Polscy duchowni – heftlindzy a rozgrywki piłki nożnej w Konzentrationslager Dachau – cz. II

• Authors: Brakowski Jacek

Title variants

EN

Polish Clergymen – Prisoners and the Football Contest in Konzentrationlager Dachau (Part Two)

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Po klęsce wojsk niemieckich pod Stalingradem w 1943 roku, Niemcy zarządzili organizowanie rozgrywek sportowych w obozach koncentracyjnych. Tak stało się też w KL Dachau. Funkcjonowały tu regularne rozgrywki ligowe piłki nożnej. Polscy duchowni – więźniowie wzięli w nich udział. Duchowni wykorzystali tę okazję, aby przypomnieć sobie i innym więźniom, że nie są tylko numerami przeznaczonymi do niewolniczej pracy, a ostatecznie do fizycznej likwidacji, ale pełnymi wewnętrznej siły ducha i godności istotami ludzkimi. Kilku spośród duchownych poprzez swoją sportową i moralną postawę stało się punktem odniesienia dla innych współtowarzyszy niedoli. Potrafili tchnąć wiarę i wzmocnić nadzieję na przetrwanie w nieludzkich warunkach niemieckich obozów zagłady.

EN

After the German failure in the Battle of Stalingrad in 1943, Germans ordered organization of sport competitions in concentration camps. The idea was also implemented in KL Dachau where regular soccer matches were organized. Polish clergy prisoners took part in those sport events. The clergymen used it as an opportunity to remind themselves as well as the other prisoners that they were not only numbers destined to slave work and eventual extermination but human beings endowed with spiritual power and dignity. A few among the clergymen, thanks to their sporting and moral stance, became exemplars for the other prisoner comrades. They were able to inspire them with faith and hope for survival in the unhuman conditions of the German death camps.

Keywords

PL

II wojna światowa; obozy koncentracyjne; KL Dachau; piłka nożna

EN

World War II; concentration camps; KL Dachau; football

• Publisher: Towarzystwo Naukowe Franciszka Salezego
• Journal: Seminare. Poszukiwania naukowe
• Year: 2017
• Volume: 38
• Issue: 3
• Pages: 169-182

