Skłonności poznawcze sędziego wpływające na wysokość wymierzonej kary

• Authors: Łukasz Markiewicz , Agnieszka Markiewicz-Żuchowska
• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

Artykuł przedstawia wyniki przeglądu literatury dotyczącej procesu podejmowania decyzji prawniczych, ze szczególnym uwzględnieniem procesu ustalania wymiaru kary. Pierwsza część artykułu poświęcona jest dyrektywom wymiaru kary, czyli w języku teorii decyzji wagom nadawanym pewnym charakterystykom czynu i sprawcy. Autorzy zwracają uwagę, iż ustawodawca nie zdefi niował precyzyjnie hierarchii owych wag decyzyjnych, co sprzyja rozbieżnościom wyroków wydawanych przez różne sądy w przypadku oceny tych samych przestępstw. Co więcej, niejednokroć wagę niezerową otrzymują czynniki, które z natury nie powinny być brane pod uwagę przy podejmowaniu decyzji o wymiarze kary. W pierwszej części autorzy wskazują również metody mogące posłużyć do identyfi kacji rzeczywistych wartości wag decyzyjnych, stosowanych przez� sędziów. W drugiej części artykułu autorzy dyskutują wpływ naturalnych skłonności poznawczych (wynikających z praw psychofi zyki i heurystyk poznawczych) na ustalony sądowy wymiar kary. Szczególny nacisk został położony na wpływ heurystyki zakotwiczenia oraz prawa Webera na� ońcowy wymiar kary oraz na wpływ inklinacji wynikających z teorii perspektywy na skłonność do zawierania ugody jeszcze przed postępowaniem sądowym

Keywords

PL

prawo i psychologia; racjonalność; podejmowanie decyzji; prawniczych; sądowy wymiar kary; surowość kary; heurystyki; teoria perspektywy,; psychologia sądowa; sąd i sędziowie.

• Publisher: Akademia Leona Koźmińskiego
• Journal: Decyzje
• Year: 2012
• Issue: 18
• Pages: 49-82

