Herman Stachel – lwowski wydawca piśmiennictwa popularnego

• Authors: Gruchała Irena

Title variants

EN

Herman Stachel – a Lviv publisher of popular literature

DE

Hermann Stachel – der Lemberger Verleger der Trivialliteratur

• Languages of publication: PL EN DE

Abstracts

PL

Cel/Teza: Tematem niniejszego artykułu jest Wydawnictwo „Kultura i Sztuka”, mała firma prowadzona przez Hermana Stachla we Lwowie, która utrzymywała się na rynku dzięki produkcji książek popularnych. Głównym zadaniem była analiza rzeczowa wydanych pozycji, określenie ich cech fizycznych, a także ustalenie nieznanych faktów z działalności H. Stachla. Zakładano także, że podjęte czynności wyłonią piśmiennictwo, które około sto lat temu mogło liczyć na zainteresowanie publiczności. Metoda badawcza: Badaniem objęto książki występujące w katalogach Biblioteki Narodowej i Biblioteki Jagiellońskiej. W rezultacie podano szereg nieznanych faktów odnoszących się do wydawnictwa i księgarni H. Stachla, jednak temat ten nie został wyczerpany. Analiza wydawnictw pozwoliła stwierdzić, że największą grupę wśród nich stanowiły utwory literackie napisane przez autorów polskich i obcych tworzących na przełomie XIX i XX w. Wyniki/Wnioski: Liczebnością wyróżniały się powieści dla dorosłych o tematyce społeczno-obyczajowej, miłosnej i erotycznej, kryminalnej, historycznej i utwory satyryczne. Bogato była reprezentowana literatura dla dzieci i młodzieży. Dużą grupę tworzyły książki popularyzujące wiedzę z różnych obszarów tematycznych (psychologia, parapsychologia, filozofia ducha, psychiatria, spirytyzm, medycyna). Mniej liczne były poradniki i książki kucharskie. Oprawy wydawnictw H. Stachla były przeciętne, charakterystyczne dla epoki. Zaletą książek był poręczny format, umiarkowana cena i bardzo czytelny druk.

EN

Aim: The subject of this article is the Publishing House “Kultura i Sztuka”, a small company run by Herman Stachel in Lviv, which remained on the market thanks to the production of popular books. The main task was the material analysis of the published items, determining their physical characteristics, as well as establishing unknown facts about the activities of Herman Stachel. It was also assumed that the undertaken actions would result in the emergence of writings that about a hundred years ago could count on the interest of the audience. Research method: The study included books appearing in the catalogues of the National Library and the Jagiellonian Library. As a result, a number of unknown facts were given relating to the publishing house and bookstore of Herman Stachel, but this topic has not been exhausted. Results/Conclusions: The analysis of the published texts allowed us to state that the largest group among them constituted literary works written by Polish and foreign authors at the turn of the 19th and 20th centuries. Novels for adults on socio-moral, love and erotic, criminal and historical topics stood out along with satirical works. Literature for children and youth was richly represented. A large group was made up of books popularizing knowledge from various subject areas (psychology, parapsychology, spiritual philosophy, psychiatry, spiritualism, medicine). Guidebooks and cookery books were fewer.

