Możliwości i perspektywy badań bibliologiczno-prasoznawczych nad historią edukacji, oświaty i wychowania w Królestwie Polskim na początku XX wieku

• Authors: Krasińska Izabela

Title variants

EN

Possibilities and prospects of the bibliological and press studies on the history of the education, education and upbringing in the Kingdom of Poland at the beginning of the 20th century

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Zagadnienie perspektyw badań nad historią edukacji, oświaty i wychowania w Królestwie Polskim na początku XX wieku jako problemu badawczego stwarza szerokie możliwości do naukowych dociekań. Jest to kwestia istotna dla szeroko rozumianych nauk pedagogicznych, systemu oświatowego i kwestii wychowania. Na podstawie pogłębionych badań bibliologicznych i prasoznawczych można rozpoznać, zanalizować i opisać tę tematykę, dążąc do naukowych podsumowań i wniosków. Jako bazę źródłową należy wziąć pod uwagę materiały znajdujące się w archiwach państwowych, przede wszystkim w miastach, które w czasach Królestwa Polskiego były siedzibami gubernatorów. Inne źródło stanowi ówczesna prasa, zarówno ukierunkowana na kwestie oświaty i wychowania, jak i o tematyce społeczno-kulturalnej, bowiem na jej łamach pojawiały się zagadnienia związane z tą tematyką. Należy się również zapoznać z ważniejszymi opracowaniami, omawiającymi zagadnienia w syntetyczny sposób, jak i tymi, które zawierają efekty badań nad szeroko rozumianym życiem społecznym w poszczególnych guberniach Kongresówki w latach 1905-1918. W artykule zastosowana została metoda przeglądowa.

EN

The issue of the perspectives of the research on the history of the education, education and upbringing in the Kingdom of Poland at the beginning of the 20th century as a research problem creates the wide possibilities for the scientific investigation. This is an important issue for broadly understood pedagogical sciences, educational system and upbringing issues. On the basis of the in-depth bibliological and press studies, it is possible to recognize, analyze and describe this subject, striving for the scientific summaries and conclusions. As a source base, one should take into an account the materials found in the state archives, mainly in the cities that were the seats of the governors during the Kingdom of Poland. Another source is the press at that time, both focused on the issues of the education and upbringing as well as on the socio-cultural issues, because the issues related to this subject appeared on its pages. One should also get acquainted with the important studies, discussing issues in a synthetic way, as well as those that contain the effects of the research on the broadly understood social life in the particular Kongresówka governors in the years 1905- 1918. The article uses the review method.

Keywords

PL

historia wychowania; biblioteka; prasa; stan badań; źródła; Królestwo Polskie

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy
• Journal: Przegląd Pedagogiczny
• Year: 2019
• Issue: 1
• Pages: 200-217

