Retrowersja w Elblągu – próba krytycznego spojrzenia na tendencje w odbudowie miast historycznych

• Authors: Domino Maurycy Hadrian

Title variants

EN

Retroversion in Elbląg – an attempt at a critical assessment of the tendencies in the reconstruction of historic towns

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

Wynik odbudowy Starego Miasta w Elblągu metodą tzw. retrowersji pozostaje daleki od celu, jakim było przywrócenie zabytkowego klimatu tworzonego od wieków krajobrazu kulturowego miasta. W oparciu o powierzchowną i wieloznaczną w interpretacji teorię konserwatorską, pozornie odwołującą się do historii miejsca, dano w praktyce spory zakres dowolności w projektowaniu budynków. W efekcie powstała w tym miejscu architektura chaotyczna, ahistoryczna, w głównej mierze szablonowa i jednorodna, która nie tylko nie przywróciła historycznej sylwetki Starego Miasta, ale wprowadziła nową, obcą jakość. Działania te były albo aprobowane, albo zbywane obojętnością, co jest skutkiem nie tylko marginalnej świadomości znaczenia dziedzictwa kulturowego tego obszaru Polski, jak i samej zmiany statusu zabytku oraz atmosfery okresu po transformacji ustrojowej, naznaczonej przewagą myślenia pragmatyczno-inwestycyjnego.

EN

The result of the reconstruction of the Elbląg Old Town through the use of a method known as retroversion remains a far cry from its objective – the recreation of the historic atmosphere inherent in the cultural landscape of the town which has formed over the course of centuries. Based on a superficial conservation theory which allowed many different interpretations to be applied and which only ostensibly referred to the history of the site, the architects were practically given free rein while designing individual buildings. The resulting architecture is chaotic and inconsistent with historical design principles, being mostly rather bland and uniform; not only was the historic appearance of the Old Town not restored, but the project has in fact introduced a new, alien quality to the historic site. These design decisions, however, have either met with indifference or with outright approval – a consequence not only of the minimal awareness of the significance of cultural heritage of this part of Poland, but also of the change in the status of historic monuments as such and of the situation in the country after the period of systemic transformation, dominated by pragmatic and profit-oriented approach.

Keywords

PL

Elbląg; krajobraz kulturowy; ochrona zabytków; odbudowa miast; projektowanie; rekonstrukcja; retrowersja; urbanistyka; zabudowa; zabytek

EN

Elbląg; cultural landscape; historic monument protection; recreation of ruined towns; design; reconstruction; retroversion; urban planning; buildings; historic monument

• Publisher: Narodowy Instytut Dziedzictwa
• Journal: Ochrona Zabytków
• Year: 2017
• Issue: 1
• Pages: 103-127

Dates

published

2017

Contributors

author

Domino Maurycy Hadrian

• historyk sztuki
• art historian

References

• I Wojewódzki Przegląd Architektury, Elbląg 1980.
• Anders W., Baum S, Semka R, Projekt zabudowy Starego Miasta w Elblągu, Gdańsk, sierpień 1976 – październik 1978, A SOZ E, nr 1824, 2689.
• Baudrillard J., Symulakry i symulacja, Warszawa 2005.
• Baum S., Semka R., Odbudowa Starego Miasta, [w:] Elbląg. Dzieje i architektura, Ronneby 1992.
• Bocheński J., Społeczny klimat dla odbudowy Starego Miasta w latach 1945-1980, „Archeologia Elbingensis”, t. 2, 1997.
• Bukal G., Współczesna kamienica historyczna w Polsce, [w:] Sołtysik M.J. (red.), Kamienica w krajach Europy Północnej, Gdańsk 2004.
• Czernik Z., Odbudowa Rynku Starego Miasta w Olsztynie po II Wojnie Światowej, „Ochrona Zabytków” 2008, nr 4.
• Domino J., Rozwój przestrzenny i budownictwo Elbląga, [w:] Groth A. (red.), Historia Elbląga, t. 5, cz. 2, Gdańsk 2005.
• Friedrich J., Nowe miasto i nowi ludzie. O przemianie społecznej funkcji kamienicy gdańskiej w połowie XX wieku, [w:] Soł-tysik M.J. (red.), Kamienica w krajach Europy Północnej, Gdańsk 2004.
• Jameson F., Postmodernizm i społeczeństwo konsumpcyjne, [w:] Nycz R. (red), Postmodernizm. Antologia przekładów, Kraków 1998.
• Krzyżanowski L., Praktyka dobrej kontynuacji historii, „Archeologia Elbingensis”, t. 2., 1997.
• Lubocka-Hoffmann M., Elbląg Stare Miasto, Elbląg 1998.
• Lubocka-Hoffmann M, Jak niszczono Stare Miasto w Elblągu, [w:] Mierzwiński M. (red.), Praeterita Posteritati. Studia z historii sztuki i kultury ofiarowane Maciejowi Kilarskiemu, Malbork 2001.
• Lubocka-Hoffmann M., Miasta historyczne zachodniej i północnej Polski. Zniszczenia i programy odbudowy, Elbląg-Bydgoszcz 2004.
• Lubocka-Hoffmann M., Retrowersja Starego Miasta w Elblągu, [w:] Lubocka-Hoffmann M. (red), Odbudowa miast historycznych. Materiały Międzynarodowej konferencji naukowej, Elbląg 1998.
• Lubocka-Hoffmann M., Retrowersja Starego Miasta w Elblągu, „Archeologia Elbingensis”, t. 2, 1997.
• Lubocka-Hoffmann M., Retrowersja Starego Miasta w Elblągu, „Rocznik Elbląski” 2006, numer specjalny.
• Macdonald D., Teoria kultury masowej, [w:] Mencwel A. (red.), Antropologia kultury, Warszawa 2000.
• Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego Starego Miasta w Elblągu, Uchwała nr XXIX/525/97 Rady Miejskiej w Elblągu z dnia 27 listopada 1997 r.
• Piwocki K., Uwagi o odbudowie zabytków, [w:] Sztuka żywa, Wrocław 1970.
• Rouba B.J., Projektowanie konserwatorskie, „Ochrona Zabytków” 2008, nr 1.
• Rymaszewski B., Niektóre wymagania konserwatorskie w stosunku do miast i dzielnic historycznych i ich uwarunkowania w Polsce po 1945 roku, [w:] Lubocka-Hoffmann M. (red), Odbudowa miast historycznych. Materiały Międzynarodowej konferencji naukowej, Elbląg 1998.
• Sierzputowski W., Stan i odbudowa zabytków Elbląga w latach 1945-1960, „Rocznik Elbląski” 1961, nr 1.
• Sierzputowski W., Układ przestrzenny Elbląga w świetle historii, „Ochrona Zabytków” 1955, nr 2.
• Stankiewicz J., Refleksje nad odbudowanym Gdańskiem, [w:] Fruba H. (red.), Sztuka pobrzeża Bałtyku, Warszawa 1978.
• Tajchman J., W sprawie konieczności ustanowienia standardów wykonywania projektów dotyczących prac planowanych w zabytkach architektury, „Ochrona Zabytków” 2008, nr 1.
• Zachwatowicz J., Ochrona zabytków w Polsce, Warszawa 1965.

Identifiers

ISSN

0029-8247