng Y. (2024), The impact of industrial transformation on green economic efficiency: New evidence based on energy use, „Petroleum Science”, 21 (5), pp. 3644–3655; https://doi.org/ 10.1016/j.petsci.2024.03.004.
• Kabalski P. (2022), Stereotypy płciowe dotyczące rachunkowości w silnie sfeminizowanym zawodzie księgowego w Polsce, „Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości”, 46 (1), s. 157–184.
• Kim J.-H., Fujiyama K., Koga Y. (2024), The effect of voluntary international financial reporting standards adoption on information asymmetry in the stock market: Evidence from Japan, „Research in International Business and Finance”, 69 (1); https://doi.org/10.1016/j.ribaf.2024.102250.
• Kiziukiewicz T. (2003), Rachunkowość w systemie zarządzania, [w:] Zarządcze aspekty rachunkowości,
• Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa.
• Korzeniowska D., Wilkońska A. (2023), Poczucie prawnej odpowiedzialności zawodowej wśród księgowych w Polsce. Pilotażowe badanie jakościowe, „Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości”, 47 (3), s. 77–93.
• Liu C., Muravskyi V., Wei W. (2024), Evolution of blockchain accounting literature from the perspective of CiteSpace (2013–2023), „Heliyon”, 10 (11); https://doi.org/10.1016/j.heliyon.2024.e32097.
• Masztalerz M., Osikowicz M. (2020), Księgowi w kulturze, Wydawnictwo Ius Publicum,
• Katowice.
• Matringe N., Power M. (2024), Memories lost: A history of accounting records as forms of projection, „Accounting, Organizations and Society”, 112, 101514; https://doi.org/10.1016/j.aos.2023.101514.
• Mercik A., Słoński T., Karaś M. (2024), Understanding crypto-asset exposure: An investigation of its impact on performance and stock sensitivity among listed companies, „International Review of Financial Analysis”, 92, 103070; https://doi.org/10.1016/j.irfa.2024.103070.
• Messner Z. (2006), Standardy rachunkowości wobec wyzwań współczesnej gospodarki, koncepcje rachunkowości, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Katowicach, Katowice.
• Meyer T. (2023), Assessing the weaponability of enriched uranium trade in the geopolitics of nuclear energy: The EU-Russia interrelations, „Resources Policy”, 86, Part B, 104318; https://doi.org/ 10.1016/j.resourpol.2023.104318.
• Micherda B. (2005), Podstawy rachunkowości. Aspekty teoretyczne i praktyczne, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Ministerstwo Finansów (2024), Krajowe Standardy Rachunkowości.
• Mišík M., Nosko A. (2023), Post-pandemic lessons for EU energy and climate policy after the Russian invasion of Ukraine: Introduction to a special issue on EU green recovery in the post-Covid-19 period, „Energy Policy”, 177, 113546; https://doi.org/10.1016/j.enpol.2023.113546.
• Nowak E. (2008), Rachunkowość. Kurs Podstawowy, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa.
• Nowak M. (2019), Statutory auditors’ self-perception and their perception of audited companies and accountants. Behavioral research with the use of metaphors, „Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości”, 103 (159), s. 227–242; https://doi.org/10.5604/01.3001.0013.3084.
• Nowak M. (2017), Postrzeganie roli współczesnego księgowego. Badania z zastosowaniem metafory zoomorficznej, „Studia Ekonomiczne. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach”, 341, s. 252–263.
• Okamoto N. (2024), Global Unification of Accounting Standards, [w:] Okamoto N., Institutional Change and Performativity, Springer, s. 97–131 (chapt. 5); https://ideas.repec.org/h/spr/sprchp/978-3-031-53393-8_5.html.
• Pacioli L. (2007), Tractatus XI. De Computis et Scipturis. Summa de Arithmetica, Gemetria, Proportioni et Proportionalita, Traktat o rachunkowości z okazji 100-lecia organizacji księgowych na ziemiach polskich 1907–2007, Stowarzyszenie Księgowych w Polsce, Warszawa.
