Historia organów firmy Rieger w kościołach jezuickich na terenie Krakowa

• Authors: Matoga Piotr

Title variants

EN

History of the Rieger Organs in Jesuit Churches of Kraków

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

EN

History and activity of the Rieger company were the subject of several publications using, among others, catalogues and advertisements published by the company. The article concerns the history of pipe organs of the company in two Jesuit churches of Kraków: St. Barbara’s Church and the Sacred Heart’s Church. The beginning of development of music in the Jesuit order took place under the rule of the general Claudio Acquaviva, who at the beginning, in 1608, allowed to use the pipe organ and woodwind instruments in churches, and yet in 1611 he agreed to employ secular instructors of music, what next allowed to establish music schools. The musical chapel, active in Kraków from the 17th century and competing with the chapel of St. Mary’s Basilica, was an important element of Jesuit activity in the field of music. St. Barbara’s Church was created through rebuilding the 14th-century cemetery chapel at the St. Mary’s Basilica’s Cemetery. In 1583, the church was given to Jesuits, who discovered an organ in it. The new instrument, finished in 1688, was sold in 1731 and replaced by a significantly smaller one, and then the next one, built in 1865 by Antoni Sapalski. In order to build the new organ, which has been preserved until today, the monks contacted the company of Gebrüder Rieger from Jägerndorf, which in 1894 presented the first project of the disposition, and then the official cost estimated model. Yet in December 1894 the final acceptance of the mechanic instrument (Opus 457) with two keyboards and pedal took place. It was equipped with 16 ranks, including 5 in the multiplex system. In 1913, the organ was equipped with the electric motor. Moreover, two pipes were changed then. In 1917 and 1918 Stanisław Żebrowski from Kraków made the repair. In June 1918 pipes from the case were taken to be used for war purposes. The person who removed them was Josef Kloss, the technical director of the Rieger company, who went to Kraków to undertake similar actions in other churches of the city as well. During his stay, he lived in the Jesuit monastery at the St. Barbara’s Church. In 1919 S. Żebrowski cleaned and tuned the organ. In February 1920 he installed the missing pipes of the case, commissioned from the Rieger company. The same organ builder had a conflict with the general of Jesuits in 1927. The reason for that was that he did the works beyond the written agreement, demanding additional payment. In 1935 the overview of the instrument was made by the Rieger company. In 1964, in the face of the deterioration of the organ, the representative of the Dominik Biernacki of Warsaw’s company, made an overview. The company offered the repair connected with the reconstruction in terms of changing the tracker action, organ’s console and adding “modern” pipes. The works were not realised. In 2007–2009 the church was thoroughly rebuilt. Then, the repair of the instrument took place as well, made by the company of Michał Klepacki from Pępów. The monumental Sacred Heart’s Church in the district of Wesoła was built by Jesuits in 1909–1912, replacing the previous chapel. In the 1920s the offers to build the pipe organ in a new church were made by the following companies: Gebrüder Rieger (1923–1924), Wojciech Zagórda from Czernichów (1925), Joseph Goebel from Gdańsk (1927) and Dominik Biernacki from Włocławek (lack of date). Finally, in November 1927, Jesuits commissioned the instrument from the company of Rieger. Its parts arrived in the church in May 1928 and yet at the beginning of June the final acceptance of the organ took place in the presence of Cracovian musicians: Bolesław Wallek-Walewski and Tomasz Flasza. The ceremony of consecration of the new instrument (Opus 2317) took place on 10th June 1928. Firstly, the organ had 33 ranks, 3 manual keyboards, a pedal and pneumatic tracer action. The instrument was probably damaged as a result of explosions in 1945. It was repaired by the Rieger company in 1947. First serious works with the organ are not scrupulously documented. It is known that on 18th November 1956 the consecration of the instrument after the renovation under the guidance of Prof. Józef Chwedczuk took place. The executor of the works was probably the company of Wacław Biernacki from Kraków. The number of voices was extended to 45, and tracker action was replaced by an electro-pneumatic one. In 1972 the pipe organ was tuned and in 1981 several repairs were made by Lech Skoczylas from Kraków. In 1989 the repair was made by Albert Kunz and Lech Skoczylas from Kraków. In 2007 the reconstruction was made by Michał Klepacki from Pępów after the consultations with Jerzy Kukla from Lublin. The number of voices increased to 47, new bellows were built, the console was installed as well as electronic memory system. The earlier organ console of the Rieger company is currently kept in the side part of the gallery. The presented article proves that the Rieger company with its seat in Silesia to some extent shaped the picture of organ building in the territory of Southern Poland since the end of the 19th century.

