Asymetria w tworzeniu głosek u osób z ankyloglosją

• Authors: Ostapiuk Barbara

Title variants

EN

Sound Creation Asymmetry in Persons with Ankyloglossia

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W artykule przedstawiam głoskę jako trójwymiarową kompozycję narządów tworzących obwodowy aparat wymowy (w kierunku poziomym do przodu – do tyłu w odniesieniu do równoległych płaszczyzn pionowych czołowych w kolejnych odcinkach kanału głosowego, w kierunku pionowym w górę – w dół w odniesieniu do równoległych płaszczyzn poziomych, w kierunku poziomym w prawo – w lewo w odniesieniu do płaszczyzny pionowej sagitalnej). Omawiam przede wszystkim (ilustrowane fotografiami z wideofonicznych nagrań) nietypowe artykulacyjne pozycje i ruchy warg, języka, żuchwy w odniesieniu do płaszczyzny pionowej sagitalnej. Artykulacyjną asymetrię języka wiążę bezpośrednio z ograniczeniem ruchomości języka w ankyloglosji. Asymetrię warg (żuchwy) wiążę z kompleksem labiowelarnym i interpretuję jako pośredni skutek ankyloglosji, powstający w wyniku kompensacji niwelującej ograniczenia ruchomości języka w tworzeniu głosek. Kwestionuję strategię wspomagania języka wargami w logopedycznej terapii u osób z ankyloglosją.

EN

In this article I am presenting the sound as a three-dimensional composition of organs forming the peripheral pronunciation apparatus (horizontally, to the front-to the back with reference to parallel frontal vertical planes in subsequent segments of voice channel, vertically up-down with reference to parallel horizontal planes, horizontally, to the rightto the left with reference to the hori zontal, sagittal plane). First of all , I am discussing the untypical articulatory positions and movements of the lips, tongue and mandible (illustrated by photographs from videophone recordings) with reference to the vertical sagittal plane. I am relating the articulatory asymmetry of the tongue directly to the limited mobility of the tongue in ankyloglossia. I am relating asymmetry of the lips (mandible) to the labiovelar complex and interpreting as an indirect effect of ankyloglossia, caused by compensation that levels the restricted tongue mobility in making sounds. I am challenging the strategy of supporting the tongue by lips in speech therapy of persons with ankyloglossia.

Keywords

PL

ankyloglosja; artykulacyjna asymetria; dysmedialność; polimorfizm artykulacyjny; kompleks labio-welarny; logopedyczna terapia

EN

ankyloglossia; articulatory asymmetry; dismediality; articulatory polymorphism; labiovelar complex; speech therapy

• Publisher: Polskie Towarzystwo Logopedyczne
• Journal: Logopedia
• Year: 2010-2011
• Volume: 39-40
• Pages: 121-146

