Wczesny i późny biblijny język hebrajski: o możliwościach chronologicznego wyjaśniania różnic językowych w Biblii Hebrajskiej

• Authors: Slawik Jakub

Title variants

EN

Early and Late Biblical Hebrew: About Chronological Interpretation of Linguistic Differences in the Hebrew Bible

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł przedstawia dyskusję dotyczą chronologicznego interpretowania różnic językowych w biblijnym języku hebrajskim. Pomimo rozpowszechnionego posługiwania się klasyfikacją wczesny/klasyczny/standardowy i późny biblijny język hebrajski, model chronologiczny zawiera trudne do pokonania trudności, przede wszystkim ze względu na stan źródeł (dominacja średniowiecznego TM, złożoność literacka i trudności tekstowokrytyczne, problematyczne datowanie). Coraz częściej postuluje się stosowanie metodologii historycznej socjolingwistyki (analiza wariacji językowych) w badaniach nad starożytnym językiem hebrajskim. Konieczne są interdyscyplinarne badania, które mogłyby łączyć ze sobą rezultaty badań biblistycznych (krytyka tekstu i krytyka literacka) z analizami socjolingwistycznymi. Na chwilę obecną wspieranie datowania tekstów biblijnych na podstawie cech językowych jawi się jako bardzo wątpliwe.

EN

The contribution shows a dispute over periodization of Biblical Hebrew. A strong conviction of development from Early/Classical/Standard Biblical Hebrew to Late Biblical Hebrew still dominates in spite of problems, which were presented in many studies. Difficulties of the conventional periodization derive from source conditions: priority of the medieval MT, which calls for textual and literary criticism, questionable dating of biblical books and texts. In the last decades there were presented important studies in historical linguistics of Biblical Hebrew (variationist analysis) but there is still a need for collaboration between biblical studies (literary and textual criticism) and historical linguistics. For now the linguistic dating of biblical writings seems to be very doubtful.

Keywords

PL

biblijny język hebrajski; wczesny (klasyczny/standardowy) i późny biblijny język hebrajski; model chronologiczny; krytyka tekstu; krytyka literacka; datowanie tekstów Biblii Hebrajskiej; socjolingwistyka historyczna; analiza wariantów językowych

EN

Biblical Hebrew; Early (Classical/Standard) Biblical Hebrew and Late Biblical Hebrew; periodization of language; textual criticism; literary criticism; dating of the Hebrew Bible texts; historical sociolinguistic; variationist analysis

• Publisher: Wydawnictwo Naukowe Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej w Warszawie
• Journal: Rocznik Teologiczny
• Year: 2016
• Volume: 58
• Issue: 4
• Pages: 497-522