Keywords

PL

organy; budownictwo organowe; organmistrzowie; Kraków; Rieger

EN

organ; organ building; organ makers; Kraków; Rieger

• Publisher: Uniwersytet Opolski. Diecezjalny Instytut Muzyki Kościelnej. Katedra Muzykologii Uniwersytetu Opolskiego
• Journal: Folia Organologica. International yearbook of organ and organ music
• Year: 2019
• Issue: 2
• Pages: 51-69

Contributors

author

Matoga Piotr

• Fundacja Ars Organi, Kraków

References

• Arch1: Biblioteka Jagiellońska w Krakowie, sygn. rps 183, fol. XI, Rationes fabricæ domus profesæ Cracoviensis, et fabricæ templi Societatis Iesu a Martio 1683.
• Arch2: Archivum Romanum Societas Iesu, sygn. Pol. 59, Historia Provinciæ Poloniæ Societatis Iesu Ab anno 1727, ad annum 1730.
• Arch3: Archiwum Parafii pw. św. Floriana w Krakowie, sygn. 30, Liber Conclusionum V. Capituli Majoris Ecclesiæ S. Floriani Clepardiæ ad Cracoviam ab anno 1647.
• Arch4: Archiwum Prowincji Polski Południowej Towarzystwa Jezusowego w Krakowie, sygn. rps 1401-IV, Historia kościoła św. Barbary po kasacie (1774–1893).
• Arch5: Archiwum Prowincji Polski Południowej Towarzystwa Jezusowego w Krakowie, sygn. rps 1401-IV, Inwentarz kościoła św. Barbary sporządzony 20 X 1820.
• Arch6: Archiwum Kurii Metropolitalnej w Krakowie, sygn. APA 146, Kraków – par. św. Mikołaja, teczka 1866, pismo ks. Piotra Pękalskiego do proboszcza parafii pw. św. Mikołaja w Krakowie.
• Arch7: Archiwum Prowincji Polski Południowej Towarzystwa Jezusowego w Krakowie, sygn. rps 927, Diarium Residentiæ ad S. Barbaram Societatis Iesu od 12 czerwca 1884 do 31 grudnia 1892.
• Arch8: Archiwum Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Krakowie, bez sygn., karta ewidencyjna zabytkowych organów w kościele pw. św. Barbary w Krakowie, oprac. E. Kubala, 1984.
• Arch9: Archiwum Prowincji Polski Południowej Towarzystwa Jezusowego w Krakowie, sygn. rps 1154, Dokumenty gospodarcze dotyczące kościoła i domu św. Barbary z lat 1899–1919.
• Arch10: Archiwum Prowincji Polski Południowej Towarzystwa Jezusowego w Krakowie, sygn. rps 853, Dziennik Rezydencyi św. Barbary w Krakowie od roku 1917–1922.
• Arch11: Archiwum Prowincji Polski Południowej Towarzystwa Jezusowego w Krakowie, sygn. rps 2364, Dokumenty dotyczące Domów Prowincji Towarzystwa Jezusowego z lat 1932–1961.
• Arch12: Archiwum Prowincji Polski Południowej Towarzystwa Jezusowego w Krakowie, sygn. rps 580, Historia et Puncta pro litteris annuis Collegii Cracoviensis. Rok 1868–1885.
• Arch13: Biblioteka Karmelitanek Bosych w Krakowie na Wesołej, sygn. rps 242, Roczne dzieje Klasztoru Karmelitanek Bossych przy Krakowie fundowanego pod tytułem Seraf. M.N. Teresy Św. y B.O.N. Jana od Krzyża w Roku Pańskim MDCCXVII.
• Arch14: Archiwum Prowincji Polski Południowej Towarzystwa Jezusowego w Krakowie, sygn. rps 2588, Budowa kościoła Serca P. Jezusa w Krakowie i inne dokumenty z lat 1903–1927.
• Arch15: Archiwum Prowincji Polski Południowej Towarzystwa Jezusowego w Krakowie, sygn. rps 2113, Miscellanea: sztychy, dekrety, afisze.
• Arch16: Archiwum Prowincji Polski Południowej Towarzystwa Jezusowego w Krakowie, sygn. rps 1173-II, Diariusz Kolegium Tow. Jezusowego w Krakowie od 1 stycznia 1922 do 30 czerwca 1933.
• Arch17: Archiwum Firmy Organmistrzowskiej Kamińskich w Warszawie, bez sygn., Zakład Budowy Organów Bracia Rieger (wydawnictwo reklamowe bez miejsca i roku wydania, reprodukcję wykonał Paweł Pasternak).
• Arch18: Archiwum Archidiecezjalne w Gnieźnie, sygn. AP 93, Archiwum Parafialne Pleszew, teczka 134 Organy (wypis udostępnił Adam Konrad Bigosiński).
• Arch19: Archiwum Prowincji Polski Południowej Towarzystwa Jezusowego w Krakowie, sygn. rps 1352, Historia Colegii Maximi Cracoviensis (1946–1963).
