Główne założenia reform staroruskiej notacji muzycznej na przykładzie traktatu teoretycznego Iwana Szajdurowa

• Authors: Sawicki Daniel

Title variants

EN

The main assumptions of reforms of the Old Ruthenian musical notation on the example of the theoretical treatise of Ivan Szajdurow

RU

Основные предположения реформы древнерусской музыкальной нотации на примере теоретического трактата Ивана Шайдурова

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W niniejszym artykule autor nakreślił genezę reform staroruskiej notacji muzycznej, jakie rozpoczęły się pod koniec XVI w. w Państwie Moskiewskim. Autor wskazuje na fakt, iż wprowadzenie do piśmiennictwa muzycznego systemu znaków pomocniczych tj. kinowarnych pomiet przyczyniło się do rozwoju sztuki śpiewaczej, a nade wszystko uchroniło wiele cennych melodii przed bezpowrotnym zapomnieniem. Autor zwraca uwagę na ważną rolę pomiet we współczesnych badaniach nad śpiewem cerkiewnym. Porównując ze sobą przy pomocy metody analizy retrospektywnej śpiewy zawierające kinowarnyje pomiety, z powstałymi wcześniej, badacze stopniowo przybliżają się do odczytania coraz starszych zabytków piśmiennictwa muzycznego na Rusi. Precyzyjne określenie wysokości dźwięku umożliwiło badaczom także odczytanie rękopisów zawierających pierwotne śpiewy wielogłosowe (tzw. Strocznoje pienije). Autor podkreśla na fakt, iż w teorii staroruskiego śpiewu cerkiewnego nie istniało pojęcie precyzyjnej wysokości dźwięku, a jednocześnie zwraca uwagę na wiele istotnych elementów, łączących system kinowarnych pomiet z zachodnioeuropejską teorią muzyki.

EN

: In this article, the author outlines the genesis of reforms of the Old Ruthenian musical notation that began at the end of the 16th century in the Moscow State. The author points to the fact that the introduction to the music writings of the system of auxiliary characters, i.e. kinowarnych pomiet, contributed to the development of singing art, and above all, saved many valuable melodies from irretrievable oblivion. The author draws attention to the important role of pomiet in contemporary research on the Orthodox church singing. Comparing with each other, using the method of retrospective analysis, songs containing kinowarnyje pomiety, with those created earlier, researchers are gradually approaching the reading ever older monuments of music writings in the Rus. The precise determination of the sound pitch allowed researchers also reading of the manuscripts containing original polyphonic songs (so-called Strocznoje pienije). The author emphasizes the fact that in the theory of the Old Ruthenian church singing there was no concept of precise the pitch, and at the same time he draws attention to many important elements connecting the system kinowarnych pomiet with the Western European theory of music

RU

В этой статье автор представил генезис преобразований древнерусской музыкальной нотации, начавшихся в конце XVI в. в Московском государстве. Автор указывает на тот факт, что введение в музыкальную литературу системы вспомогательных знаков, то есть киноварных помет, способствовало развитию певческого искусства и, прежде всего, спасло многие ценные мелодии от безвозвратного забвения. Автор обращает внимание на важную роль помет в современных исследованиях церковного пения. Сравнивая друг с другом, методом ретроспективного анализа, песни, содержащие киноварные пометы, с созданными ранее, исследователи постепенно приближаются к причитанию все более старых памятников музыкальной литературы в Руси. Точное определение высоты звука также позволило исследователям прочитать рукописи, содержащие оригинальные полифонические песни (т. н. строчное пение). Автор подчеркивает тот факт, что в теории древнерусского церковного пения не было понятия точной высоты звука, и в то же время обращает внимание на многие важные элементы, связывающие систему киноварных помет с западноевропейской теорией музыки

Keywords

PL

prawosławny śpiew cerkiewny; znamiennyj raspiew; staroobrzędowcy; Iwan Szajdurow

EN

Orthodox church singing; znamennyi raspev; Old Believers; Ivan Szajdurow

RU

Православное церковное пение; знаменный распев; старообрядцы; Иван Шайдюров

• Publisher: Towarzystwo Nauki i Kultury Libra
• Journal: Wschodni Rocznik Humanistyczny
• Year: 2019
• Volume: XVI (2019)
• Issue: 2: „Jedno nierozdzielne i nieróżne ciało”. Studia z dziejów polsko-litewskiej Rzeczypospolitej, pod red. Artura Goszczyńskiego
• Pages: 239-262