DE

These/Ziel: Der vorliegende Beitrag rekurriert auf den Verlag „Kultura i Sztuka“ (Kultur und Kunst), eine kleine Firma Hermann Stachels in Lemberg, die sich mit der Herausgabe der Trivialliteratur befasste. Man setzte sich zum Ziel, die herausgegebenen Publikationen einer Sachanalyse zu unterziehen, ihre physischen Eigenschaften zu bestimmen sowie die unbekannten Ereignisse aus der Tätigkeit Hermann Stachels nachzuweisen. Demzufolge sollte die Trivialliteratur, die vor ca. hundert Jahren hohes Aufsehen erregte, genau erläutert werden. Forschungsmethode: Die Analyse bezieht sich auf die Bücher aus den Katalogen der Nationalbibliothek und der Jagiellonen-Bibliothek. Im Resultat wurden zahlreiche unbekannte Tatsachen über den Verlag und die Buchhandlung Hermann Stachels erschlossen, diese Frage wurde bisher nicht eingehend genug dargestellt. Ergebnisse/Schlussfolgerungen: Die Analyse der Veröffentlichungen ergab, dass die literarischen Werke der sowohl polnischen als auch der fremden Autoren, die an der Wende vom 19. zum 20. Jahrhundert schufen, in dieser Gruppe am zahlreichsten vertreten waren. Großer Popularität erfreuten sich die gesellschaftlich-sittlichen, Liebes-, erotische, historische Romane und Krimis für Erwachsene sowie andere satirische Werke, aber auch die Kinder- und Jugendliteratur. Von der gleichen Bedeutung waren auch Bücher, die sich auf verschiedene Fachdisziplinen bezogen (wie etwa Psychologie, Parapsychologie, Geistesphilosophie, Psychiatrie, Spiritismus, Medizin). Weniger zahlreich waren dabei die Hand- und Kochbücher.

Keywords

PL

Herman Stachel; wydawnictwa popularne; Wydawnictwo „Kultura i Sztuka”; Lwów

EN

Herman Stachel; popular publications; Publishing House „Kultura i Sztuka”; Lviv

DE

Hermann Stachel; Trivialliteratur; Verlag „Kultura i Sztuka“; Lemberg

• Publisher: The Nicolaus Copernicus Public Provincial Library in Torun, Poland
• Journal: Folia Toruniensia
• Year: 2018
• Volume: 18
• Pages: 35-56

Dates

published

2018-12-04

Contributors

author

Gruchała Irena

• Jagiellonian University. Faculty of Management and Social Communication, ul. Prof. Stanisława Łojasiewicza 4, 30-348 Kraków, Poland

