Komisje etyczne dla badań społecznych w Polsce. Perspektywa socjologów i antropologów społeczno-kulturowych

• Authors: Adrianna Surmiak

Title variants

EN

Envisaging Ethical Committees for Social Research in Poland. The Perspective of Sociologists and Socio-cultural Anthropologists

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Konsekwencją rozwoju kultury audytu w szkolnictwie wyższym i nauce w Polsce jest postępująca instytucjonalizacja etyki badań, obejmująca także badania społeczne. Jednocześnie niewiele wiadomo o stosunku rodzimych badaczy społecznych do komisji etycznych. Artykuł opiera się na wywiadach pogłębionych z socjologami i antropologami społeczno-kulturowymi, którzy prowadzili badania jakościowe między innymi z udziałem osób podatnych na zranienie. Tekst omawia poglądy badaczy na temat tego, jak powinny i jak nie powinny działać komisje etyczne w Polsce. Analiza koncentruje się wokół kilku kwestii: roli takich gremiów, zakresu ich władzy, sposobu oceny oraz składu. Efektem rozważań jest propozycja modelu komisji etycznych dla badań społecznych, która stanowi próbę pogodzenia różnych opinii badaczy na ten temat.

EN

The consequence of the development of audit culture in higher education in Poland is the progressive institutionalization of research ethics, including social research. At the same time, little is known about the attitude of Polish social researchers towards ethical committees. The article is based on in-depth interviews with sociologists and socio-cultural anthropologists, who conducted qualitative research, among others, with the vulnerable participants. The text discusses the views of researchers on how ethics committees in Poland should and should not work. The analysis focuses on several issues: the role of such bodies, the scope of their authority, the way they evaluate research ethics and their composition. The effect of the considerations is the proposal of a model of ethics committees for social research, which is an attempt to reconcile various opinions of researchers on this issue.

Keywords

PL

etyka badań; kultura audytu; komisje etyczne

EN

research ethics; audit culture; research ethics committees

• Publisher: Institute of Philosophy and Sociology, Polish Academy of Sciences
• Journal: Studia Socjologiczne
• Year: 2019
• Issue: 4(235)
• Pages: 157-182

