Gdy twoja mowa cię (nie) zdradza, czyli o wielojęzyczności na Śląsku Cieszyńskim w Republice Czeskiej

• Authors: Bogocz Irena , Bortliczek Małgorzata

Title variants

EN

On Multilingualism in the Czech Part of the Cieszyn/Těšín Silesia

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł przedstawia sytuację językową na Śląsku Cieszyńskim po czeskiej stronie granicy, gdzie żyją Czesi i Polacy. Wychodząc z założenia, że używa się tu więcej kodów językowych włącznie z gwarą cieszyńską, autorki przeprowadziły badania socjolingwistyczne w polskich szkołach mniejszościowych. Analiza wypowiedzi uczniów w wieku od 6 do 18 lat posłużyła do opisu tutejszego języka potocznego, którego substratem z jednej strony jest gwara, a z drugiej — elementy języka czeskiego i polskiego. Na podstawie analizy autorki dochodzą do następujących wniosków: 1) mowa ta odbiega wyraźnie od normy gwarowej, 2) nie jest wskaźnikiem etniczności mówiącego, 3) jej użycie jest zależne od sytuacji komunikacyjnej. Komentarz autorek jest ilustrowany obszernymi fragmentami transkrybowanych tekstów.

EN

The present paper describes linguistic situation in the Cieszyn/Těšín Silesia on the Czech side of the border where Poles and Czechs live together. Assuming that many language codes are used here, including the Cieszyn/Těšín dialect, the authors investigated the sociolinguistic situation in Polish-minority schools in this region. The analysis of the vernacular used by students, who were 6–18 years old, enabled the authors to describe their colloquial speech, which includes the dialect as well as the elements of the Polish and Czech languages. Having analysed the transcripts, the authors came to the following conclusions: 1) the colloquial speech clearly differs from a traditional form of a dialect; 2) it is not the indicator of ethnicity of the speaker; 3) its usage depends on each individual communicative situation. The authors’ comments are illustrated by small parts of transcribed texts.

Keywords

PL

Zaolzie; gwara; mowa (potoczna); mniejszość etniczna

EN

the Zaolzie region; dialect; speech (colloquial); ethnic minority

• Publisher: Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk
• Journal: Socjolingwistyka
• Year: 2015
• Issue: 29
• Pages: 39-62

Dates

published

2015

Contributors

author

Bogocz Irena

• Uniwersytet Ostrawski, Ostrawa (Republika Czeska)

author

Bortliczek Małgorzata

• Uniwersytet Śląski, Cieszyn

References

• Barwińska M. 2004: Językowe wykładniki tożsamości etnicznej, Język Polski LXXXIV, nr 2, 88–97.
• Bogocz I. 1996: Świadomość i kompetencja językowa najmłodszej generacji Polaków na Zaolziu, Ostrava: Ostravská univerzita.
• Bogocz I., Bortliczek M. 2001: Współczesne właściwości gwary jabłonkowskiej w Republice Czeskiej, [w:] W. Lubaś, M. Balowski (red.), Studia nad współczesnymi językami i literaturami południowo- i zachodniosłowiańskimi, Opole: Uniwersytet Opolski, 91–105.
• Bogoczová I. 2005: Nářečí těšínské, [w:] L. Dokoupil, M. Myška, J. Svoboda (red.), Kulturněhistorická encyklopedie Slezska a severovýchodní Moravy II, Ostrava: Ostravská univerzita, 21–23.
• Bogoczová I., Bortliczek M. 2014: Jazyk příhraničního mikrosvěta (běžná mluva Těšíňanů v ČR) // Język przygranicznego mikroświata (mowa potoczna mieszkańców Zaolzia), Ostrava: Ostravská univerzita.
• Damborský J. 1999: Świadomość normatywno-stylistyczna a współczesna norma językowa wśród polskiej mniejszości na Zaolziu, [w:] J. Miodek (red.), Mowa rozświetlona myślą, Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 331–336.
• Dubisz S. (red.) 1997: Język polski poza granicami kraju, Opole: Uniwersytet Opolski.
• Dubisz S. 2001: Język polski poza granicami kraju, [w:] S. Gajda (red.), Najnowsze dzieje języków słowiańskich: Język polski, Opole: Uniwersytet Opolski, 492–499.
• Gajda S. 2008: Polszczyzna wobec przemian kultury polskiej i europejskiej, [w:] S. Gajda (red.), Język polski w europejskiej przestrzeni kulturowo-językowej, Opole: Uniwersytet Opolski, 9–75.
• Havránek B. 1934: Česká nářečí, [w:] Československá vlastivěda III, Jazyk, Praha: SFINX, Bohumil Janda, 84–218.
• Kucała M. 1994: Twoja mowa cię zdradza, Kraków: Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego.
• Kucharzyk R. 2001: Gwara w ocenie jej użytkowników, Język Polski LXXXI, nr 1–2, 98–103.
• Labocha J. 1997: Polsko-czeskie pogranicze na Śląsku Cieszyńskim. Zagadnienia językowe, Kraków: Księgarnia Akademicka.
• Labocha J. 2002: Problem tożsamości językowej i kulturowej na pograniczu polsko-czeskim, [w:] E. Jeleń, M. Rauen, M. Świątek, J. Winiarska (red.), Zmiany i rozwój języka oraz tożsamości narodowej, Kraków: Księgarnia Akademicka, 207–214.
• Okoniowa J. 2003: Regionalizm dzisiaj i jego konsekwencje dla słowników [...], [w:] J. Sierociuk (red.), Gwary dziś, t. 2, Regionalne słowniki i atlasy gwarowe, Poznań: Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, 141–146.
• Šatava L. 2009: Jazyk a identita etnických menšin (Možnosti zachování a revitalizace), Praha: Sociologické nakladatelství.
• Warchala J. 2003: Kategoria potoczności w języku, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
• Wronicz J. 2007: Pozycja dialektu wobec innych odmian polszczyzny, Język Polski LXXXVII, nr 2, 91–96.
• Zaolzie teraz — [14.07.2014].

Identifiers

DOI

10.17651/SOCJOLING.29.3