Contributors

author

Slawik Jakub

References

• Ahituv, Shmuel. 2008. Echoes from the Past: Hebrew and Cognate Inscriptions from the Biblical Period. Tłum. i red. naukowa Anson F. Rainey. Jerusalem: Carta.
• Barton, John. 2014. Ethics in Ancient Israel. Oxford: Oxford University Press.
• Davies, Philip R. 2003. „Biblical Hebrew and the History of Ancient Judah: Typology, Chronology and Common Sens.” W Biblical Hebrew: Studies in Chronology and Typology (Journal for the Study of the Old Testament Supplement Series 369), red. Ian Young, 150-163. London/New York: T. & T. Clark.
• Kim, Dong-Hyuk. 2013. Early Biblical Hebrew, Late Biblical Hebrew, and Linguistic Variability: A Sociolinguistic Evaluation of the Linguistic Dating of Biblical Texts (Vetus Testamentum Supplements 156). Leiden-Boston: Brill
• Ehrensvärd, Martin. 2003. „Linguistic Dating of Biblical Texts.” W Biblical Hebrew: Studies in Chronology and Typology (Journal for the Study of the Old Testament Supplement Series 369), red. Ian Young, 164-188. London/New York: T. & T. Clark.
• Eskhult, Mats. 2003. „The Importance of Loanwords for Dating Biblical Hebrew Texts.” W Biblical Hebrew: Studies in Chronology and Typology (Journal for the Study of the Old Testament Supplement Series 369), red. Ian Young, 8-23. London/New York: T. & T. Clark.
• Fassberg, Steven E. 2008. „The Infinitive Absolute as Finite Verb and Standart Literary Hebrew of the Second Temple Period.” W Conservatism and Innovation in the Hebrew Language of the Hellenistic Period: Proceeding of a Fourth International Symposium on the Hebrew of the Dead Scrolls & Ben Sira (Studies on the Texts of the Desert of Judah LXXIII), red. Jan Joosten, Jean-Sebastien Rey, 47-60. Leiden/Boston: Brill.
• Gevirtz, Stanley. 1986. „Of Syntax and Style in the «Late Biblical Hebrew» – «Old Canaanite» Connection.” JANES 18: 25-29.
• Gesenius Wilhelm. 1813. Hebräische Grammatik. Halle: Rengersche Buchhandlung.
• Hurvitz, Avi. 1974. „The Date of the Prosa-Tale of Job Linguistically Reconsidered”. Harvard Theological Review 67, 17-34.
• Hurvitz, Avi. 2003. „Hebrew and Aramaic in the Biblical Period: The Problem of ‘Aramaisms’ in Linguistic Research on the Hebrew Bible.” W Biblical Hebrew: Studies in Chronology and Typology (Journal for the Study of the Old Testament Supplement Series 369), red. Ian Young, 24-37. London/New York: T. & T. Clark.
• Hurvitz, Avi. 2014. A Concise Lexicon of Late Biblical Hebrew. Linguistic Innovations in the Writings of the Second Temple Period. In Collaboration with Leeor Gottlieb, Aaron Hornkohl and Emmanuel Mastey (Vetus Testamentum Supplements 160). Leiden/Boston, MA: Brill.
• Joosten, Jan. 2013. „Linguistic Clues as to the Date of the Book of Job: A Mediating Position.” W Interested Readers: Essays on the Hebrew Bible in Honor of David J.A. Clines, red. James K. Aitken, Jeremy M.S. Clines, and Christl M. Maier, 347-357. Atlanta: SBL Press.
• Joosten, Jan. 2015. „Pseudo-Classicism in Late Biblical Hebrew”. Referat przedstawiony na konferencji Die Hebräische Bibel und die Perser – Literaturgeschichtliche und religionsgeschichtliche Beobachtungen zur Rolle der Perser in den Schriften Israels und des antiken Judentums, Eisenach, 14-17 maja.
• Kropat, Arno. 1909. Syntax des Autors der Chronik verglichen mit der seiner Quellen: Ein Beitrag zur historischen Syntax des Hebräischen (Beihefte zur Zeitschrift für die alttestamentliche Wissenschaft 16). Gießen: Töpelmann.
• Morag, Shelomo. 1988. „Qumran Hebrew: Some Typological Observations.” Vetus Testamentum 38 (2): 148-164.
• Muchowski, Piotr. 2001. Hebrajski qumrański jako język mówiony (Seria Językoznawstwo 23). Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
• Naudé Jacobus A. 2003. „The Transitions of Biblical Hebrew in the Perspective of Language Change and Diffusion.” W Biblical Hebrew: Studies in Chronology and Typology (Journal for the Study of the Old Testament Supplement Series 369), red. Ian Young, 189-214. London/New York: T. & T. Clark.
• Person, Raymond F. Jr. 2010. „The Linquistic Difference between the Deuteronomic History and the Book of Chronicles.” W Person, Raymond F. The Deuteronomic History and the Book of Chronicles: Scribal Works in an Oral World (SBL: Ancient Israel and Its Literature 6), 23-40. Leiden/Boston: Brill.
• Pietsch Michael. 2004-2007. „Tempus und Syntax: Einige Überlegungen zur syntaktischen Funktion der weqāṭal-Formel in 2 Kön 23,4-15.” Zeitschrift für Althebraistik 17-20: 159-177.
• Polzin, Robert. 1976. Late Biblical Hebrew: Toward an Historical Typology of Biblical Hebrew Prose (Harvard Semitic Monographs 12). Missoula Montana: Scholars Press.
• Reich, Ronny. 2011. Excavating the City of David. Where Jerusalem’s History Began. Jerusalem: Israel Exploration Society/Biblical Archaeology Society.
• Rezetko, Robert, i Ian Young. 2014. Historical Linguistic and Biblical Hebrew: Steps Towards an Integrated Approach (SBL: Ancient Near East Monographs 9). Atlanta: SBL Press.
• Shumarova, Nataliya. 2004. Podstawy socjolingwistyki. Tyczyn: Wyższa Szkoła Społeczno-Gospodarcza w Tyczynie.
• Schmidt, Werner H. 1997. Wprowadzenie do Starego Testamentu. Tłum. Peter Mathäus (tyt. oryg. Einfürung in das Alte Testament, wyd. 5). Bielsko-Biała: Augustana.
• Slawik, Jakub. 2010. Hiob przed Bogiem. Studium egzegetyczne prologu i epilogu Księgi Hioba oraz mów Hioba. Warszawa: Chrześcijańska Akademia Teologiczna w Warszawie.
• Slawik, Jakub. 2013. „Historia powstania tekstu/ów Biblii Hebrajskiej – szkic.” Rocznik Teologiczny 55: 5-16.
• Stein, George. 2008. „Die Bücher der Chronik.” W Zenger, Erich et al., Einleitung in das Alte Testament (Kohlhammer Studienbücher 1,1), wyd. 7, 249-262. Stuttgart: Verlag W. Kohlhammer.
• Strauß, Hans. 2001. „Theologische, form- und traditionsgeschichtliche Bemerkungen zur Literargeschichte des (vorderen) Hiobrahmens: Hiob 1-2.” Zeitschrift für die Alttestamentliche Wissenschaft 113: 553-565.
• Tov Emmanuel. 1997. Der Text der Hebräischen Bibel: Handbuch der Textkritik. Tłum. z ang. Heinz-Josef Fabry. Stuttgart/Berlin/Köln: Verlag W. Kohlhammer.
• Young, Ian. 2003. „Introduction: The Origin of the Problem.” W Biblical Hebrew: Studies in Chronology and Typology (Journal for the Study of the Old Testament Supplement Series 369), red. I. Young. London/New York: Bloomsbury Publishing/T. & T. Clark.
• Young, Ian, I Robert Rezetko, Martin Ehrensvärd. 2009. Linguistic Dating of Biblical Texts. Volume 1: An Introduction to Approaches and Problems. London: Equinox.
• Young, Ian. 2009. „What is ‘Late Biblical Hebrew’?” W A Palimpsest: Rhetoric, Ideology, Stylistics, and Language Relating to Persian Israel, red. Ehud Ben Zvi, Diana Edelman, Frank Polak, 253-268. Piscataway, NJ: Gorgias Press.
• Wright, Richard M. 2003. „Further Evidence for North Israelite Contributions to Late Biblical Hebrew”. W Biblical Hebrew: Studies in Chronology and Typology (Journal for the Study of the Old Testament Supplement Series 369), red. Ian Young, 129-148. London/New York: T. & T. Clark.
• Zenger, Erich et al. 2008. Einleitung in das Alte Testament (Kohlhammer Studienbücher 1,1), wyd. 7. Stuttgart: Verlag W. Kohlhammer.