Klub Poselski Katolicko-Społeczny w Sejmie Ustawodawczym RP w latach 1947–1952. Geneza, koncepcje i działalność

• Authors: Orzełek Ariel

Title variants

EN

Catholic Social Parliamentary Club in the Legislative Sejm of the Republic of Poland in the Years 1947–1952. Genesis, Concepts and Activities

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

EN

The article analyses the genesis of the Catholic Social Parliamentary Club [Klub Poselski Katolicko-Społeczny] in the Legislative Sejm of the Republic of Poland in the years 1947–1952, the stages of its activity and the political concepts of its deputies. It consisted of three parliamentarians: Jan Frankowski, Aleksander Bocheński and Witold Bieńkowski. They were initially guided by the tactics of constructive opposition and the intention to create a broader political milieu of Polish Catholics. Initially, the deputies acted in a courageous and factual manner, but over time, in the face of internal disputes and political processes in the country, their activity became increasingly conformist and focused on defending, usually ineffectively, certain rights of Catholics.

Keywords

EN

Today and Tomorrow; Catholics; communism in Poland; opposition; Sejm

• Publisher: Kancelaria Sejmu / Chancellery of the Sejm
• Journal: Przegląd Sejmowy
• Year: 2023
• Issue: 1(174)
• Pages: 31-53

Contributors

author

Orzełek Ariel

• Dr Ariel Orzełek Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, Instytut Historii, Polska Maria Curie-Skłodowska University in Lublin, Institute of History, Poland [e-mail], https://orcid.org/0000-0001-5360-464X