Dates

published

2012-12-15

Contributors

author

Łukasz Markiewicz

• Akademia Leona Koźmińskiego

author

Agnieszka Markiewicz-Żuchowska

References

• Ajzen, I., & Fishbein, M. (1980). Understanding Attitudes and Predicting Social Behaviour, Englewood Cliffs, NJ: Prentice Hall.
• Babcock, L., Farber, H.S., Fobian, C., & Shafi r, E. 1995. Forming beliefs about adjudicated outcomes: Perceptions of risk and reservation values. „International Review of Law and Economics” 15(3): 289-303.
• Brocke, M., Goldenitz, C., Holling, H., & Bilsky, W. 2004. Attitudes Towards Severity of Punishment: A Conjoint Analytic Approach. „Psychology, Crime & Law” 10(2): 205-219.
• Chapman, G.B., & Bornstein, B.H. 1996. The more you ask for, the more you get: Anchoring in personal injury verdicts. „Applied Cognitive Psychology” 10(6): 519-540.
• Chojniak, Ł., & Wiśniewski, Ł. 2012. Przyczyny niesłusznych skazań w Polsce. Warszawa: Forum Obywatelskiego Rozwoju.
• Ciosek, M. 2001. Psychologia sądowa i penitencjarna. Warszawa: Wydawnictwa Prawnicze PWN.
• Czabański, J. 2006. Kara łączna pozbawienia wolności w praktyce. „Prokuratura i Prawo” 12: 36-56.
• Danziger, S., Levav, J., & Avnaim-Pesso, L. 2011. Extraneous factors in judicial decisions. „Proceedings of the National Academy of Sciences” 108(17): 6889-6892.
• Darby, B.W., & Jeffers, D. 1988. The Effects of Defendant and Juror Attractiveness on Simulated Courtroom Trial Decisions. „Social Behavior and Personality: an international journal” 16(1): 39-50.
• Dawes, R.M., Faust, D., & Meehl, P.E. 1989. Clinical versus actuarial judgment. „Science” 243(4899): 1668-1674.
• Devine, D.J., Buddenbaum, J., Houp, S., Studebaker, N., & Stolle, D. P. 2009. Strength of evidence, extraevidentiary infl uence, and the liberation hypothesis: data from the fi eld. „Law and HumanBehavior; Law and Human Behavior” 33(2): 136.
• Dhami, M.K. 2005. From discretion to disagreement: explaining disparities in judges’ pretrial decisions. „Behavioral Sciences & the Law” 23(3): 367-386.
• Dhami, M.K. 2010. Lay Magistrates’ Interpretations of ‘Substantial Grounds’ for Denying Bail. „The Howard Journal of Criminal Justice” 49(4): 349-360.
• Edwards, W., & Von Winterfeldt, D. 1985. Cognitive Illusions and their Implications for the Law. „S.Cal. L. Rev.” 59: 225.
• Englich, B., Mussweiler, T., & Strack, F. 2005. The last word in court – A hidden disadvantage for the defense. „Law and Human Behavior” 29(6): 705-722.
• Englich, B., Mussweiler, T., & Strack, F. 2006. Playing Dice With Criminal Sentences: The Influence of Irrelevant Anchors on Experts’ Judicial Decision Making. „Personality and Social PsychologyBulletin” 32(2): 188-200.
• Enough, B., & Mussweiler, T. 2001. Sentencing Under Uncertainty: Anchoring Effects in the Courtroom. „Journal of Applied Social Psychology” 31(7): 1535-1551.
• Fazio, R.H., & Olson, M.A. 2003. Implicit measures in social cognition research: Their meaning and use. „Annual review of psychology” 54(1): 297-327.
• Fishbein, M., & Ajzen, I. (1975). Belief, Attitude, Intention and Behavior: An introduction to Theory and Research, Reading, MA: Addison-Wesley.
• Fitzmaurice, C., & Pease, K. 1986. The psychology of judicial sentencing: Manchester University Press Manchester.
• Gazetaprawna.pl. 2012. Opieszałość w uzasadnianiu wyroków to powszechna praktyka w polskim sądownictwie. Gazetaprawna.pl.
• Giezek, J., Kłączyńska, N., & Łabuda, G. 2012. Kodeks karny. Część ogólna. Komentarz. (wydanie II ed.). Warszawa: LEX.
• Gottfredson, S. D., Young, K.L., & Laufer, W.S. 1980. Additivity and interactions in offense seriousness scales. „Journal of Research in Crime and Delinquency” 17(1): 26-41.
• Goodwin, P., & Wright, G., (2011). Analiza decyzji. Warszawa: Ofi cyna a Wolters Kluwer business.
• Greenwald, A.G., & Banaji, M.R. 1995. Implicit social cognition: attitudes, self-esteem, and stereotypes. „Psychological Review” 102(1): 4.
• Gross, S.R., & Syverud, K.D. 1991. Getting to no: A study of settlement negotiations and the selection of cases for trial. „Mich. L. Rev.” 90: 319.
• Gruza, E. 2009. Psychologia sądowa dla prawników. Warszawa: Ofi cyna a Wolters Kluwer business.
• Guthrie, C. (2000). Framing frivolous litigation: A psychological theory. The University of Chicago Law Review, Vol. 67, No. 1 (Winter, 2000).
• Guthrie, C., Rachlinski, J.J., & Wistrich, A.J. 2000. Inside the judicial mind. „Cornell L. Rev.” 86: 777.
• Guthrie, C., Rachlinski, J.J., & Wistrich, A.J. 2002. Judging by Heuristic-Cognitive Illusions in Judicial Decision Making. „Judicature” 86: 44.
• Guthrie, C., Rachlinski, J.J., & Wistrich, A.J. 2007. Blinking on the bench: How judges decide cases. „Cornell L. Rev.” 93: 1.
• Hastie, R., Schkade, D.A., & Payne, J.W. 1999. Juror judgments in civil cases: Effects of plaintiff’s requests and plaintiff’s identity on punitive damage awards. „Law and Human Behavior” 23(4): 445-470.
• Hofmański, P., & Zabłocki, S. 2006. Elementy metodyki pracy sędziego w sprawach karnych. Kraków: Wolters Kluwer – Zakamycze.
• Hołyst, B. 2006. Psychologia kryminalistyczna (wydanie 2 rozszerzone ed.). Warszawa: Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis.