Dates

printed

2017-09-30

Contributors

author

Brakowski Jacek

• dr historii, rzeczoznawca MEN ds. podręczników szkolnych z historii

References

• 1. Materiały archiwalne
• Archiwum Prowincji Misjonarzy Oblatów Maryi Niepokalanej w Poznaniu (AMONP)
• Zmarli współbracia, akta bez sygn.
• T. O. Antoni Wilhelm Matura, Personalia (nr oblacji 5579).
• - o. Niesłony, Józef. O. Antoni Matura (1912-1997) (mps), s. 1-14 (biogram – wspomnienie pośmiertne).
• Archiwum Kurii Archidiecezjalnej w Poznaniu (AKP) Zmarli kapłani, akta bez sygn.
• T. Personalna ks. Jana Kaczóra.
• - ks. Tomalik, Stanisław. Nekrolog ks. Jana Kaczóra (1911-2002) (mps), s. 1-13 (biogram – wspomnienie pośmiertne).
• Archiwum Parafii pw. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Lubaszu (APL)
• T. Duszpasterze, akta bez sygn., Ks. Jan Kaczór (1911-2002) proboszcz Parafii pw. Narodzenia NMP w Lubaszu w l. 1963-1984 (mps).
• Archiwum Prowincji Polski Południowej Towarzystwa Jezusowego w Krakowie (APPTJ)
• Grzebień, Ludwik. 1993. Słownik jezuitów polskich 1564-1990. Kraków (mps). Archiwum Salezjańskie Inspektorii Pilskiej (ASIP)
• Zmarli współbracia – Spuścizna ks. Wiktora Jacewicza, akta bez sygn. T. Personalna ks. Wiktora Jacewicza.
• T. Notatnik obozowy kl. Wiktora Jacewicza.
• T. Maszynopisy B.
• 2. Źródła drukowane
• Kapłani ekskardynowani. Ks. Zygmunt Lewandowski. 1968. W: Spis kościołów i duchowieństwa diecezji chełmińskiej na rok 1969, s. 107. Pelplin: Wydano Nakładem Kurii Diecezjalnej Chełmińskiej.
• 3. Opracowania
• Bakalarz, Józef. 1983. Działalność ks. Wiktora Mrozowskiego wśród Polonii (19451978). Collectanea Theologica – Biuletyn Polonijny, 53, 164-170.
• Banaszak, Antoni. 2011. Wspomnienia z pobytu w obozach koncentracyjnych Dachau-Gusen 1940-1945. Toruń: Oficyna Wydawnicza Kucharski.
• Beevor, Antony.1998. Stalingrad. The Fateful Siege 1942-1943. New York: Viking.
• Biskupski, Stefan. 1946. Księża polscy w niemieckich obozach koncentracyjnych. W: Chart Edmund. Spis pomordowanych Polaków w obozie koncentracyjnym w Dachau, IV-XXIV. Dachau-Monachium-Freiman-Dillingen: Wyd. „Słowo Polskie”:
• Biskupski, Stefan. 1987. Męczeńskie biskupstwo ks. Michała Kozala. Włocławek: Kuria Diecezjalna we Włocławku.
• Borowiec, Jan i Flavio Peloso. 1999. Ks. Franciszek Drzewiecki Nr 22666: Światło w ciemnościach Dachau. Warszawa: „Michalineum”.
• Brakowski, Jacek. 2015. Treść zapisów w notatniku obozowym kl. Wiktora Jacewicza odzwierciedleniem elementów życia obozowego w KL Dachau. Seminare, 36(1), 193-211.
• Bujacz, Ludwik. 1946. Dachau. Łódź.
• Domagała, Jan. 1957. Ci, którzy przeszli przez Dachau. Warszawa: Wyd. „PAX”.
• Frątczak, Wojciech. 1987. Biskup Michał Kozal. Życie – męczeństwo – kult. Warszawa: Akademia Teologii Katolickiej.
• Gerlach, Heinrich. 2004. Zdradzona armia. Warszawa: „Bellona”.
• Gędziorowski, Tadeusz. 1961. Dachau. Warszawa: Książka i Wiedza.
• Grabowski, Stanisław. 1947. Znienawidzeni… Z przeżyć polskiego księdza w niemieckich obozach koncentracyjnych. Philadelphia: Polish Star Publishing Company.
• Hoffman, Bedrich. 1946. A kdo vás zabije… Život a utrpení kněžstva v koncentračních táborech. Přerov: Vydaly Společenské prodniky Přerov.
• Jacewicz, Wiktor i Jan Woś. 1977-1981. Martyrologium polskiego duchowieństwa rzymskokatolickiego pod okupacją hitlerowską w latach 1939-1945, z. I-V. Warszawa: Akademia Teologii Katolickiej – Collectanea Theologica.
• Jagodzińska, Anna. 2012. Dachau i śmierć są synonimami. Biuletyn IPN, 2, 27-31.
