Krakowskie gimnazja żeńskie przełomu XIX i XX wieku

• Authors: Dormus Katarzyna

Title variants

EN

All-Female Secondary Schools in Krakow at the Turn of the 20th Century

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Problem zapewnienia kobietom wykształcenia na poziomie średnim stał się na ziemiach polskich niezwykle istotny w drugiej połowie XIX wieku. Kwestia ta była szczególnie aktualna w zaborze austriackim, gdy w latach 90. XIX wieku dziewczęta zostały dopuszczone do egzaminów maturalnych oraz studiów uniwersyteckich. W Galicji nie istniały jednak gimnazja żeńskie, a żaden z typów ówczesnych „średnich” szkół żeńskich (takich jak wyższe szkoły wydziałowe, seminaria nauczycielskie czy licea żeńskie) nie dawał możliwości zdania egzaminu maturalnego umożliwiającego wstęp na studia wyższe. Wobec niechęci władz państwowych do tworzenia państwowych gimnazjów żeńskich równych gimnazjom męskim, jedynym rozwiązaniem było tworzenie placówek prywatnych. Powstawały one jako odpowiedź na potrzeby społeczne i były efektem oddolnego społecznego działania. Pierwsza tego typu szkoła średnia – nie tylko na terenie Galicji, ale wszystkich trzech zaborów – powstała w 1896 roku w Krakowie. Przed wybuchem I wojny światowej funkcjonowały w Krakowie trzy klasyczne gimnazja żeńskie: I Prywatne Wyższe Gimnazjum Żeńskie, Prywatne Wyższe Gimnazjum Żeńskie im. Królowej Jadwigi oraz Prywatne Gimnazjum Żeńskie Heleny Strażyńskiej (potem: Józefa i Marii Lewickich) oraz gimnazjum realne sióstr urszulanek. Koncepcja prywatnego gimnazjum żeńskiego zyskała wpierw aprobatę społeczną, a stopniowo również dużą popularność. W galicyjskich gimnazjach uczyła się ponad połowa uczennic uczęszczających do gimnazjów żeńskich położonych na terenie Przedlitawii.

EN

The issue of providing education to women became particularly important in the Polish territories during the second half of the 19th century. In the Austrian partition, women were allowed to take secondary school exit exams and enroll in universities in the 1890s. However, no female school at the time offered preparation to the aforementioned exams. As the government did not want to establish public all-female schools in the same way that it had created public all-male schools, a private solution was the only one. Private all-female schools emerged through a bottom-up effort as a response to the needs of society. The first school of this kind in Galicia – and all of the Polish territories – was established in Krakow in 1896. Before the outbreak of World War I, there were only four all-female secondary schools in Krakow. Still, with time, the concept of all-female secondary schools became very popular and more than half of the students of all-female secondary schools in the Habsburg Monarchy attended such schools in Galicia.

Keywords

PL

szkolnictwo żeńskie; szkoły średnie; Galicja; matura; studia uniwersyteckie

EN

female education; secondary schools; Galicia; secondary school exit exams university studies

• Publisher: Akademia Ignatianum w Krakowie
• Journal: Studia Paedagogica Ignatiana
• Year: 2016
• Volume: 19
• Issue: 2
• Pages: 87-103

Dates

published

2016-11-04

Contributors

author

Dormus Katarzyna

• Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie

References

• Bilewicz A., Prywatne, średnie, ogólnokształcące szkolnictwo żeńskie w Galicji w latach 1867–1914, (Acta Universitatis Wratislaviensis, No 1897. Prace Pedagogiczne CXVI), Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 1997.
• Czajecka B., „Z domu w szeroki świat…”. Droga kobiet do niezależności w zaborze austriackim w latach 1890–1914, Universitas, Kraków 1990.
• Dormus K., Kazimiera Bujwidowa 1867–1932. Życie i działalność społeczno-oświatowa, (Biblioteka Krakowska, nr 144), Wydawnictwo i Drukarnia „Secesja”, Kraków 2002.
• Dormus K., Poetka i nauczycielka – Marcelina Kulikowska (1872–1910), „Rozprawy z Dziejów Oświaty” 2011, t. 48.
• Dutkowa R., Żeńskie gimnazja Krakowa w procesie emancypacji kobiet (1896–1918), (Studia nad kształtowaniem się inteligencji w Polsce w XIX i XX wieku, t. 1), Instytut Historii UJ, Kraków 1995.
• Dyskusja o szkołach średnich w tegorocznej sesji sejmowej, „Muzeum” 1905.
• Hulewicz J., Sprawa wyższego wykształcenia kobiet w Polsce w wieku XIX, Polska Akademia Umiejętności, Kraków 1939.
• Hulewicz J., Udział Galicji w walce o szkolę polską 1899–1914, Komitet Obchodu 25-lecia Walki o Szkołę Polską, Warszawa 1934.
• Męczkowska T., Szkoły mieszane. Koedukacja, Wydawnictwo M. Arcta, Warszawa 1920.
• Najdus W., Szkice z historii Galicji, t. 2: Galicja w latach 1905–07, Książka i Wiedza, Warszawa 1960.
• Sempołowska S., Niedola młodzieży w szkole galicyjskiej. Kilka słów o narodowej szkole w Galicji, Kraków 1906.
• Sprawa gimnazjum żeńskiego, Biblioteka Jagiellońska, rkps 7388 II.
• Sprawozdanie Dyrekcji prywatnego wyższego gimnazjum żeńskiego im. Królowej Jadwigi w Krakowie („Pałac Spiski”) za rok szkolny 1905/06, Kraków 1906.
• Sprawozdanie Dyrektora prywatnej średniej szkoły żeńskiej z programem gimnazjalnym w Krakowie za rok szkolny 1902/03, Kraków 1903.
• Sprawozdanie Dyrektora prywatnej średniej szkoły żeńskiej z programem gimnazjalnym w Krakowie za rok szkolny 1905/06, Kraków 1906.
• Sprawozdanie Towarzystwa szkoły gimnazjalnej żeńskiej za rok szk. 1899/1900, Kraków 1900.
• Sprawozdanie Towarzystwa szkoły gimnazjalnej żeńskiej za rok szk. 1900/01, Kraków 1901.
• Sprawozdanie Towarzystwa szkoły gimnazjalnej żeńskiej za czas od kwietnia 1905 r. do 21 grudnia 1905 r., Kraków 1905.
• Stinia M., Rola społeczeństwa galicyjskiego jako organizatora średniego szkolnictwa prywatnego w okresie autonomii, w: Z dziejów polskiej kultury i oświaty od średniowiecza do początków XX wieku, red. K. Jakubiak, T. Maliszewski, (Szkoła, Państwo, Społeczeństwo, t. 1), Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków 2010.
• W sprawie prywatnej średniej szkoły żeńskiej w Krakowie. Odpowiedź Zarządu Towarzystwa szkoły gimnazjalnej żeńskiej na dwa artykuł „Czasu”, Kraków 1905.
• Zachara J., Historia pierwszego na ziemiach Polski Gimnazjum Żeńskiego im. E. Plater w Krakowie. (Przemówienie na uroczystości czterdziestolecia), Kraków 1937.

Identifiers

ISSN

2450-5358

DOI

10.12775/SPI .2016.2.004