• Parlakkaya R., Akmese H., Akmese K.A. (2014), Status Quo of International Financial Reporting Standards and International Standards on Auditing: A Research on the Accounting Professionals in Konya, „Procedia Economics and Finance”, 15, s. 1663–1670; https://doi.org/10.1016/S2212-5671(14)00638-8.
• Păşcan I.D., Ţurcaş M. (2012), Measuring the Impact of First-Time Adoption of International Financial Reporting Standards on the Performance of Romanian Listed Entities, „Procedia Economics and Finance”, 3, s. 211–216; https://doi.org/10.1016/S2212-5671(12)00142-6.
• Paula Silva A., Fontes A., Martins A. (2021), Perceptions regarding the implementation of International Financial Reporting Standards in Portugal and Brazil, „International Journal of Accounting”. 44, 100416; https://doi.org/10.1016/j.intaccaudtax.2021.100416.
• Perera D., Chand P. (2015), Issues in the adoption of international financial reporting standards (IFRS) for small and medium-sized enterprises (SMES), „Advances in Accounting”, 31, s. 165–178; https://doi.org/10.1016/j.adiac.2015.03.0.
• Pignatel I., Tchakoute Tchuigoua H. (2020), Microfinance institutions and International Financial Reporting Standards: An exploratory analysis, „Research in International Business and Finance”, 54, 101309; https://doi.org/10.1016/j.ribaf.2020.101309.
• Ramirez C., Zicari A. (2024), Between a corporatist past and a globalized future: Argentina’s accounting profession and the social balance sheet, „Critical Perspectives on Accounting”, 98; https://doi.org/10.1016/j.cpa.2023.102626.
• Sawicki K. (2013), Zakres rachunkowości jako nauki, „Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości”, 71 (127), s. 211–226.
• Schiavi G.S., Behr A., Marcolin C.B. (2024), Institutional theory in accounting information systems research: Shedding light on digital transformation and institutional change, „International Journal of Accounting Information Systems”, 52, 100662; https://doi.org/10.1016/j.accinf.2023.100662.
• Sikka P. (2009), Financial crisis and the silence of the auditors, „Accounting, Organizations and Society”, 34 (6–7), s. 868–873; https://doi.org/10.1016/j.aos.2009.01.004.
• SKwP (2023), Kodeks zawodowej etyki w rachunkowości, https://skwp.pl//content/uploads/2023/07/Kodeks-Zawodowej-Etyki-wRachunkowosci.pdf.
• Sołtysik M. (2018), Księgowy–interdyscyplinarny zawód, „Przedsiębiorstwo & Finanse”, 4, s. 103–113.
• Śnieżek E., Czechowski F., Doroba S. (2016), Ewolucja rachunkowości w teorii i praktyce gospodarczej, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
• Szychta A. (1994), Konsekwencje „złotego wieku” badań apriorycznych w rachunkowości, „Zeszyty Teoretyczne Rady Naukowej”, 28, s. 138–150.
• Turyna J. (1997, System informacyjny rachunkowości w podejmowaniu decyzji zarządczych, Wydawnictwo Naukowe Wydziału Zarządzaniu Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
• Walińska E. (2014), Rachunkowość jako nauka – jej współdziałanie z dyscypliną finanse, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego. Finanse, Rynki Finansowe, Ubezpieczenia”, 66 (803), s. 509–523; https://doi.org/Szczecin.
• Wanderley C.A., Horton K.E. (2024), Digitalization tensions in the management accounting profession: Boundary work responses and their consequences, „The British Accounting Review”; https://doi.org/10.1016/j.bar.2024.101455.
• Wolszon U. (2018), Definicja zawodu księgowego–teoria a praktyka, „Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu”, 522, s. 290–304.
• Ustawa z dnia 9 maja 2014 r. o ułatwieniu dostępu do wykonywania niektórych zawodów regulowanych, Dz.U.2014.0.768.
• Pesqueux Y. (2020), Le modèle managérial de l organisation, https://shs.hal.science/halshs-02496436/document.