Przyczynek do badań nad początkiem Cerkwi na Zachodzie Rusi

• Authors: Radosław Liwoch

Title variants

EN

Contributions to the Study of the Beginnings of the Orthodox Church in Western Rus’

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W 1882 r. T. Ziemięcki przeprowadził w Podhorcach (obwód lwowski, Ukraina) badania wykopaliskowe dwóch sąsiadujących ze sobą kurhanów, które nazwał wielką mogiłą bliźniaczą nr 1 i nr 2. W mogile nr 1 odkrył bogato wyposażony pochówek podwójny (zapewne małżeński), w którym znajdowały się dwa identyczne srebrne krzyżyki. Krzyże te należą do typu nazywanego skandynawskim (wariant B.1 typu 1.4.3 wg J. Staeckera). W mogile nr 2 znalazł szkielet mężczyzny, którego pochowano z wyposażeniem, w tym z dwoma krzyżami. Większy (zaginiony) był brązowym enkolpionem z wyobrażeniem Ukrzyżowania i Matki Boskiej Oranty, który znajduje analogie w krajach naddunajskich. Mniejszy jest srebrnym krzyżykiem w formie krzyża św. Piotra. W ustach zmarłych pochowanych w obu kurhanach znajdowały się drobne przedmioty złote, które interpretować należy jako lokalny wariant zwyczaju obola zmarłych. Oba groby są częścią nekropoli z pochówkami drużynnymi. Datować je trzeba na koniec X - 1. połowę XI w. Przedstawiane obiekty są najstarszymi niebudzącymi wątpliwości chronologicznych i interpretacyjnych śladami obecności schrystianizowanych (grecka wersja chrześcijaństwa) elit nad górnymi Bugiem i Dniestrem. Zmarli nie będąc duchownymi, byli jednak przedstawicielami nowej oficjalnej religii wśród słowiańskiej ludności, której nawracanie dopiero się rozpoczynało. Wydaje się zatem, że ich obecność w Podhorcach uznać można za początek Cerkwi w zachodniej części niegdysiejszej Rusi Kijowskiej.

EN

In 1882 T. Ziemięcki conducted in Pìdgìrcì (Lviv district, Ukraine) a research excavation of two neighboring burial mounds which he called the Great Twin Barrows No. 1 and No. 2. In barrow No., he discovered on richly furnished double burial (probably of a married couple) where he found two identical silver crosses. The crosses belong to the so called Scandinavian type (variant B.1 type 1.4.3 acc. J. Staecker). In barrow No. 2, he found a skeleton of a male buried with furnishings, including two crosses. The bigger one (lost) was a bronze encolpion depicting the Crucifixion and the Virgin Orans, which can find analogies in the Danube countries. The smaller one is a silver St. Peter’s cross. In the mouths of the corpses found in both barrows there were tiny gold objects which could be interpreted as a local variation of the obolus of the dead custom. Both graves are a part of necropolis with druzhina burials. They date back to the end of the 10th century or the first half of the 11th century. The objects presented here are the earliest evidence to confirm the presence of a Christianized (Greek version of Christianity) elite in the region of the Upper Bug and Upper Dniester, which is not burdened with chronological or interpretative reservation. The deceased were not members of the clergy but, nevertheless, representatives of the new official religion in a pagan Slavic population whose conversion had barely begun. It seems, therefore, that their presence in Pìdgìrcì can be considered the beginning of the Orthodox Church in the western part of the former Kievan Rus’.

Keywords

PL

Ruś Kijowska; chrześcijaństwo; drużyna książęca; kurhany; obol zmarłych; krzyże

EN

Kievan Rus’; Christianity; princely retinue (druzhina); burial mounds; obolus of the dead; crosses

• Publisher: Bialystok University Press
• Journal: ELPIS
• Year: 2014
• Volume: 16
• Pages: 169-172

Contributors

author

Radosław Liwoch

• Muzeum Archeologiczne w Krakowie

References

• Korzuhina G.F., Peskova A.A. 2003 Drevnerusskie ènkolpiony. Nagrudnye kresty-relikvarii XI-XIII vv., Sankt-Peterburg.
• Liwoch R. 2003 Stan badań nad grodziskami wczesnośredniowiecznymi i z początków późnego średniowiecza na zachodniej Ukrainie (obwody: iwano-frankowski, lwowski i tarnopolski), Materiały i Sprawozdania Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego 24, s. 213-297.
• 2007 Wielkie kurhany latopisowego Pleśniska, Materìali ì doslìdžennâ z arheologìï Prikarpattâ ì Volinì 11, s. 367-378, fot. 28-31.
• 2009 Wielka mogiła bliźniacza w Podhorcach, [w:] Spotkania Bytomskie 6, Stare i nowe w średniowieczu. Pomiędzy innowacją a tradycją, red. S. Moździoch, Wrocław, s. 357-377.
• 2010 Bol´šie kurgany letopisnogo Plesneska, [w:] Slavâno-russkoe ûvelirnoe delo i ego istoki, red. A.A. Peskova i in., Sankt-Peterburg, s. 486-492, tabl. 12.
• 2012 On the new border of Christian civilisations. Archeological material from the early Rus’ Plisnesk, [w:] Rome, Constantinople…, s. 611-619. Lovag Zs.S.
• 1971 Byzantine Type Reliquary Pectoral Crosses in the Hungarian National Museum, Folia Archaeologica 22, s. 143-164.
• Mocâ A.P. 1990 Pogrebal´nye pamâtniki ûžnorusskih zemel´ IX-XIII vv., Kiev.
• Osadczy O. 2001 Powstawanie pierwszych biskupstw na Rusi Halickiej, [w:] Dzieje Podkarpacia 5, Początki chrześcijaństwa w Małopolsce, red. J. Gancarski, Krosno, s. 293-300.
• Peskova A. 2012 Byzantine pendant reliquary-crosses from the territory of medieval Rus’, [w:] Rome, Constantinople…, s. 403-443.
• Pitarakis B. 2006 Les croix-reliquaires pectorales byzantines en bronze, Bibliothèque des Cahiers archéologiques 16, Paris.
• Poulík J. 1975 Sídlo a pevnost knížat velkomoravských, Praha.
• Powieść… 1999 Powieść minionych lat, przełożył i opracował F. Sielicki, Wrocław.
• Rome, Constantinople… 2012 Rome, Constantinople and newly-converted Europe. Archaeological and historical Evidence 2, red. M. Salamon i in., U źródeł Europy Środkowo-Wschodniej / Frühzeit Ostmitteleuropas 1, Kraków – Leipzig – Rzeszów – Warszawa. Staecker J.
• 1999 Rex regum et dominus dominorum. Die wikingerzeitlichen Kreuz- und Kruzifixanhänger als Ausdruck der Mission in Altdänemark und Schweden, Lund Studies in Medieval Archaeology 23, Stockholm.
• Stęczyński M.B. 1847 (1990) Okolice Galicyi, Lwów (reprint w Krakowie + dodatek).
• Vlasto A.P. 2004 Zaprovadžennâ hristiânstva u slov’ân. Vstup do seredn´ovìčnoï ìstorìï slov’ânstva, Kiïv.
• Ziemięcki T. 1883 Sprawozdanie z wycieczki archeologicznéj do Podhorzec w roku 1882 dokonanéj przez T. Ziemięckiego, Zbiór Wiadomości do Antropologii Krajowéj 7, s. 41-50.