Contributors

author

Krasińska Izabela

• Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach

References

• Adamczyk D. (1980). „Echa Kieleckie”. Rocznik Świętokrzyski, 8, 51-66.
• Adamczyk M. (1987). Prasa Kielecczyzny – tradycje i współczesność. Warszawa–Kielce: Instytut Kształcenia Nauczycieli im. Władysława Spasowskiego – Oddział Doskonalenia Nauczycieli.
• Bednarz-Grzybek R. (2016). Kwestia kobieca – rodzina – wychowanie – edukacja. Bibliografia adnotowana zawartości czasopisma „Bluszcz” (wybór za lata 1865-1905). Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
• Bednarz-Grzybek R. (2012). Wokół pedagogiki na łamach czasopisma „Bluszcz” (1865-1939). W: R. Skrzyniarz, E. Smołka, S. Konefał (red.), U podstaw tożsamości pedagogiki. Wielowymiarowość pedagogiki, biografistyka – historia. Lublin: Wydawnictwo Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.
• Bednarz-Grzybek R. (2018). Wychowanie zdrowotne w polskojęzycznych czasopismach uzdrowiskowych (1844-1914). Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
• Bednarzak-Libera M. (2002). „Siewba” – organ Związku Młodej Polski Ludowej. W: A. Kołodziejczyk, W. Paruch (red.), Dzieje i przyszłość polskiego ruchu ludowego. T. 1, Od zaborów do okupacji (1895-1945). Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.
• Bednarzak-Libera M. (1996). „Zaranie” – pismo niosące na wieś oświatę i kulturę. W: A. Kołodziejczyk (red.), Działalność oświatowa ruchu ludowego. Siedlce: Instytut Historii Wyższej Szkoły Rolniczo-Pedagogicznej.
• Boruta T. (1999). Prasa podlaska w okresie pierwszej okupacji niemieckiej (1915-1918). W: D. Grzegorczuk, A. Kołodziejczyk (red.), Prasa podlaska w XIX-XX wieku. Szkice i materiały. T. 1. Siedlce: Instytut Historii Akademii Podlaskiej.
• Bratos Z., Frejtag-Mika E., Macierzyński W.Ł. (1996). Radom na starej pocztówce i prasa Radomia w latach 1811-1918. Radom: Radomska Agencja Prasowa, Instytut Technologii Eksploatacji.
• Brykalska M. (1974). Aleksander Świętochowski – redaktor „Prawdy”. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Brykalska M. (2002). „Prawda”. W: J. Bachórz, A. Kowalczykowa (red.), Słownik literatury polskiej XIX wieku. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Cieślak F., Trojanowska M. (red.) (1997). Archiwum Państwowe w Lublinie i jego oddziały w Chełmie, Kraśniku i Radzyniu Podlaskim. Przewodnik po zasobie archiwalnym. T. 1. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
• Dawidowicz A. (2010 a). Oblicze społeczne „Przeglądu Narodowego” (1908-1914, 1919-1921). W:R. Łętocha (red.), Religia, polityka, naród. Studia nad współczesna myślą polityczną. Kraków: Zakład Wydawniczy „NOMOS”.
• Dawidowicz A. (2010 b). Problematyka chłopska na łamach „Przeglądu Narodowego” w latach 1908-1914 i 1919-1921. W: E. Maj, W. Mich, M. Wichmanowski (red.), Egoistyczna klasa czy odpowiedzialni współobywatele? Problematyka chłopska na łamach prasy w Polsce od końca XIX stulecia do 1939 roku. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
• Dawidowicz A. (2009). Problematyka ziemiańska na łamach „Przeglądu Narodowego” w latach 1908-1914 i 1919-1921. W: E. Maj, W. Mich (red.), Anachroniczna kasta czy nowocześni obywatele? Problematyka ziemiańska na łamach prasy w Polsce od końca XIX stulecia do 1939 roku. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
• Dawidowicz A. (2010c). „Przegląd Narodowy” 1908-1914 ; 1919-1921. W: A. Dawidowicz, E. Maj (red.), Prasa Narodowej Demokracji 1886-1939. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
• Domarańczyk D. (2016). Od emancypacji do feminizmu. „Ster” jako postępowe pismo kobiece przełomu XIX i XX wieku. Łódź: Wydawnictwo Primum Verbum.
• Domarańczyk D. (2014). „Ster” pierwsze w Polsce radykalne czasopismo feministyczne przełomu XIX i XX wieku. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica, 23(1), 187-209.