References

• Archiwum Akt Nowych w Warszawie
• Akta Jana Frankowskiego, sygn. 8.
• Kancelaria Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej, sygn. 1/283, 1/286, 1/287, 1/289, 1/291, 1/295, 1/296, 1/298, 1/303, 1/382, 1/385, 1/437, 1/441.
• Urząd Rady Ministrów, sygn. 16/279.
• Archiwum Andrzeja W. Kaczorowskiego, materiały bez sygnatury.
• Archiwum Instytutu Literackiego w Paryżu, Papiery osobiste Jerzego Giedroycia, sygn. 08.01.
• Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej, sygn. IPN BU 00169/91/2, 00170/917/5, 0648/46/1, 0648/53/1, 0648/55/1, 0648/74/1, 0648/75/1, 0648/77, 0648/155, 0648/169/2, 01224/752, 01236/332, 01355/222.
• Archiwum Jerzego Hagmajera, materiały bez sygnatury.
• Archiwum Katolickiego Stowarzyszenia Civitas Christiana
• Akta Aleksandra Bocheńskiego, sygn. VII A–305.
• Archiwum Państwowe w Lublinie, Archiwum Łosiów z Niemiec, sygn. 123.
• Sprawozdania Stenograficzne Sejmu PRL II kadencji.
• Sprawozdania Stenograficzne Sejmu Ustawodawczego RP 1947–1952.
• Bieńkowski W., Idee i koncepcje (4). Walka w systemie, „Słowo Powszechne”, 2 VII 1947, nr 99.
• Bieńkowski W., Idee i koncepcje (6). Nowe czasy – nowi ludzie, „Słowo Powszechne”, 12 VII 1947, nr 109.
• Bieńkowski W., Po pierwszej sesji parlamentu, „Dziś i Jutro”, 9 III 1947, nr 10.
• Bieńkowski W., Problem wynikły z nieporozumienia, „Słowo Powszechne”, 24 IV 1947, nr 32.
• Bieńkowski W., Wstęp do rozważań o „Drugim brzegu”, „Dziś i Jutro”, 18 I 1948, nr 3.
• Bieńkowski W., Wstęp do rozważań politycznych, „Dziś i Jutro”, 12 V 1946, nr 18.
• Bilans i zadania, „Dziś i Jutro”, 2 II 1947, nr 5.
• Bocheński A., „Amocklauf ”, „Polityka”, 4 VI 1939, nr 15.
• Bocheński A., List do nieujawnionych, „Słowo Powszechne”, 30 IV 1947, nr 30.
• Bocheński A., Szkoła nauk politycznych contra Bunt Młodych, „Bunt Młodych”, 20 IX 1935, nr 18.
• Czy wskazane jest reklamowanie Dmowskiego. List posła Bocheńskiego do redakcji «Życia» i kilka słów odpowiedzi, „Życie Warszawy”, 19 IV 1947, nr 106.
• Frankowski J., Akcja katolicka. Artykuł dyskusyjny, „Bunt Młodych”, 20 VI 1935, nr 12–13.
• Frankowski J., Genealogia „Słowa Powszechnego”, „Słowo Powszechne”, 23 III 1947, nr 2.
• Frankowski J., Istotny sens reform (w odpowiedzi na artykuł Włodzimierza Sokorskiego), „Słowo Powszechne”, 7 VI 1947, nr 74.
• Frankowski J., Kuźnia Myśli Katolicko-Społecznej. O wznowienie tygodni społecznych, „Słowo Powszechne”, 31 XII 1947 – 1 I 1948, nr 1.
• Frankowski J., Leon XIII jako polityk, „Słowo Powszechne”, 15 V 1947, nr 52.
• Frankowski J., Przemiany, „Polityka”, 23 VII 1939, nr 22.
• Frankowski J., Sokrates mojej młodości, „Słowo Powszechne”, 9–11 V 1955, nr 85.
• Grabski S., Między Niemcami i Rosją, „Słowo Powszechne”, 4 V 1947, nr 41.
• Komitety Wyborcze Frontu Narodowego zgłaszają kandydatów na posłów, „Słowo Powszechne”, 26 IX 1952, nr 229.
• Konferencja katolików świeckich. Polityczny sens porozumienia [wypowiedź Jana Frankowskiego], „Dziś i Jutro”, 28 V 1950, nr 21.
• Łubieński K., List otwarty do Pana Juliusza Łady (Na marginesie notatki w „The Tablet”), „Dziś i Jutro”, 5 XII 1948, nr 49.
• Łubieński K., Wyjaśnienia, „Dziś i Jutro”, 16 I 1949, nr 2.
• Motywy i postawy [Wypowiedź Aleksandra Bocheńskiego], „Kierunki”, 29 XI 1970, nr 48.
• Przegląd wydarzeń. Tendencje mnożenia problemów, „Tygodnik Warszawski”, 26 I 1947, nr 4.
• Rostworowski M. (Nik), W stronę Łubieńskiego, „Dziś i Jutro”, 15 V 1949, nr 19.
• Sprawa najpoważniejsza, „Dziś i Jutro”, 22–29 XII 1946, nr 50–51.
• Sprawa votum zaufania, „Dziś i Jutro”, 23 II 1947, nr 8.
• Tezy R. Dmowskiego na sali sejmowej. Poseł Al. Bocheński przypomina zasługi narodowców dla przyjaźni polsko-czeskiej, „Słowo Powszechne”, 19 IV 1947, nr 26.
• Udział działaczy katolickich w wyborach, „Dziś i Jutro”, 19 I 1947, nr 3.
• Wib. [W. Bieńkowski], Stosunek do prawdy, „Słowo Powszechne”, 24 III 1948, nr 83.
• Wib. [W. Bieńkowski], Z naszego stanowiska. Polityka czy kultura?, „Słowo Powszechne”, 30 III 1947, nr 9.
• Wybory, „Dziś i Jutro”, 19 I 1947, nr 3.
• Zjazd gospodarczy Stronnictwa Pracy, „Odnowa”, 24 III 1946, nr 4.
• Bartoszewski W., Życie trudne, lecz nie nudne. Ze wspomnień Polaka w XX wieku, rozm. A. Friszke, Znak, Kraków 2010.
• Błażyński Z., Mówi Józef Światło. Za kulisami bezpieki i partii 1940–1945, LTW, Warszawa 2003.
• Dobraczyński J., Tylko w jednym życiu. Wspomnienia, PAX, Warszawa 1977.
• Kisielewski S., Wspomnienia polityczne, [w:] Homo homini res sacra. Dokumentacja historyczna spotkań w Centrum Dialogu w Paryżu (1973–1989), t. 1: Grudzień 1973 – kwiecień 1975, red. R. Gryz, M. Wójcik, Wydawnictwo UJK, Kielce 2019.
• Nałkowska Z., Dzienniki, t. 6: 1945–1954, część 2 (1949–1952), red. H. Kirchner, Czytelnik, Warszawa 2000.
• Popiel K., Od Brześcia do „Polonii”, Odnowa, London 1967.
• Pruszyński M., W dziewięćdziesiątą rocznicę urodzin Aleksandra Bocheńskiego, „Zeszyty Historyczne” 2000, z. 134.
• Bosakowski R., Ostatnie słowo, „Karta” 2007, nr 52.