Contributors

author

Adrianna Surmiak

• Uniwersytet Warszawski

References

• American Anthropological Association. 2012. Statement on Ethics: principles of professional responsibilities. http://ethics.americananthro.org/category/statement/Dostęp 25.05.2019.
• American Sociological Association. 2018. Code of Ethics. http://www.asanet.org/sites/default/files/asa_code_of_ethics-june2018.pdf. Dostęp: 25.05.2019.
• Antonowicz, Dominik. 2011. Doświadczenia ewaluacji badań naukowych w Wielkiej Brytanii w kontekście funkcjonowania Research Assesment Exercise. „Kultura i Edukacja” 2: 158–172.
• Bauman, Zygmunt. 2012. Etyka ponowoczesna. Tłum. J. Bauman, J. Tokarska-Bakir. Warszawa: Wydawnictwo Aletheia.
• Cohen, Stanley. 1972. Folk, devils and moral panics: the creation of the Mods and Rockers. New York: St. Martin’s Press.
• Connor, James, Simon Copland, Jill Owen. 2018. The infantilized researcher and research subject: ethics, consent and risk. „Qualitative Research” 18, 4: 400–415. DOI: 10.1177/1468794117730686.
• Crow, Graham, Rose Wiles, Sue Heath, Vikki Charles. 2006. Research ethics and data quality: the implications of informed consent. „International Journal of Social Research Methodology” 9, 2: 83−95. DOI: 10.1080/13645570600595231.
• Cymbrowski, Borys, Dorota Rancew-Sikora. 2016. Od redaktorów: Dylematy etyczne i ryzyko w badaniach terenowych. „Przegląd Socjologii Jakościowej” 12 (3): 6‒21 http://www.qualitativesociologyreview.org/PL/Volume35/PSJ_12_3.pdf. Dostęp 25.05.2019.
• Dingwall, Robert. 2008. The ethical case against ethical regulation in humanities and social science research. „21 Century Society” 3, 1: 1–12. DOI: 10.1080/17450140701749189.
• Frieske, Kazimierz W. 1999. Marginalność społeczna. W: Z. Bokszański i inni (red.). Encyklopedia socjologii. Warszawa: Oficyna Naukowa, s. 167–171.
• Grzymski, Jan. 2017. Przemiany uniwersytetu w ramach „kultury audytu”. Przyczynek do studium relacji władzy i form kontroli nad nauką oraz szkolnictwem wyższym. „Studia Politologiczne” 46: 198–217.
• Haggerty, Kevin D. 2004. Ethics creep: governing social science research in the name of ethics. „Qualitative Sociology” 27, 4: 391–414. DOI: 10.1023/b:quas.0000049239.15922.a3.
• Hammersley, Martin. 2009. Against the ethicists: on the evils of ethical regulation. „International Journal of Social Research Methodology” 12, 3: 211–225. DOI: 10.1080/13645570802170288.
• Hedgecoe, Adam. 2008. Research ethics review and the sociological research relationship. „Sociology” 42, 5: 873–886. DOI: 10.1177/0038038508094567.
• Israel, Mark, Iain Hay. 2006. Research ethics for social scientists. Between ethical conduct and regulatory compliance. London, New Delhi: Sage.
• Jaskułowski, Krzysztof. 2014. O interdyscyplinarności kilka uwag sceptycznych. W: J. Kurczewska i M. Lejzerowicz. Głosy w sprawie interdyscyplinarności. Socjologowie, filozofowie i inni o pojęciach, podejściach i swych doświadczeniach. Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN, s. 170–182.
• Jennings, Sean. 2012. Response to Schrag: What are ethics committees for anyway? A defence of social science research ethics review. „Research Ethics” 8, 2: 87–96. DOI: 10.1177/1747016112445423.
• Johnson, Tara S. 2008. Qualitative research in question. A narrative of disciplinary power with/in the IRB. „Qualitative Inquiry” 14, 2: 212–232. DOI: 10.1177/1077800407308821.
• Kołakowski, Leszek. 1967. Etyka bez kodeksu. W: Kultura i fetysze. Zbiór rozpraw. Warszawa: PWN, s. 139–173.
• Kruszelnicki, Michał. 2011. Uniwersytet jako wspólnota audytowanych. W: L. Witkowski, M. Jaworsko-Witkowska. Przeszkody dla rozwoju humanistyki w szkołach wyższych. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, s. 173–184.
• Kvale, Steinar. 2004. InterViews. Wprowadzenie do jakościowego wywiadu badawczego. Białystok: Trans Humana.
• Lahman, Maria K. E. 2018. Ethics in social science research. Becoming culturally responsive. Los Angeles: Sage.
• LeCompte Margaret D. and Schensul Jean J. 2015. Ethics in ethnography. A mixed methods approach. Lanham: Altamira Press.
• Librett, Mitch, Dina Perrone. 2010. Apples and oranges: ethnography and the IRB. „Qualitative Research” 10, 6: 729–747. DOI: 10.1177/1468794110380548.
• Lincoln Yvonna S., William G. Tierney. 2004. Qualitative research and institutional review boards. „Qualitative Inquiry” 10, 2: 219–234. DOI: 10.1177/1077800403262361.
• Maciejewska, Monika. 2014. Badania ewaluacyjne w edukacji i ich konteksty w akademickim kształceniu nauczycieli i pedagogów. „Opuscula Sociologica” 4, 10: 31–43.
• Martino, Alan S., Ann F. Schormans. 2018. When good intentions backfire: university research ethics review and the intimate lives of people labeled with intellectual disabilities. „Forum: Qualitative Social Research” 19, 3. DOI: 10.17169/fqs19.3.3090. Dostęp: 25.05.2019.
• Newmahr, Staci, Stacey Hannem. 2018. Surrogate ethnography: fieldwork, the academy, and resisting the IRB. „Journal of Contemporary Ethnography” 47(1): 3–27. DOI: 10.1177/0891241616646825.
• Ossowska, Maria. 1986. Ethos rycerski i jego odmiany. Warszawa: PIW.
• Patton, Michael Q. 1990. Qualitative evaluation and research methods. Newbury Park: Sage.
• Peroni, Lourdes, Alexandra Timmer. 2013. Vulnerable groups: The promise of an emerging concept in European Human Rights Convention law. „International Journal of Constitutional Law” 11, 4: 1056–1085. DOI: 10.1093/icon/mot042.
• Polskie Towarzystwo Socjologiczne. 2012. Kodeks etyki socjologa. http://pts.org.pl/wp-content/uploads/2016/04/kodeks.pdf. Dostęp: 25.05.2019.
• Power, Michael. 1997. The audit society: rituals of verification. Oxford: Oxford University Press.
• San Institute. 2017. Kodeks etyczny Sanów [San Code of Research Ethics]. http://www.globalcodeofconduct.org/wp-content/uploads/2018/04/San-Code-of-RESEARCH-Ethics-Booklet_English.pdf Dostęp: 25.05.2019.
• Schrag, Zachary M. 2011. The case against ethics review in the social sciences. „Research Ethics” 7, 4: 120–131. DOI: 10.1177/174701611100700402.
• Shore, Cris, Susan Wright. 1999. Audit culture and anthropology: neoliberalism in British Higher Education. „Journal of the Royal Anthropological Institute” 5, 4: 557–575. DOI: 10.2307/2661148.
• Shore, Cris, Susan Wright. 2015. Governing by numbers: audit culture, rankings and the new world order. „Social Anthropology” 23, 1: 22–28. DOI: 10.1111/14698676.12098.
• Surmiak, Adrianna. 2018. Confidentiality in qualitative research involving vulnerable participants: researchers’ perspectives. „Forum Qualitative Sozialforschung / Forum: Qualitative Social Research” 19(3), Art. 12. DOI: 10.17169/fqs-19.3.3099.
• Szarfenberg, Ryszard. 2013. Ubóstwo, marginalność i wykluczenie społeczne. W: G. Firlit-Fesnak, M. Szylko-Skoczny (red.). Polityka społeczna. Podręcznik akademicki. Warszawa: WN PWN, s. 317–332.
• Sztompka, Piotr. 2014. Uniwersytet współczesny: zderzenie dwóch kultur. „Nauka” 1: 7–18.
• Tierney, William G., Zoë B. Corwin. 2007. The tensions between academic freedom and institutional review boards. „Qualitative Inquiry” 13, 3: 388–398. DOI: 10.1177/1077800406297655.
• Van den Hoonaard, Will C. 2001. Is research – ethics review a moral panic? „The Canadian Review of Sociology and Anthropology” 38, 1: 19–36. DOI: 10.1111/j.1755-618x.2001.tb00601.x.
• Woroniecka, Grażyna. 2014. Kodeks etyczny w socjologii – wybrane problemy. W: M. Fuszara, W. Pawlik (red.). Idee–Historia–Społeczeństwo. Warszawa: WUW, s. 240–254.
• Wróblewska, Marta N. 2017. Ewaluacja „wpływu społecznego” nauki. Przykład REF 2014 a kontekst polski. „Nauka i Szkolnictwo Wyższe” 1, 49: 79–104. DOI: 10.14746/nisw.2017.1.5.