• Dormus K. (2000). Warszawski „Ster” (1907-1914) i jego program wychowawczy. Rozprawy z Dziejów Oświaty, 40, 87-110.
• Filipowicz S. (1995). Informator o zasobie archiwalnym Archiwum Państwowego w Suwałkach. Suwałki: Urząd Miasta.
• Franke J. (1988). Czasopisma redagowane przez Marię Rodziewiczównę. Kwartalnik Historii Prasy Polskiej, 27(3), 5-31.
• Franke J.(2013). „Czystość” (1905-1909) Augustyna Wróblewskiego albo iluzja etycznej krucjaty. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
• Franke J. (1983). Program literacki czasopisma „Bluszcz” w latach 1865-1905. Studia o Książce, 13, 111-127.
• Fuks M. (1979). Prasa żydowska w Warszawie 1823-1939. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Gajkowska C. (2002). „Tygodnik Ilustrowany”. W: J. Bachórz, A. Kowalczykowa (red.), Słownik literatury polskiej XIX wieku. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Gąska Cz. (1980). Materiały do dziejów szkolnictwa w województwie i guberni płockiej (1819-1914). Notatki Płockie, 104(3), 26-33.
• Giełżyński W. (1962). Prasa warszawska 1661-1914. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Głowacka-Maksymiuk U. (1985). Gubernia siedlecka w latach rewolucji 1905-1906. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Głowacki P., Piasta A., Zawilski P. (oprac.) (2007). Archiwum Państwowe w Piotrkowie Trybunalskim. Informator o zasobie archiwalnym. Warszawa: Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych – Wydział Wydawnictw.
• Gmitruk J., Szydlik R. (red.) (2010). „Siewba” 1906-1908. Warszawa: Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego.
• Godlewska J. (oprac.) (1978). Rząd Gubernialny Lubelski 1867-1918. Przewodnik po zespole. Warszawa–Łódź: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Godlewska J. (1998). Władze i instytucje oświatowe, naukowe, kulturalne. W: F. Ramotowska (red.), Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie. Przewodnik po zasobie. T. 2. Epoka porozbiorowa.Warszawa: DiG.
• Ignar S. (1998). „Gazeta Świąteczna” i jej korespondent w procesie unarodowienia chłopów. Kultura Wsi, 1, 57-62.
• Jagodzińska A., Wodziński M. (oprac.) (2015). „Izraelita” (1866-1915). Wybór źródeł. Kraków–Budapeszt: Wydawnictwo Austeria.
• Jakubiak K. (2002). Problematyka dzieciństwa na łamach „Dziecka” (1913-1915). W: K. Jakubiak, W. Jamrożek (red.), Dziecko w rodzinie i społeczeństwie. T. 2. Dzieje nowożytne. Bydgoszcz: Wydawnictwo Uczelniane Akademii Bydgoskiej im. Kazimierza Wielkiego.
• Jaworski W. (2006). Przemiany legalnego życia społecznego w Królestwie Polskim w latach 1864-1914. Sosnowiec: Wojciech Jaworski.
• Jemielity W. (1994). Szkolnictwo w guberni łomżyńskiej. Warszawa: Wydawnictwa Akademii Teologii Katolickiej.
• Jemielity W. (1997). Szkolnictwo w guberni suwalskiej. Suwałki: Wydawnictwo Zbigniew Jan Filipkowski.
• Jeziorkowska-Polakowska A. (2016). Kulturotwórcza rola lubelskiej „Myśli Żydowskiej”. W: A. Karczewska, S.J. Żurek (red.), Prasa Żydów polskich. Od przeszłości do teraźniejszości. Lublin: Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II.
• Kabacińska K. (2010). Zabawy i zabawki dziecięce w czasopiśmiennictwie dziewiętnastowiecznym na przykładzie „Kroniki Rodzinnej”. W: I. Michalska, G. Michalski (red.), Czasopiśmiennictwo XIX i początków XX wieku jako źródło do historii edukacji. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
• Karczewska A. (2008). „Więcej z pługiem niż z piórem przestaję…”. O listach czytelników do redakcji „Gazety Świątecznej” w latach 1881-1914. W: K. Stępnik, M. Rajewski (red.), Komunikowanie i komunikacja na ziemiach polskich w latach 1795-1918. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
• Karłowska G. (2004). Specyfika zawodu nauczyciela domowego w świetle czasopism pedagogicznych i rodzinnych na przykładzie „Przeglądu Pedagogicznego” (1822-1905) i „Kroniki Rodzinnej” (1867-1915). W: K. Jakubiak, A. Winiarz (red.), Nauczanie domowe dzieci polskich od XVIII do XX wieku. bydgoszcz: Wydawnictwo Akademii Bydgoskiej im. Kazimierza Wielkiego.