Dates

published

2010-01-01

Contributors

author

Ostapiuk Barbara

• Uniwersytet Szczeciński Katedra Pedagogiki Specjalnej

References

• Baudouin de Courtenay J., 1915, Charakterystyka psychologiczna języka polskiego, [w:] Jan Baudouin de Courtenay, 1984: O języku polskim.
• Cytrynowicz M., Krasuń E., 2004, Jakość dźwiękowej realizacji fonemu /r/ u dzieci w młodszym wieku szkolnym. Nieopublikowana praca dyplomowa, Podyplomowe Studia Logopedii i Glottodydaktyki Uniw. Szczecińskiego, Szczecin.
• Dłuska M., 1983, Fonetyka polska. Artykulacja głosek polskich, Warszawa–Kraków.
• Essen O. von, 1967, Fonetyka ogólna i stosowana, Warszawa.
• Gołąb Z., Heinz A., Polański K., 1970, Słownik terminologii językoznawczej, Warszawa.
• Kania J. T., 1975: Podstawy językoznawczej klasyfikacji zaburzeń mowy, [w:] J. T. Kania, Szkice logopedyczne, 2001, PTLZG, Lublin, s. 11–30.
• Koneczna H., Zawadowski W., 1951, Przekroje rentgenograficzne głosek polskich, Warszawa.
• Konopska L., 2006, Wymowa osób z wadą zgryzu, Wyd. Nauk. Uniw. Szczecińskiego, Szczecin.
• Kozłowska E., Warzoszczak I., 2004, Dźwiękowe realizacje fonemu /r/ u studentów. Nieopublikowana praca dyplomowa, Podyplomowe Studia Logopedii i Glottodydaktyki Uniw. Szczecińskiego, Szczecin.
• MacKinnon P. C. B., Morris J. F., 1997, Oksfordzki podręcznik anatomii czynnościowej, t. 3. Głowa i szyja, Warszawa.
• Martyn E., 2004, Jakość dźwiękowych realizacji polskiego fonemu /r/ u uczniów klas początkowych. Nieopublikowana praca dyplomowa, Podyplomowe Studia Logopedii i Glottodydaktyki Uniw. Szczecińskiego, Szczecin.
• Ostapiuk B., 1997, Zaburzenia dźwiękowej realizacji fonemów języka polskiego – propozycja terminów i klasyfikacji, „ Audiofonologia”, 10, s. 117–136.
• Ostapiuk B., 1998, Realizacja polskiego fonemu /l/ w dyslalii ankyloglosyjnej, [w:] Zaburzenia głosu – badanie – diagnozowanie – metody usprawniania. Materiały z konferencji zorganizowanej przez Pomagisterskie Studium Logopedyczne Wydz. Polonistyki UW i Sekcję Logopedyczną TKJ w Warszawie, w dn. 6–8 czerwca 1998, Wyd. DiG, Warszawa.
• Ostapiuk B., 2002, Dziecięca artykulacja czy wada wymowy – między fizjologią a patologią „Logopedia”, 31, s. 95–156.
• Ostapiuk B., 2002a, Rodzaje i jakość dźwiękowych realizacji polskiego fonemu /r/ w ankyloglosji, „Logopedia”, 30, s. 91–103.
• Ostapiuk B., 2005, Logopedyczna ocena ruchomości języka, [w:] Logopedia. Teoria i praktyka, red. M. Młynarska, T. Smereka, Agencja Wyd. A linea, Wrocław, s. 299–306.
• Ostapiuk B., 2006, Poglądy na temat ruchomości języka w ankyloglosji a potrzeby artykulacyjne. „Ann. Acad. Medicae Stetinensis”, 52, supl. 3, s. 37–47.
• Ostapiuk B., 2008, Standard postępowania logopedycznego w dyslalii ankyloglosyjnej, „Logopedia”, 37, s. 141–166.
• Ostapiuk B., 2011, Dyslalia ankyloglosyjna. O krótkim wędzidełku języka, wadliwej wymowie i skuteczności terapii, Wyd. Uniw. Szczecińskiego (w druku).
• Ostapiuk B., Konopska L. 2006, Realizacje fonemu samogłoskowego /i/ – wstępne doniesienie z własnych badań (cz. I.). „Logopedia”, 35, s. 189–198.
• Pluta-Wojciechowska D., 2006, Zaburzenia mowy u dzieci z rozszczepem podniebienia. Badania – teoria – praktyka, Wyd. Akad. Techniczno-Humanistycznej w Bielsku-Białej, Bielsko-Biała.
• Pruszewicz A., 1992, Zaburzenia artykulacji, [w:] Foniatria kliniczna, red. A. Pruszewicz, Warszawa, s. 242–248.
• Prządka M., Kowalska K., 2004, Dźwiękowe realizacje polskiego fonemu /r/ u dzieci miejskich i wiejskich w pierwszej i trzeciej klasie szkoły podstawowej. Nieopublikowana praca dyplomowa, Podyplomowe Studia Logopedii i Glottodydaktyki Uniw. Szczecińskiego, Szczecin.
• Rocławski B., 1986, Zarys fonologii, fonetyki, fonotaktyki i fonostatystyki współczesnego języka polskiego, Wyd. Uniw. Gdańskiego, Gdańsk.
• Rocławski B., 2001, Podstawy wiedzy o języku polskim dla glottodydaktyków, pedagogów, psychologów i logopedów, Glottispol, Gdańsk.
• Skorek E. M., 2000, Samogłoski. Profilaktyka, diagnoza, korekta, Oficyna Wyd. Impuls, Kraków.
• Sołtys-Chmielowicz A., 2008, Zaburzenia artykulacji. Teoria i praktyka, Kraków.
• Styczek I., 1979, Logopedia, Warszawa.
• Wierzchowska B., 1971, Wymowa polska, Warszawa.
• Wierzchowska B., 1980, Fonetyka i fonologia języka polskiego, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk.
• Wizjan M., 2004, Jakość realizacji polskiego fonemu /r/ u uczniów klas 0–III w szkole podstawowej. Nieopublikowana praca dyplomowa, Podyplomowe Studia Logopedii i Glottodydaktyki Uniw. Szczecińskiego, Szczecin. Praca opublikowana jest w skróconej wersji [w:] „Biuletyn Logopedyczny” 1 (25), 2011 s. 24–35.
• Wójcik W., 2004, Jakość realizacji polskiego fonemu /r/ u uczniów klas 0–3 w wiejskiej szkole podstawowej. Nieopublikowana praca dyplomowa, Podyplomowe Studia Logopedii i Glottodydaktyki Uniw. Szczecińskiego, Szczecin.
• Zakosztowicz A., 2004, Jakość dźwiękowych realizacji polskiego fonemu /r/ u uczniów nauczania zintegrowanego. Nieopublikowana praca dyplomowa, Podyplomowe Studia Logopedii i Glottodydaktyki Uniw. Szczecińskiego, Szczecin.