Dates

published

2019

Contributors

author

Sawicki Daniel

References

• Abijski M., Bogdan Onisimowicz-śpiewak rodem z Pińska, „Latopisy Akademii Supraskiej”, t. 1: Prawosławni w dziejach Rzeczypospolitej, Białystok 2010, s. 49–58.
• Alekseeva G., Vizantino-russkaja pevcheskaja paleografija , Sankt-Peterburg 2007.
• Arnold Ju., Garmonizacija drevnerusskogo cerkovnogo penija, Moskva 1886.
• Bogomolova M., Kobjak N., Opisanie pevcheskikh rukopisejj XVII–XX vv. Vetkovsko-Starodubskogo sobranija MGU, [in:] Russkie pismennye i ustnye tradicii i dukhovnaja kultura (Po materialam ehkspedicii MGU 1966–1980 gg.), I. D. Kovalchenko (Eds.), Moskva 1982, pp. 162–227.
• Bokshajj I., Cerkovnoe Prostopie, Uzhgorod 1906.
• Brazhnikov M., Drevnerusskaja teorija muzyki: Po rukopisnym materialam XV—XVIII vv., Leningrad 1972.
• Brazhnikov M., Puti razvitija i zadachi rasshifrovki znamennogo rospeva XII–XVIII vekov, Moskva–Leningrad 1972.
• Brazhnikov M., Russkaja pevcheskaja paleografija, Sankt-Peterburg 2002.
• Bystrov S., Znamennoe penie v staroobrjadcheskojj istorii, „Cerkovnoe penie”, 1911, no. 2, pp. 21–24.
• Gercman E., Vizantijjskoe muzykoznanie, Leningrad 1988.
• Grigorev E., Posobie po izucheniju cerkovnogo penija i chtenija, Riga 2001.
• Grigoreva V., Osmyslenie obikhodnogo zvukorjada v drevnerusskojj muzykalnojj teorii, „Muzykalnaja pismennost khristianskogo mira: Knigi. Notacija. Problemy interpretacii.”, „Gimnologija”, 2017, vol. 7, pp. 284–305.
• Gruzinceva N., Triodnyjj stikhirar v russkojj pevcheskojj praktike XI–XVII vekov, [in:] Dni slavjanskojj pismennosti i kultury. Materialy vserossijjskojj nauchnojj konferencii, Vladivostok 1998, pp. 112–120.
• Gusejjnova Z., Muzykalno-teoreticheskie rukovodstva XV – pervojj poloviny XVI vv, „Muzykalnaja kultura Srednevekovja”, 1992, vol. 2, pp. 77–80.
• Hinz E., Chorał Gregoriański, Pelpin 2007.
• Igoshev L., Voprosy russkogo muzykalnogo myshlenija v XVI–XVII vekakh (Problemy zvukovysotnosti), „Muzykalnaja kultura Srednevekovja”, 1992, vol. 2, pp. 48–50.
• Kachmar M., Kulizmjanyjj Irmologion: Azbuka pivchikh znakiv, „Peremiski Arkhieparkhijalni Vidomosti”, 2017, vol. 14, pp. 368–381.
• Kachmar M., Selected features of musical notation in neumatic manuscripts of Kyivan metropolis from the 16th century, „Roczniki Teologiczne”, 2018, t. 65, z. 13, s. 57–68.
• Kudrik B., Ogljad istoriї ukraїnskojj cerkovnoї muzyki, Lviv 1995.
• Kutuzov B., Russkoe znamennoe penie, Moskva 2008.
• Meshherina E., Muzykalnaja kultura srednevekovojj Rusi, Moskva 2008.
• Metallov V., Azbuka krjukovogo penija, Moskva 1899.
• Modest arkh., O cerkovnom oktoikhe, Vilna 1865.
• Muzykalnaja ehstetika Rossii XI–XVIII vekov, col. by A. Rogov, Moskva 1973.
• Pozhidaeva G., Dukhovnaja muzyka slavjanskogo Srednevekovja. Rus. Bolgarija. Serbija, Sankt-Peterburg 2017.
• Pozhidaeva G., Pevcheskie tradicii Drevnejj Rusi, Moskva 2007.
• Preobrazhenskijj A., Kultova muzyka v Rossii, Leningrad 1924.
• Razumovskijj D., Bogosluzhebnoe penie Pravoslavnojj Greko-Rossijjskojj Cerkvi, Moskva 1886.