• Kisiel H. (red.) (1996). Archiwum Państwowe w Radomiu. Przewodnik po zasobie archiwalnym. Warszawa: Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych.
• Kmiecik Z. (1973). „Gazeta Świąteczna” za czasów redaktorstwa Konrada Prószyńskiego „Promyka” 1881-1908. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.
• Kmiecik Z. (oprac.) (1961). Postępowa myśl oświatowa w Królestwie Polskim w latach 1905-1914. Wybór materiałów. Warszawa: Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych.
• Kmiecik Z. (1979). Prasa młodzieżowa w zaborze rosyjskim po rewolucji lat 1905-1907. Kwartalnik Historii Prasy Polskiej, 18(4), 47-58.
• Kmiecik Z. (1980). Prasa polska w rewolucji 1905-1907. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Kmiecik Z. (1976). Prasa polska w Królestwie Polskim i Imperium Rosyjskim w latach 1865-1904. W: J. Łojek (red.), Prasa polska w latach 1864-1918. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Kmiecik Z. (1989). Prasa warszawska w latach 1886-1904. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk.
• Kmiecik Z. (1981). Prasa warszawska w latach 1908-1918. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe. Kocówna B. (1965). „Biesiada Literacka”. Pismo i ludzie. Rocznik Biblioteki Narodowej, 1, 224-241.
• Kołodziejczyk A. (2008). „Siewba” na tle prasy Królestwa Polskiego przełomu XIX i XX wieku. Rocznik Wołomiński, 4, 167-184.
• Kołodziejska Z. (2014). „Izraelita” (1866-1915). Znaczenie kulturowe i literackie czasopisma. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Konarska-Pabiniak B. (1994). Życie kulturalno-literackie Płocka w 2. połowie XIX w. Płock: Wojewódzka Biblioteka Publiczna.
• Konieczna J. (1989). Biblioteki łódzkie przełomu XIX i XX wieku (1880-1918). Acta Universitatis Lodziensis. Folia Librorum, 1, 4-200
• Marcinkowski S. (oprac.) (1993). Archiwum Państwowe w Kielcach i jego oddziały w Jędrzejowie, Pińczowie i Starachowicach. Przewodnik po zasobie archiwalnym. Warszawa – Łódź: Wydawnictwo Naukowe PWN. Oddział.
• Massalski A. (1973). Źródła do dziejów oświaty przechowywane w Wojewódzkim Archiwum Państwowym w Kielcach. Przegląd Historyczno-Oświatowy, 16(3), 389-406.
• Miąso J. (1971). Oświata dorosłych w Warszawie na przełomie XIX i XX w. W: R. Kołodziejczyk, J. Kosim, J. Leskiewiczowa (red.), Warszawa XIX wieku. 1795-1918. Z. 2. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Nawrot-Borowska M. (2015). Porady w zakresie wychowania zdrowotnego i higieny dzieci i młodzieży na początku XX w. w świetle czasopisma „Dobra Gospodyni”. W: L. Mokrzycki, M. Brodnicki, J. Taraszkiewicz (red.), Historia, interpretacja, reprezentacja. Gdańsk: Wydawnictwo Athenae Gedanenses.
• Nawrot-Borowska M. (2016). Problematyka zdrowia i higieny dziecka na początku XX wieku na łamach czasopisma „Dziecko”. W: M. Nawrot-Borowska, D. Zając (red.), Dziecko w perspektywie diachronicznej i synchronicznej. Bydgoszcz: Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego.
• Nikiforuk A. (1984). Kancelaria Rządu Gubernialnego Łomżyńskiego z lat 1867-1918. Archeion, 78, 193-208.
• Okrasa M. (2019). Szkoła – opieka – wychowanie na łamach prasy guberni lubelskiej w latach 1864-1914. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
• Olszewski D. (1995). Aktywność społeczno-kulturalna duchowieństwa diecezji kieleckiej w XIX wieku. Zarys problematyki badawczej. W: M. Meducka, R. Renz (red.), Aktywność społeczno-kulturalna kościołów i grup wyznaniowych w Polsce XIX i XX wieku. Kielce: Marka.
• Olszewski D. (1996). Ks. Ignacy Kłopotowski. Życie i apostolat. Warszawa: Wydawnictwo Sióstr Loretanek.
• Paczkowski A. (1962). „Społeczeństwo” (1907-1910). Charakter pisma i jego pozycja polityczna. Kwartalnik Historii Czasopiśmiennictwa Polskiego, 1, 221-245.