• Arch20: Archiwum Prowincji Polski Południowej Towarzystwa Jezusowego w Krakowie, sygn. rps 2961, Diariusz Kolegium od 1 stycznia 1956 do 31 grudnia 1958 roku.
• Arch21: Archiwum organmistrza Lecha Skoczylasa w Krakowie, bez sygn., pismo A. Kunza do o. R. Darowskiego z 1 X 1981 r.
• Arch22: Archiwum organmistrza Lecha Skoczylasa w Krakowie, b. sygn., umowa między Państwową Filharmonią im. K. Szymanowskiego w Krakowie a L. Skoczylasem z 1 X 1981 r.
• Arch23: Archiwum organmistrza Lecha Skoczylasa w Krakowie, bez sygn., umowa między o. ministrem a A. Kunzem i L. Skoczylasem z 16 I 1989 r.
• Arch24: Archiwum organmistrza Lecha Skoczylasa w Krakowie, bez sygn., umowa między o. ministrem a A. Kunzem i L. Skoczylasem z 28 I 1989 r.
• Arch25: Archiwum organmistrza Lecha Skoczylasa w Krakowie, bez sygn., Plan prac koniecznych przy przeprowadzeniu remontu organów Bazyliki oo. Jezuitów w Krakowie przy ul. Kopernika.
• Arch26: Archiwum organmistrza Lecha Skoczylasa w Krakowie, bez sygn., rachunek A. Kunza dla Kolegium Księży Jezuitów w Krakowie z 30 VI 1989 r.
• Arch27: Archiwum Organmistrza Lecha Skoczylasa w Krakowie, bez sygn., rachunek L. Skoczylasa dla Kolegium Księży Jezuitów w Krakowie z 30 VI 1989 r.
• Chybiński A. (1928). Założenie i pierwsze lata kapeli Marjackiej w Krakowie. „Myśl Muzyczna”, 4, 25–28.
• Falk W. (1984). Zabytkowe organy województwa bielskiego w badaniach inwentaryzacyjnych – ze szczególnym uwzględnieniem działalności firmy Gebrüder Rieger – Jägerndorf: Gembalski J. (ed.), Organy na Śląsku, Katowice: Akademia Muzyczna im. Karola Szymanowskiego w Katowicach, 73–98.
• Falk W. (2000). Firma Gebrüder Rieger – historia i znaczenie w rozwoju europejskiego budownictwa organowego, na podstawie unikalnego katalogu i materiałów reklamowych firmy: Gembalski J. (ed.), Organy na Śląsku II, Katowice: Akademia Muzyczna im. Karola Szymanowskiego w Katowicach, 209–226.
• Grzebień L. (2004). Encyklopedia wiedzy o Jezuitach na ziemiach Polski i Litwy 1564–1995. Kraków: Wydawnictwo WAM.
• Hewelt K. (2008). Piękno brzmienia. „Jezuici. Nasze Wiadomości” 33, 28–29.
• Kontkowski J.L. (1994). Jezuicki kościół Serca Jezusa w Krakowie. Kraków: Wydawnictwo WAM.
• Pasternak P. (2008). Organy i ich twórcy na obszarze ziemi sądeckiej. Nowy Sącz: Biblioteka „Rocznika Sądeckiego”.
• Pietrzyk A. (1982). Działalność organmistrzowska rodziny Biernackich: Krassowski J. (ed.), Organy i muzyka organowa IV, Gdańsk: Akademia Muzyczna im. Stanisława Moniuszki w Gdańsku.
• Mączyński F. (1922). Kościół OO. Jezuitów. „Architekt”, 1, 9 (dodatkowo fotografie na stronach: I/4, I/5).
• Paszenda J. (1985). Kościół św. Barbary w Krakowie z domem zakonnym księży jezuitów. Historia i architektura. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
• Rejowicz J. (1913). Pierwotna kaplica Serca Jezusowego w Krakowie na Wesołej, Kraków: Kolegium OO. Jezuitów na Wesołej.
• Rogalski K. (2009). Przywrócony blask. „Jezuici. Nasze Wiadomości”, 36, 48–50.
• Skoczylas L. (2005). O krakowskich organach krótkie historyjki. 3. Święta Barbara, „Organista”, 1, 3.
• Stoch E. (1987). Bazylika Najśw. Serca Pana Jezusa w Krakowie (Księża Jezuici) – przewodnik. Kraków: Księża Jezuici.
• [b.a.] (1928a). Kraków. Nowe organy w Kościele Najśw. Serca Jezusowego na Wesołej. „Hosanna”, 7–8, 111.
• [b.a.] (1928b). Nowe organy. „Gazeta Związkowa. Pismo Związku Organistów Archidiecezji Krakowskiej i Kasy Samopomocy Organistów”, 3, 3.
• [b.a.] (1928c). Poświęcenie organów w kościele oo. Jezuitów na Wesołej. „Głos Narodu”, 156, 5.
• [b.a.] (1928d). [Reklama firmy Rieger]. „Głos Narodu”, 62, 3.
• [b.a.] (1929). Hołd zasługom p. Wandy Chmielowej. „Dzwon Niedzielny”, 27, 424.
• [b.a.] (1936). Nowa fabryka organów. „Gość Niedzielny”, 5, 67.
• www1: www.jezuici.pl/przetargi, 16 XI 2014.