• Sawicki D., Ciągłość tradycji staroruskiej monodii cerkiewnej na przykładzie wybranych dogmatyków ośmiu skal modalnych z Irmologionów Ławrowskiego i Supraskiego, "Wschodni Rocznik Humanistyczny", 2018, t. 15, nr 1, s. 23–50.
• Sawicki D., Nauczanie śpiewu cerkiewnego przez wspólnoty staroobrzędowców Wojnowa w świetle rkp. BN akc. 8982, „Muzyka”, 2018, R. 63, nr 2(249), s. 85–104.
• Sawicki D., Nowo znaleziony odpis traktatu teoretycznego Aleksandra Miezienieca i jego rola w procesie nauczania śpiewu cerkiewnego wśród staroobrzędowców, "Wschodni Rocznik Humanistyczny", 2017, t. 14, nr 2, s. 7–28.
• Sawicki D., Psalm 103 w praktyce liturgicznej staroobrzędowców pomorskich. Na przykładzie XVI-wiecznego Obichodnika, Lublin–Radzyń Podlaski 2018.
• Sawicki D., Rozwój drukarstwa muzycznego u staroobrzędowców popowców w XIX i na początku XX wieku, ELPIS, 2015, nr 17, s. 127–138.
• Sawicki D., Staroje istinnorieczije i razdielnorieczije jako dwie główne epoki w dziejach śpiewu liturgicznego na Rusi od XI w. do XVII w., [w:] „Z badań nad językiem i kulturą Słowian”, red. P. Sotirov i P. Złotkowski, Lublin 2007, s. 169–178.
• Sawicki D., Staroruski neumatyczny Irmologion Ławrowski z XVI wieku – niezbadany zabytek wschodniosłowiańskiego piśmiennictwa muzycznego na południowo-zachodniej Rusi, WRH, 2016, t. 13, s. 18–56.
• Sawicki D., Wprowadzenie do „Izwieszczenija o sogłasniejszich pomietach” źródłem do poznania dziejów reformy śpiewu cerkiewnego na Rusi w drugiej połowie XVII wieku, WRH, 2018, t. 15, nr 2, s. 73–91.
• Serjogina N., Pesnopenija Russkim Svjatym, Sankt-Peterburg 1994.
• Shabalin D., Drevnerusskaja muzykalnaja ehnciklopedija, Krasnodar 2007.
• Shabalin D., Pevcheskie azbuki Drevnejj Rusi, vol. 1, Krasnodar 2004.
• Smolenskijj S., Ob ukazanijakh ottenkov ispolnenija i ob ukazanijakh muzykalno-pevcheskikh form cerkovnykh pesnopenijj v krjukovom pisme, „Cerkovnoe Penie”, 1909, no. 3, pp. 78–80.
• Uspenskijj N., Drevnerusskoe pevcheskoe iskusstvo, Moskva 1971.
• Voznesenskijj I., Cerkovnoe penie pravoslavnojj jugo-zapadnojj Rusi po notolinejjny irmologam XVII i XVIII vekov, vol. 1, Moskwa 1898.
• Voznesenskijj I., O cerkovnom penii Pravoslavnojj Greko-Rossijjskojj Cerkvi: Bolshojj i malyjj znamennyjj rospev, Riga 1890.
• Voznesenskijj I., O penii v pravoslavnykh Cerkvakh grecheskogo Vostoka s drevnejjshikh do novykh vremen. S prilozheniem obrazcov vizantijjskogo cerkovnogo osmoglasija. V 2-kh chastjakh, Kostroma 1895–1896.
• Wołosiuk W., Irmologion Supraski, „Rocznik Teologiczny”, 2004, R. 46, z. 2, s. 163–170.
• Wołosiuk W., Wschodniosłowiańskie pieśni religijne. Ich geneza, struktura i zarys rozwoju, Warszawa 2013.
• Wójcicka U., Wariacje na temat muzyki (Próba usystematyzowania staroruskich motywów muzycznych w literaturze XI–XV wieku), „Musica Antiqua Europae Orientalis”, t. 7, Bydgoszcz 1985, s. 47–64.
• Znosko A., Słownik cerkiewnosłowiańsko-polski, Białystok 1996.

Identifiers

DOI

10.36121/DSAWICKI.16.2019.2.239