• Rej K. (2007). „Myśl Żydowska” (1916-1918) – pismo lubelskiej inteligencji żydowskiej. Res Historica, 25, 59-83.
• Rutkowska W. (2015). Źródła do dziejów Kielc w latach I wojny światowej w Archiwum Państwowym w Kielcach. Studia Muzealno-Historyczne, 7, 13-33.
• Rutkowski J. (1975). Leon Rygier jako kierownik literacki i publicysta „Ech Kieleckich”. Studia Kieleckie, 2, 47-59.
• Skrobecki Z. (2003). Metoda „dialogu” w realizacji odrodzenia katolicko-społecznego w Polsce w ujęciu czasopisma „Prąd” (1909-1939). W: K. Konecki, I. Werbiński (red.), Edukacja, kultura, teologia. Studia ofiarowane Księdzu Profesorowi Jerzemu Bagrowiczowi z okazji 65. rocznicy urodzin. Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
• Sławiński P. (2012a). Biblioteki szkól elementarnych w Sandomierzu w latach 1815-1914. W: J. Dzieniakowska, M. Olczak-Kardas (red.), Książka, biblioteka, informacja. Między podziałami a wspólnotą III. Kielce: Uniwersytet Jana Kochanowskiego.
• Sławiński P. (2012b). Szkolnictwo elementarne Sandomierza w latach 1815-1914. Sandomierz: Wydawnictwo Armoryka: Sandomierskie Stowarzyszenie Kulturalno-Oświatowe „Spichlerz”.
• Stogowska A., Fałek H. (1992). Informator o zasobie archiwalnym. Archiwum Państwowe m. st. Warszawy.Oddział w Płocku. Płock: Archiwum Państwowe m. st. Warszawy.
• Stokowa M. (oprac.) (1954). „Przegląd Społeczny” 1906-1907. Bibliografia zawartości; „Społeczeństwo” 1907-1910. Bibliografia zawartości. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Styk J. (1987). Ksiądz Ignacy Kłopotowski 1866-1931. Społecznik, publicysta i wydawca. Warszawa: Ośrodek Dokumentacji i Studiów Społecznych.
• Szczechura T., Szczechura R. (1967). Zagadnienia społeczno-polityczne wsi w czasopismach polskiego ruchu ludowego 1889-1919. Materiały bibliograficzne. [T. 1]. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.
• Szydlik R. (2004). „Siewba” Organ Ludu Polskiego – tłuszczański fenomen XX wieku. W: R. Szydlik, W. Szydlik (red.), Tłuszcz. Studia i szkice z dziejów. Tłuszcz: [nakładem autora].
• Szydlik R. (2006). 100. rocznica powstania „Siewby” (1906-1908) – pierwszego pisma chłopskiego na Mazowszu, wydawanego w Tłuszczu, w powiecie radzymińskim. Rocznik Wołomiński, 2, 35-49.
• Śliwa M. (1997), Obcy czy swoi. Z dziejów poglądów na kwestię żydowską w Polsce w XIX i XX wieku. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej.
• Tomaszewicz A. (1998). Życie kulturalne ośrodków miejskich guberni kaliskiej w latach zaborów. Sieradz: Muzeum Okręgowe.
• Walczak K. (1996). Biblioteki Kalisza i ich miejsce w życiu kulturalnym miasta 1793-1945. Kalisz: Kaliskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk.
• Walicki J. (2006). Źródła do dziejów książki i czasopiśmiennictwa w Królestwie Polskim (1867-1915) w zespołach kancelarii gubernatorów na przykładzie guberni kaliskiej i piotrkowskiej. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Librorum, 13, 3-20.
• Waliś G. (oprac.) (2004). Archiwum Państwowe w Kaliszu. Informator o zasobie archiwalnym. Warszawa: Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych.
• Wańka D. (2002). Świat kaliskiej książki pod zaborem rosyjskim (1815-1914). Kalisz: Kaliskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk.
• Zawadzki K. (oprac.) (1994). Bibliografia czasopism warszawskich 1579-1981. T. 1, Litery A-D. Warszawa Biblioteka Publiczna m. st. Warszawy – Biblioteka Główna.
• Zawadzki K. (oprac.) (1996). Bibliografia czasopism warszawskich 1579-1981. T. 2, Litery E-Ł. Warszawa:Biblioteka Publiczna m. st. Warszawy. Biblioteka.
• Zawadzki K. (oprac.) (2001). Bibliografia czasopism warszawskich 1579-1981. T. 3, Litery M-Q. Warszawa: Biblioteka Publiczna m. st. Warszawy. Biblioteka Główna Województwa Mazowieckiego.
• Zdrada J. (2007). Historia Polski 1795-1914. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Żurawicka J. (1978). Inteligencja warszawska w końcu XIX wieku. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe