Czeladź dworska i ludzie służący. Nazwy osób związanych z funkcjonowaniem gospodarstwa w XVIII-wiecznych inwentarzach z Wielkopolski

• Authors: Osowski Błażej

Title variants

EN

Courtly servants and people serving. The names of people associated with the operation of the farm in the eighteenth-century inventories of Greater Poland

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł analizuje zebrane słownictwo pod kątem dyferencyjnym. W tym celu wykorzystano dane słowników historycznych oraz dostępnych opracowań bazujących na analogicznym materiale – regionalnych tekstach urzędowych. W zgromadzonym materiale wyróżniono nazwy: 1) osób pracujących w gospodarstwie, 2) osób pracujących w budynku dworskim na rzecz jego mieszkańców, 3) osób pracujących w dobrach swego pana, ale niewykonujących zajęć rolniczych, 4) młodych osób przyuczanych do zawodu.

EN

The article differentially analyses the collected vocabulary. For this purpose, data from historical dictionaries is used, as well as available studies based on the same material - regional official texts. The material gathered distinguishes the names of: 1) persons working on farms, 2) people working in courts for their inhabitants, 3) people working on their master’s estate, but not engaged in agricultural activities, 4) young people apprenticed to a trade.

Keywords

PL

dialektologia; historia języka; nazwy osób; słownictwo; Wielkopolska; XVIII w.

EN

dialectology; history of language; terms for people; lexis; Greater Poland; 18th century

• Publisher: Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk
• Journal: Gwary Dziś
• Year: 2016
• Volume: 8
• Pages: 167-174

Contributors

author

Osowski Błażej

• Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Instytut Filologii Polskiej Poznań

References

• Breza E. (1979), Słownictwo rękopiśmiennych ksiąg sądowych kościerskich z XVI–XVIII w., „Gdańskie Studia Językoznawcze” II, s. 115–178.
• Breza E. (1991), Słownictwo Inwentarzy starostw puckiego i kościerskiego z XVII wieku, „Gdańskie Studia Językoznawcze” V, s. 85–128.
• Breza E. (1994), Język inwentarzy wsi Szczytno, Dąbrowa i Szonowo w dawnym pow. człuchowskim z XVIII wieku, [w:] Polszczyzna regionalna Pomorza (Zbiór studiów), t. 6, pod red. K. Handke, Warszawa, s. 91–112.
• Danysz A. (1914), Odrębności słownikarskie kulturalnego języka polskiego w Wielkopolsce w stosunku do kulturalnego języka w Galicyi, „Język Polski” II, nr 8–10, s. 243–261.
• Dunaj B. (1971), Ze studiów nad polską dialektologią historyczną, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego” CCLXIX, Prace Językoznawcze, z. 35, s. 221–246.
• G, Materiały do dziejów chłopa wielkopolskiego w drugiej połowie XVIII wieku, z ksiąg grodzkich wyboru dokonał i wydał J. Deresiewicz, t. 2, Województwo gnieźnieńskie, Wrocław, 1956.
• K, Inwentarze dóbr szlacheckich powiatu kaliskiego, t. 2, Z lat 1751–1775, wyd. W. Rusiński, Wrocław, 1959.
• KP, Materiały do dziejów chłopa wielkopolskiego w drugiej połowie XVIII wieku, z ksiąg grodzkich wyboru dokonał i wydał J. Deresiewicz, t. 3, Województwo kaliskie, Wrocław, 1957.
• Lewińska A. (1996), Nazwy zawodów, urzędów i godności w „Inwentarzu ekonomii malborskiej” z 1745 roku, [w:] Polszczyzna regionalna Pomorza (Zbiór studiów), t. 7, pod red. K. Handke, Warszawa, s. 101–118.
• Lewińska A. (2005), Słownictwo z zakresu dawnej kultury materialnej w „Inwentarzu ekonomii malborskiej” z 1745 roku, Gdańsk.
• Moszyńska D. (1960), Formant -owy w nazwach zawodowych typu gajowy, motorowy, „Język Polski” XL, nr 2, s. 121–127.
• P, Materiały do dziejów chłopa wielkopolskiego w drugiej połowie XVIII wieku, z ksiąg grodzkich wyboru dokonał i wydał J. Deresiewicz, t. 1, Województwo poznańskie, Wrocław, 1956.
• PSWP, Praktyczny słownik współczesnej polszczyzny, red. H. Zgółkowa, Poznań 1994–2005.
• RK I-III, zebrał i opracował W. Rusiński, Inwentarze dóbr szlacheckich dawnego powiatu kaliskiego z lat 1776–1792: 1981, cz. 1, Inwentarze z lat 1776–1779, „Rocznik Kaliski” t. 14, s. 99–264; 1982, cz. 2, Inwentarze z lat 1780–1784, „Rocznik Kaliski” t. 15, s. 129–273; 1983, cz. 3, Inwentarze z lat 1785–1792, „Rocznik Kaliski” t. 16, s. 85–241.
• Siekierska K. (1974), Język Wojciecha Stanisława Chrościńskiego. Studium mazowieckiej polszczyzny z przełomu XVII i XVIII wieku, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk.
• SL, S.B. Linde, Słownik języka polskiego, Warszawa 1807–1814.
• SPXVI, Słownik polszczyzny XVI wieku, red. M.R. Mayenowa, Wrocław 1966–.
• Sstp, Słownik staropolski, red. S. Urbańczyk, Kraków 1953–2002.
• SW, Słownik języka polskiego, red. J. Karłowicz, A.A. Kryński, W. Niedźwiedzki, Warszawa 1900–1927.
• SWil, Słownik języka polskiego, red. A. Zdanowicz i in., Wilno 1861.
• Umińska-Tytoń E. (1998), Uwagi o języku właściciela ziemskiego z Pomorza (na podstawie „Dziennika” z 1794 r. Michała Potulickiego), [w:] Polszczyzna regionalna Pomorza (Zbiór studiów), t. 8, pod red. K. Handke, Warszawa, s.159–178.
• Warda-Radys L. (1993), Słownictwo „Opisu królewszczyzn w województwach chełmińskim, pomorskim i malborskim w roku 1664”, [w:] Polszczyzna regionalna Pomorza (Zbiór studiów), t. 5, pod red. K. Handke, Warszawa, s. 47–60.
• Wróbel A. (1993), Z dziejów chełmińskiej terminologii rolniczej. 3. Nazwy wykonawców zawodów związanych z chełmińskim gospodarstwem wiejskim XVI–XVIII w., „Acta Universitatis Nicolai Copernici”, Filologia Polska, XL, Nauki Humanistyczno-Społeczne, z. 246, Toruń, s. 121–144.

Identifiers

DOI

DOI 10.14746/gd.2016.8.16