Teoretyczna myśl archiwalna Kazimierza Konarskiego (1886–1972)

• Authors: Klaudia Jędrzejewska

Title variants

EN

Theoretical archival thought of Kazimierz Konarski (1886–1972)

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Kazimierz Konarski był przede wszystkim metodykiem. Jednak jego duże doświadczenie archiwalne pozwalało mu na wyciąganie teoretycznych wniosków i uogólnień. Praca archiwalna Konarskiego skupiała się przede wszystkim na opracowaniu zasobu archiwalnego i jego organizacji, co przyniosło wymierne korzyści metodyczne w postaci tworzenia systematyki pomocy archiwalnych oraz wytycznych metodycznych do opracowania różnych typów dokumentacji. Opracowanie zasobu archiwalnego zawsze pozostawało dla Konarskiego zagadnieniem centralnym w działalności archiwów. Jego doświadczenie w małym stopniu obejmowało problemy brakowania czy udostępniania archiwaliów. Za to sprawowanie funkcji kierowniczych w archiwach pozwoliło mu na poznanie organizacji archiwów i mechanizmów funkcjonowania służby archiwalnej. Działalność archiwów wyznaczała w myśli Konarskiego zakres archiwistyki. Wiodącą rolę odgrywała oczywiście problematyka porządkowania i inwentaryzacji zasobu, a wynikało to z centralnej roli zespołu archiwalnego, który był dla Konarskiego przedmiotem badań. Zakres archiwistyki widział Konarski bardzo szeroko. Włączał do niego wszystkie czynności, jakie wykonują archiwiści, w tym nawet problematykę tworzenia i prowadzenia biblioteki archiwalnej czy atmosferę w archiwum. Sam przedmiot archiwistyki zasadniczo się nie zmieniał, przeobrażeniom natomiast ulegał punkt ciężkości, nacisk, jaki Konarski kładł na poszczególne zagadnienia. Początkowo kluczową kwestią była zasada proweniencji, następnie skupił się bardziej na pojęciu samego zespołu, by ostatecznie uznać, że kamieniem węgielnym archiwistyki jest wykrystalizowanie się pojęcia aktu. Podejście takie jest ewidentnie uleganiem pewnym modom. Widać początkowe zachłyśnięcie się zasadą proweniencji, a następnie przejście, bez wątpienia pod wpływem Meissnera, na pozycje aktoznawcze. Konsekwentnie Konarski utrzymywał pogląd o konieczności stworzenia polskiej odmiany archiwistyki. Uważał, że archiwistyka nie jest nauką uniwersalną i musi posiadać swój lokalny charakter i wydaje się, że tego dokonał. Walnie przyczynił sią do stworzenia polskiej specyficznej archiwistyki, skupiającej się na zagadnieniach aktu i kancelarii, żądającej szczegółowego opisu archiwaliów, różniącej się przynajmniej w tym zakresie od archiwistyki światowej. Postać Kazimierza Konarskiego trwale wpisała się historię polskiej archiwistyki. Jednak czy może to dziwić, skoro jest on twórcą, pierwszym i być może głównym propagatorem polskiej odmiany archiwistyki?

EN

Kazimierz Konarski was most of all a methodologist. But his wide experience in archives enabled him to draw theoretical conclusions and generalizations. The archival work of Konarski was focused mostly on arrangement and description of archival holdings and on organizing it, which gave notable methodological effects in the form of systematics of archival aids and methodological guidelines for arrangement and description of various types of documents. For Konarski arrangement and description of archival holdings was always a central problem in archives’ activity. To a small degree his experience involved problems of disposal and providing access to archival materials. But performing leading functions in archives enabled him to get to know the organization of archives and mechanisms of functioning of the archival service. In the thought of Konarski, the scope of archival science was outlined by activities of archives. Problems of arrangement and inventorying of archival holdings occupied a crucial role. It was a consequence of the central position of a fonds, which was, for Konarski, the subject of archival science. Konarski understood the scope of archival science very widely. In this scope he included all the activities performed by archivists, even issues of building up and running an archival library or the atmosphere of an archive. The subject of archival science itself did not change. What did change was emphasis placed by Konarski on particular problems. First, the crucial issue for him was the principle of provenance, then he focused on the understanding of an archival fonds. Finally Konarski recognized that the cornerstone to archival studies is the process of crystallizing the term “record” (“akt”). This approach is clearly an effect of being influenced by some fashion. What can be seen is, at first, relishing the principle of provenance, and then turning towards diplomatics, certainly under the influence of Meissner. Konarski consequently held his view on the necessity of creating the Polish version of archivistics. He thought that archival science is not a universal discipline and that it has to have a local character, what he probably achieved. He made a key contribution to creating the specific, Polish archival science, focused on issues of records and office, demanding a detailed archival description, at least in that different from the world archivistics. Kazimierz Konarski has become an inherent part of history of Polish archival science. But could it be a surprise, if he is the creator, the first and maybe the main promoter of the Polish version of archivistics?