• Kahneman, D. 2012. Pułapki myślenia. O myśleniu szybkim i wolnym. Poznań: Media Rodzina Sp. z o.o.
• Kahneman, D., Slovic, P., & Tversky, A. 1982. Judgment under uncertainty: Heuristics and biases. Cambridge: Cambridge Univesrity Press.
• Kahneman, D., & Tversky, A. 1979. Prospect Theory: An Analysis of Decision under Risk. „Econometrica” 47(2): 263-291.
• Kapardis, A. 2010. Psychology and Law: A Critical Introduction. Cambridge: Cambridge University Press.
• Kram, A. 1977. Sądowy wymiar kary za przestępstwa zaboru mienia społecznego w świetle badań prawometrycznych. Warszawa: Wydaw.Prawnicze.
• Kramer, G., & Kerr, N. 1989. Laboratory simulation and bias in the study of juror behavior. „Law and Human Behavior” 13(1): 89-99.
• Landsman, S., & Rakos, R.F. 1994. A preliminary inquiry into the effect of potentially biasing information on judges and jurors in civil litigation. „Behavioral Sciences & the Law” 12(2): 113-126.
• Lovegrove, A. 1989. Judicial decision making, sentencing policy, and numerical guidance. New York: Springer-Verlag.
• Lovegrove, A. 1997. The Framework of judicial sentencing. A study in legal decision ma king. Melbourne: Cambridge University Press.
• Luce, R.D., & Tukey, J.W. 1964. Simultaneous conjoint measurement: A new type of fundamental measurement. „Journal of Mathematical Psychology” 1(1): 1-27.
• Malouff, J., & Schutte, N.S. 1989. Shaping Juror Attitudes: Effects of Requesting Different Damage Amounts in Personal Injury Trials. „The Journal of Social Psychology” 129(4): 491-497.
• Marek, A. 2010. Kodeks karny. Komentarz. Warszawa: Wolters Kluwer Polska – LEX.
• Markiewicz, Ł. 2012. Wykorzystanie metody conjoint do identyfi kacji wag decyzyjnych w procesie ustalania wymiaru kary sądowej. Nieopublikowany manuskrypt. Akademia Leona Koźmińskiego.
• Marti, M.W., & Wissler, R.L. 2000. Be careful what you ask for: The effect of anchors on personal-injury damages awards. „Journal of Experimental Psychology: Applied” 6(2): 91.
• McFatter, R.M. 1986. Sentencing Disparity: Perforce or Perchance? „Journal of Applied Social Psychology” 16(2): 150-164.
• Orme, B.K. 2006. Getting started with conjoint analysis: Research Publishers, LLC.
• Oskamp, S. 1965. Overconfi dence in case-study judgments. „Journal of consulting psychology” 29(3): 261-265.
• Partridge, A., & Eldridge, W.B. 1974. The Second Circuit Sentencing Study: A Report to the Judges of the Second Circuit: Federal Judicial Center.
• Poundstone, W. 2010. Priceless: The Myth of Fair Value (and How to Take Advantage of It): Hill and Wang.
• Rachlinski, J.J. 1996. Gains, losses, and the psychology of litigation. „S. Cal. L. Rev.” 70: 113.
• Rachlinski, J.J., Guthrie, C., & Wistrich, A.J. 2006. Inside the Bankruptcy Judge’s Mind. „BUL Rev.” 86: 1227.
• Robbennolt, J.K., & Studebaker, C.A. 1999. Anchoring in the courtroom: The effects of caps on punitive damages. „Law and Human Behavior” 23(3): 353-373.
• Schulte-Mecklenbeck, M., Kuehberger, A., & Ranyard, R. 2011. A handbook of process tracing methods for decision research: A critical review and user’s guide. New York: Psychology Press.
• Szewczyk, M. 1981. Kara łączna w polskim prawie karnym. Rozważania na tle doktryny i orzecznictwa sądowego. Kraków.
• Taylor, T.S., & Hosch, H.M. 2004. An Examination of Jury Verdicts for Evidence of a Similarity- eniency Effect, An Out-Group Punitiveness Effect or a Black Sheep Effect. „Law and Human Behavior” 28(5): 587-598.
• Tversky, A., & Kahneman, D. 1974. Judgment under uncertainty: Heuristics and biases. „Science” 185(4157): 1124-1131.
• Tversky, A., & Kahneman, D. 1992. Advances in prospect theory: Cumulative representation of uncertainty. „Journal of Risk and Uncertainty” 5(4): 297-323.
• Tyszka, T. 1986. Analiza Decyzyjna i Psychologia Decyzji. Warszawa: PWN.
• Tyszka, T., & Zielonka, P. 2002. Expert judgments: Financial analysts versus weather forecasters. „The Journal of Psychology and Financial Markets” 3(3): 152-160.
• Vidmar, N. 1989. Assessing the impact of statistical evidence, a social science perspective. W E.F. Fienberg (Ed.): The evolving role of statistical assessments as evidence in the courts (s. 279-321).New York: Springer-Verlag.
• Visher, C. 1987. Juror decision making. „Law and Human Behavior” 11(1): 1-17.
• Walesiak, M., & Bąk, A (2000). Conjoint analysis w badaniach Marketingowych. Wrocław: Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej im. Oskara Langego we Wrocławiu.
• Wistrich, A.J., Guthrie, C., & Rachlinski, J.J. 2005. Can Judges Ignore Inadmissible Information? The Diffi culty of Deliberately Disregarding. „University of Pennsylvania Law Review” 153(4): 1251-1345.
• Wyborcza.biz. 2012. Poszkodowani w wypadkach dostaną wyższe odszkodowania. „Gazeta Wyborcza” wyd. 30.08.2012, z http://wyborcza.biz/fi nanse/1,105725,10317653,Poszkodowani_w_wypadkach_dostana_wyzsze_odszkodowania.html
• Zoll, A., Bogdan, G., Ćwiąkalski, Z., Kardas, P., Majewski, J., & Raglewski, J., S.M., Wróbel, W. (Eds.). 2004. Kodeks karny. Część ogólna. Komentarz. Tom I. Komentarz do art. 1-116 k.k. Lublin: Zakamycze.