• Kampania wyborcza i wybory do Sejmu Ustawodawczego 19 stycznia 1947, red. J. Wrona, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 1999.
• Opozycja parlamentarna w Krajowej Radzie Narodowej i Sejmie Ustawodawczym 1945–1947, red. R. Turkowski, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 1997.
• Orzełek A., U źródeł ruchu katolików „społecznie postępowych”. Zapis nieopublikowanej dyskusji działaczy i publicystów Stowarzyszenia PAX pt. „Jak doszło do powstania «Dziś i Jutro» z 1975 r.”, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2021, nr 1.
• Raina P., Kościół w PRL. Kościół katolicki a państwo w świetle dokumentów 1945–1989, t. 1: Lata 1945–1959, W drodze, Poznań 1994.
• Raport „Kalskiego” z 28 czerwca 1945 r., „Dokumenty i materiały Archiwum Polski Podziemnej 1939–1956” 1993, nr 1.
• Bankowicz B., W labiryncie wieloświatopoglądowości: Stowarzyszenie PAX między marzeniami a rzeczywistością, [w:] B. Bankowicz, A. Dudek, Ze studiów nad dziejami Kościoła i katolicyzmu w PRL, PiT, Kraków 1996.
• Bocheński A., Dzieje głupoty w Polsce. Pamflety dziejopisarskie, Panteon, Warszawa 1947.
• Bocheński A., Materiały do kroniki rodzinnej Bocheńskich, Quick-Print, Fryburg Szwajcarski 1981.
• Bujak W., Historia Stronnictwa Pracy 1937–1946–1950, ODiSS, Warszawa 1988.
• Dudek A., Pytel G., Bolesław Piasecki. Próba biografii politycznej, Aneks, Londyn 1990.
• Friszke A., Koło posłów „Znak” w Sejmie PRL 1957–1976, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2002.
• Friszke A., Między wojną a więzieniem 1945–1953. Młoda inteligencja katolicka, Biblioteka „Więzi”, Warszawa 2015.
• Gugulski A., Sejm w walce z alkoholizmem, Wydawnictwo Prawnicze, Warszawa 1977.
• Kaczorowski A.W., „Dziennik katolików dla katolików”. Początki „Słowa Powszechnego” (rok 1947), [w:] Nadzieje i rozczarowania. Środowiska katolików świeckich w Polsce (1944/1945–1956), red. M. Siedziako, T. Sikorski, IPN, Warszawa 2022.
• Kaczorowski A.W., Frankowski Jan Józef, [w:] Słownik biograficzny katolicyzmu społecznego w Polsce. A–J, red. R. Bender [et al.], Towarzystwo Naukowe KUL, Lublin 1994.
• Kaczorowski A.W., Władysław Wolski – pierwszy wyznaniowiec Polski Ludowej, [w:] Urząd do spraw Wyznań. Struktury, działalność, ludzie, t. 2: Struktury administracji wyznaniowej i pierwsze lata działalności Urzędu do spraw Wyznań w Polsce ludowej (1945–1956), red. R. Łatka, Wydawnictwo IPN, Warszawa 2021.
• Kunert A.K., Witold Bieńkowski, [w:] A.K. Kunert, Słownik biograficzny konspiracji warszawskiej, t. 3, PAX, Warszawa 1991.
• Łętowski M., Ruch i koło poselskie „Znak” 1957–1976, „Unia”, Katowice 1998.
• Marszalec J., Morderstwo na Makowieckich i Widerszalu. Stara sprawa, nowe pytania, nowe wątpliwości, „Zagłada Żydów. Studia i Materiały” 2006, nr 2.
• Mozgol R., Ryzykowna gra. Jak Aleksander Bocheński przyczynił się do powstania „Dziś i Jutro”, „Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej” 2007, nr 4.
• Orzełek A., Aleksander Bocheński wobec grupy „Dziś i Jutro” oraz Stowarzyszenia PAX w latach 1945–1956, [w:] Nadzieje i rozczarowania. Środowiska katolików świeckich w Polsce (1944/1945–1956), red. M. Siedziako, T. Sikorski, IPN, Warszawa 2022.
• Orzełek A., From „Catholic Red Banners” to the Christian Social Association. The Evolution of the Understanding of the Socio-Political Tasks of Catholicism in the Political Reflection of Jan Frankowski (1912–1976), „Res Historica” 2021, nr 51, <https://doi.org/10.17951/rh.2021.51.579-609>.
• Orzełek A., Jan Józef Frankowski (1912–1976), [w:] Słownik biograficzny polskiego katolicyzmu społecznego, t. 1, red. R. Łatka, Instytut Dziedzictwa Myśli Narodowej im. R. Dmowskiego i I.J. Paderewskiego, Neriton, Warszawa 2020.
• Orzełek A., Poszukiwanie modelu realizmu politycznego. Myśl i publicystyka Aleksandra Bocheńskiego, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2019.
• Orzełek A., U genezy Chrześcijańskiego Stowarzyszenia Społecznego. Powstanie i rozpad pierwszego zespołu redakcyjnego tygodnika „Za i Przeciw”, „Kwartalnik Historyczny” 2019, nr 4.
• Orzełek A., Witold Bieńkowski (1906–1965), [w:] Słownik biograficzny polskiego katolicyzmu społecznego, t. 3, red. R. Łatka, Instytut Dziedzictwa Myśli Narodowej im. R. Dmowskiego i I.J. Paderewskiego, Neriton, Warszawa 2022.
• Osękowski C., Wybory do sejmu z 19 stycznia 1947 roku w Polsce, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2000.
• Pietrzak J., Pełnia prymasostwa. Ostatnie lata prymasa Polski kardynała Augusta Hlonda 1945–1948, t. 2, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2009.
• Tasak A., Koncepcje utworzenia partii katolickiej w Polsce Ludowej, „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Politologica” 2004, nr 2.
• Wrona J., System partyjny w Polsce 1944–1950. Miejsce – funkcje – relacje partii politycznych w warunkach budowy i utrwalania systemu totalitarnego, Wydawnictwo UMCS, Lublin 1997.
• Zakrzewski M., Rewolucja konserwatywna – przypadek Polski. Myśl polityczna środowiska „Buntu Młodych” i „Polityki” 1931–1939, IPN, Kraków 2021.

Identifiers

DOI

10.31268/PS.2023.165