Keywords

PL

myśl archiwalna; teoria archiwalna; Konarski Kazimierz; zespół archiwalny; zasada proweniencji; przedmiot archiwistyki; zakres archiwistyki; pomoce archiwalne; opracowanie zasobu archiwalnego; zarządzanie archiwami

EN

archival thought; archival theory; Konarski Kazimierz; archival fonds; the principle of provenance; subject of archivistics; scope of archivistics; archival aids; arrangement and description of archive; managing archives

• Publisher: Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu. Wydawnictwo UMK
• Journal: Archiwa – Kancelarie – Zbiory
• Year: 2014
• Issue: 5(7)
• Pages: 23-92

Contributors

author

Klaudia Jędrzejewska

References

• Archiwum Akt Dawnych w Warszawie w latach 1918–1926, „Archeion” 1927, t. 2.
• Bańkowski Piotr, Kazimierz Bogdan Konarski (27 maja 1886–3 listopada 1972), „Archeion” 1973, t. 59.
• Brenneke Adolf, Archivkunde. Ein Beitrag zur Theorie und Geschichte des europäischen Archivwesens, Lipsk 1953.
• Chorążyczewski Waldemar, Myśl archiwalna Kazimierza Arłamowskiego, „Rocznik Historyczno-Archiwalny” 2012, t. 22.
• Chorążyczewski Waldemar, Myśl archiwalna Ryszarda Przelaskowskiego (1903–1971), [w:] Wioletta Guzek, Waldemar Chorążyczewski, Joanna Popłońska, Ryszard Przelaskowski. Dyrektor, bibliotekarz, archiwista, , Warszawa 2010.
• Chorążyczewski Waldemar, Zasada proweniencji w polskiej myśli archiwalnej do roku 1939, [w:] Toruńskie konfrontacje archiwalne, t. 2: Teoria archiwalna wczoraj – dziś – jutro, red. W. Chorążyczewski, A. Rosa, Toruń 2011.
• Chmielewski Zdzisław, Od archiwistyki „bez zasad” do archiwistyki „bez granic” – czyli archiwistyka europejska od Casanovy do Papritza, „Archiwista Polski” 2007, nr 2.
• Chmielewski Zdzisław, Polska myśl archiwalna w XIX i XX wieku, Warszawa–Szczecin 1994.
• Degen Robert, Myśl archiwalna Ryszarda Mienickiego, [w:] Ryszard Mienicki (1886–1956). Archiwista i historyk, red. W. Chorążyczewski i R. Degen, Toruń 2009.
• Jankowska Jadwiga, Działalność Sekcji Archiwalnej Warszawskiego Koła Związku Bibliotekarzy i Archiwistów Polskich w Warszawie w 1947 r., „Archeion” 1948, t. 17.
• Konarski Kazimierz, Archiwalia łódzkie w Archiwum Akt Dawnych w Warszawie, „Rocznik Łódzki” 1928, t. 1.
• Konarski Kazimierz, Dalekie a bliskie. Wspomnienia szczęśliwego człowieka, Wrocław–Warszawa–Kraków 1965.
• Konarski Kazimierz, Nowożytna archiwistyka polska i jej zadania, Warszawa 1929.
• Konarski Kazimierz, Z archiwistyki obcej, rec. podręcznika Pio Pecchiai, Manuale prawico per gliarchivisti, Milano 1928, „Archeion” 1928, t. 4.
• Konarski Kazimierz, Z zagadnień nowożytnej archiwistyki polskiej, „Archeion” 1927, t. 1.
• Konarski Kazimierz, Szczątkowa spuścizna aktowa po Cesarsko-Królewskiej Zjednoczonej Izbie Nadwornej (K.K. VerenigteHofstelle), „Archeion” 1964, t. 40.
• Konarski Kazimierz, Zespół akt Kancelarii Generał Gubernatora Warszawskiego (1831–1862) w Archiwum Akt Dawnych w Warszawie, „Archeion” 1935, t. 8.
• Konarski Kazimierz, Zespół akt Sekretariatu Stanu Księstwa Warszawskiego, Królestwa Polskiego oraz kancelarii J. C. Mości do Spraw Królestwa Polskiego (1807–1876), „Archeion” 1966, t. 44.
• Konarski Kazimierz, [rec.:] H. O. Meisner, Urkunde Und Aktenlehre der Neuzeit, Leipzig 1950, „Studia Źródłoznawcze” 1958, t. 2.
• Konarski Kazmierz, [rec.:] Staatsarchiv Münster und seine Bestände. T. 1, Münster 1964, „Archeion” 1967, t. 46.
• Konarski Kazimierz, [rec.:] Übersicht über die Bestände des sächsischen Landeshauptarchivs und seiner Landesarchive. Leipzig 1955, „Archeion” 1956, t. 26.