• Jagodzińska, Anna. 2009. Dachau we wspomnieniach księży – więźniów. Biuletyn IPN, 4, 46-60.
• Jagodzińska, Anna. 2009. Ksiądz Kanonik Leon Stępniak więzień Dachau i Gusen 1940-1945. Byłem tylko numerem 11424 i 22036. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Warszawskiego.
• Jastrzębski, Włodzimierz. 2012. Powiat chojnicki w latach II wojny światowej. Okupacyjna rzeczywistość w świetle akt rehabilitacyjnych Sądu Grodzkiego w Chojnicach 1945-1950. Zeszyty Chojnickie, 27, 11-22.
• Jeż, Ignacy. 1992. Błogosławcie Pana światło i ciemności. Koszalin: Nakładem Kurii Biskupiej w Koszalinie.
• Kanonicy Kapituły Katedry Gnieźnieńskiej 1918-2009, red. Bogdan Czyżewski i Krzysztof Wętkowski. 2010. Gniezno: Prymasowskie Wyd. Gaudentinum.
• Kehrig, Manfred. 1974. Analyse und Dokumentation einer Schlacht. Stuttgart: Deutsche Verlags-Anstalt.
• Konecki, Tadeusz. 2009. Stalingrad 1942-43. Warszawa: Alama-Press.
• Konzentrationslager Dachau 1933-1945 (album fot.), red. Barbara Distel i Ruth Jakusch. 1978. Dachau-Brüssel: Comité International de Dachau.
• Korszyński, Franciszek. 1985. Jasne promienie w Dachau. Poznań-Warszawa: Pallotinum.
• Kozłowiecki, Adam. 1995. Ucisk i strapienie, cz. I i II. Kraków: Wydawnictwo
• WAM.
• Ks. Wiktor Mrozowski. 1978. Słowo Powszechne, 92, 3.
• Lenz, Johann Maria. 1957. Christus in Dachau oder Christus der Sieger. Wien: Libri Catholici.
• Majdański, Kazimierz. 1999. Będziecie moimi świadkami. Łomianki: Fundacja „Pomoc Rodzinie”.
• Malak, Henryk Maria. 1961. Klechy w obozach śmierci. Londyn: Veritas.
• Matura, Antoni. 1985. Piłka nożna w Dachau. Biuletyn Informacyjny dla Księży Byłych Więźniów Obozu Koncentracyjnego w Dachau, 12, 14-17.
• Musioł, Teodor. 1968. Dachau 1933-1945. Katowice: Wydawnictwo „Śląsk”.
• Nitecki, Piotr. 2004. Czapliński Bernard. W: Encyklopedia Kościoła, red. Frank Cross i Elizabeth Livingstone, t. 1, 463-464. Warszawa: Vocatio.
• Ormiński, Henryk. 1995. Sługa Boży Stefan Wincenty Frelichowski. Kartuzy: „Bernardinum”.
• Poprawa, Leon. 2014. Okruchy wojennych wspomnień. Kalisz: Sanktuarium św. Józefa w Kaliszu.
• Samsonow, Alexander. 1962. Bitwa Stalingradzka. Warszawa: Biblioteka Wiedzy Wojskowej MON.
• Skowron, Stanisław. 1945. Wspomnienia z Dachau. Kraków: Nakładem Księgarni S. Kamiński.
• Urbański, Albert Zygmunt. 1945. Duchowni w Dachau. Kraków: Nakładem oo. Karmelitów w Krakowie na Piasku.
• Wąsowicz, Jarosław. 2011. Sługa Boży ks. Franciszek Miska SDB (1898-1942). Życie i męczeństwo. Piła: Archiwum Salezjańskie Inspektorii Pilskiej.
• Weiler, Eugen. 1971. Die Geistlichen in Dachau. Mödling: Missiondruckerei St. Gabriel.
• Weisler, Piotr. 2003. Mecze piłki nożnej w obozie koncentracyjnym w Gross-Rosen.
• Wałbrzych: Muzeum Gross-Rosen.
• Zadura, Robert. 2006. Błogosławiony Ksiądz Stefan Wincenty Frelichowski (19131945). Toruń: Toruńskie Wydawnictwo Diecezjalne.
• Zámečnik, Stanislav. 2002. Das war Dachau. Luxemburg: Comité International de Dachau.
• Zmarli kapłani. Ks. Alfons Kropidłowski. 1975. Orędownik Diecezji Chełmińskiej, 9-10, 325.
• 4. Publikacje elektroniczne:
• Śp. Ks. Jan Kaczór 1963-1984 r. Dostęp 10.11.2015. http://www.sanktuariumlubasz.
• pl/index.php?option=com_content&view=article&id=12:p-ks-jan-kaczor1963-1984-r-&catid=4:duszpasterze&Itemid=7.
• Wielgoszewski, Wojciech. 2007. Świadek męczeństwa patrona diecezji toruńskiej.
• Niedziela – Głos z Torunia, 51-52. Dostęp 08.11.2015. http://www.niedziela.diecezja.torun.pl/2007/0751/7.html.

Identifiers

DOI

http://doi.org/10.21852/sem.2017.3.13

ISSN

1232-8766