References

• Biblioteka Jagiellońska. b. d. „Katalog Zbiorów Biblioteki Jagiellońskiej.” [online], [dostęp 5 I 2018]. Dostępny w World Wide Web: https://chamo.bj.uj.edu.pl/uj/search/query?theme=system.
• Biblioteka Narodowa. b. d. „Katalogi.” Dostęp Grudzień 10, 2017. http://www.bn.org.pl/katalogi.
• Biedrzycka, Agnieszka. 2012. Kalendarium Lwowa 1918–1939. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Univeristas”.
• Brzozowska-Krajka, Anna. 1997. „Stowe Harriet Beecher.” W Słownik literatury popularnej, red. T. Żabski, 410–411. Wrocław: Towarzystwo Przyjaciół Polonistyki Wrocławskiej.
• Gruchała, Irena. 2017. „Kompozycja typograficzno-wydawnicza podręczników lwowskiej firmy Kazimierza Stanisława Jakubowskiego (1868–1926).” Folia Toruniensia 17: 103–128. http://dx.doi.org/10.12775/FT.2017.007 .
• Grzegorczyk, Piotr. 1968. „Korngutówna Aniela.” W Polski Słownik Biograficzny 14(1), red. E. Rostworowski, 81–82. Wrocław: Wydawnictwo Zakładu Narodowego im. Ossolińskich.
• Grzymska, Barbara. 1988. „Księgarnia Wydawnicza Hermana Altenberga.” Editor 1: 158–179.
• Honsza, Norbert i Wojciech Kunicki. 1986. Karol May – anatomia sukcesu. Katowice: Wydawnictwo „Śląsk”.
• Konopka, Maria. 2018. Polski rynek wydawniczy Lwowa w dobie autonomii galicyjskiej (1867–1914). Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”.
• Konopka Maria. 2011. „Zbiorowy portret księgarzy Lwowa czasów autonomii.” W Krakiv–L’viv. Knigi, časopisi, biblioteki XIX–XX st. 10, red. G. Vrona, O. Kołosovska, G. Kosentka, 39–51. L’viv: L’vivskij nacional’nyj universitet imeni Ivana Franka.
• Kotłobułatowa, Irina. 2005. „Topografia lwowskich księgarni w XIX i na początku XX wieku.” W Kraków–Lwów 7, red. H. Kosętka, 103–116. Kraków: Instytut Informacji Naukowej i Bibliotekoznawstwa Akademii Pedagogicznej im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie.
• Kuźma, Erazm. 1997. „Literatura popularna a literatura wysokoartystyczna.” W Słownik literatury popularnej, red. T. Żabski, 218–220. Wrocław: Towarzystwo Przyjaciół Polonistyki Wrocławskiej.
• Lechicki, Czesław. 1960. „Hałaciński Zygmunt.” W Polski Słownik Biograficzny 9(40), red. K. Lepszy, 259–260. Wrocław: Wydawnictwo Zakładu Narodowego im. Ossolińskich.
• Leśnodorski, Zygmunt. 1948. „Fiszer Gustaw.” W Polski Słownik Biograficzny 7(31), red. W. Konopczyński, 21–22. Wrocław: Wydawnictwo Zakładu Narodowego im. Ossolińskich.
• M., J. 1910. „Rzut oka na stan obecny księgarstwa polskiego.” Przegląd Księgarski 1(1–2): 4–6.
• N. N. 1912. [„List do redakcji”]. Przegląd Księgarski 3(13–14): 72.
• N. N. 1931. Adresy księgarń zarejestrowanych w Związku Księgarzy Polskich 1931, Warszawa: Związek Księgarzy Polskich.
• N. N. 1933. „Komunikat Biura Rejestracyjnego i Kredytowego.” Przegląd Księgarski 19(8): 38–39.
• N. N. 1938. Adresy księgarń i punktów sprzedaży artykułów księgarskich. Warszawa: nieznany.
• Pieczątkowski, Feliks. 1972. „Altenberg.” W Słownik pracowników książki polskiej 1, red. I. Treichel, 5–8. Warszawa–Łódź: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Pieczątkowski, Feliks. 1972. „Połoniecki Bernard.” W Słownik pracowników książki polskiej 1, red. I. Treichel, 698–699. Warszawa–Łódź: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• R., W. 1925. „Wystawa książki polskiej we Lwowie.” Przegląd Księgarski 11(10): 305–309.
• Semczuk, Przemysław. 2014. Magiczne dwudziestolecie. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Skotnicka, Alicja. 1972. „Gubrynowicz Władysław.” W Słownik pracowników książki polskiej 1, red. I. Treichel, 304–305. Warszawa–Łódź: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Skręt, Rościsław. 1992. „Salz Henryk.” W Polski Słownik Biograficzny 34(140), red. H. Markiewicz, 395–396. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Sowiński, Janusz. 1991. „Instytut Wydawniczy „Lektor” we Lwowie (1917–1928). Profil wydawniczy i forma typograficzna wydawnictw.” Ze Skarbca Kultury 51: 171–188.
• Słownik pseudonimów pisarzy polskich XV w. – 1970 4, red. E. Jankowski. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Treichel, Irena. 1986. „Blaustein Norbert.” W Słownik pracowników książki polskiej. Suplement, red. I. Treichel, 22–23. Warszawa–Łódź: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Turowska Teresa, Jolanta Hys, i Joanna Kwiatkowska, oprac. 2006. Uniwersalna Klasyfikacja Dziesiętna, Warszawa: Biblioteka Narodowa.
• Waksmund, Ryszard. 1997. „Robinsonada.” W Słownik literatury popularnej, red. T. Żabski, 362–364. Wrocław: Towarzystwo Przyjaciół Polonistyki Wrocławskiej.
• Wójcik, Ewa. 2004. „Polski ruch księgarski we Lwowie w okresie dwudziestolecia międzywojennego.” W Kultura książki ziem wschodniego i południowego pogranicza Polski (XVI–XX wiek), red. J. Gwioździk, E. Różycki, 404–417. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
• Żółkiewski, Stefan. 1973. Kultura literacka 1918–1932, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.

Identifiers

DOI

10.12775/FT.2018.003