• Konarski Kazimierz, [rec.:] Z archiwistyki kościelnej, „Ateneum Kapłańskie”, t. 36, 1935, s. 523–533, „Archeion” 1937–1938, t. 15.
• Konarski Kazimierz, Łopaciński Wincenty, Reorganizacja archiwów państwowych, [w:] Pamiętnik V Powszechnego Zjazdu Historyków Polskich w Warszawie, red. K. Tyszkowski, Lwów 1930.
• Konarski Kazimierz, Moraczewski Adam, Archiwa polskie zagrożone, Warszawa 1939.
• Kwiatkowska Wiesława, Tradycyjny model opracowania zasobu archiwalnego i jego znaczenie w dobie współczesnej, „Archiwa – Kancelarie – Zbiory” 2010, nr 1 (3).
• Kwiatkowska Wiesława, Wpływ zasady proweniencji na metodykę opracowania zasobu archiwalnego w Polsce, [w:] Toruńskie konfrontacje archiwalne, t. 2: Teoria archiwalna wczoraj – dziś – jutro, red. W. Chorążyczewski, A. Rosa, Toruń 2011.
• Leśniewska Klaudia, „Program prac wewnętrznych w archiwach nowożytnych” Ryszarda Przelaskowskiego jako rozwinięcie myśli Kazimierza Konarskiego czy inne spojrzenie na archiwistykę?, „Archiwista Polski” 2012, nr 1.
• Maciejewska Wanda, Konarski Kazimierz Bogdan (1886–1972), [w:] Słownik biograficzny archiwistów polskich, red. M. Bielińska, I. Janosz-Biskupowa, t. 1: 1918–1984, Warszawa–Łódź 1988.
• Mamczak-Gadkowska Irena, Archiwa państwowe w II Rzeczypospolitej, Poznań 2006.
• Meisner Heinrich Otto, Aktenkunde. Ein Handbuch für Archivbenutzer mit besonderer Berücksichtigung Brandenburg-Preußens, Berlin 1935.
• Meisner Heinrich Otto, Urkunde und Aktenlehre der Neuzeit, Leipzig 1950.
• Polski słownik archiwalny, red. W. Maciejewska, Warszawa 1974.
• Pražak Jiři, Tak zwana wolna zasada proweniencji (z powodu wydania podręcznika teorii archiwalnej Brennekego), „Archeion” 1957, t. 27.
• Ryszewski Bohdan, O badaniach i dorobku archiwistyki polskiej z lat 1918–1939, „Acta Universitatis Nicolai Copernici, Historia” 1984, nr 19.
• Ryszewski Bohdan, O niektórych podstawowych pojęciach archiwalnych (kancelaria, registratura, zespół archiwalny, archiwum), „Zeszyty Naukowe UMK, Historia” 1969, nr 5.
• Robótka Halina, Ryszewski Bohdan, Tomczak Andrzej, Archiwistyka, Warszawa 1989.
• Sprawozdanie z działalności Archiwów Państwowych, rok 1927, red. W. Łopaciński, „Archeion” 1930, t. 5, Dział Urzędowy.
• Sprawozdanie z działalności Archiwów Państwowych, rok 1928, 1929, red. W. Łopaciński, „Archeion” 1930, t. 6–7, Dział Urzędowy.
• Sprawozdanie z działalności Archiwów Państwowych, rok 1930, red. W Łopaciński, „Archeion” 1931, t. 9, Dział Urzędowy.
• Sprawozdanie z działalności Archiwów Państwowych, rok 1931, oprac. W Łopaciński, „Archeion” 1932, t. 10, Dział Urzędowy.
• Sprawozdanie z działalności Archiwów Państwowych, rok 1932, oprac. W Łopaciński, „Archeion” 1933, t. 11.
• Sprawozdanie z działalności Archiwów Państwowych, lata 1933 i 1934, oprac. A. Rybarski, „Archeion” 1935, t. 13.
• Sprawozdanie z działalności Archiwów Państwowych, rok 1935, oprac. A. Rybarski, „Archeion” 1936, t. 14.
• Sprawozdanie z działalności Archiwów Państwowych, rok 1936, oprac. A. Rybarski, „Archeion” 1937–1938, t. 15.
• Sprawozdanie z działalności Archiwów Państwowych, rok 1937, oprac. A. Rybarski, „Archeion” 1938–1939, t. 16.
• Stępniak Władysław, Misja Adama Stebelskiego. Rewindykacja archiwaliów polskich z Niemiec w latach 1945–1949, Warszawa–Łódź 1989.
• Sumariusz Protokołów Rady Administracyjnej Królestwa Polskiego 1815–1867, cz. 1: 1815–1830, red. K. Konarski, F. Ramotowska, Warszawa 1962.
• Tomczak Andrzej, Archiwistyka polska (1918–1969). Z dziejów kształtowania się dyscypliny naukowej i jej nazwy, „Rocznik Biblioteki Narodowej” 1972, r. 7.

Identifiers

DOI

http://dx.doi.org/10.12775/AKZ.2014.002