Polskie tradycje edukacji domowej

• Authors: Jakubiak Krzysztof

Title variants

EN

The Polish Traditions of Homeschooling

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Nauczanie domowe, nazywane także prywatnym, odgrywało ważną rolę w życiu dużej części społeczeństwa polskiego od XVIII do początków XX wieku. Szczególnie szybki wzrost zainteresowania tą formą nauczania miał miejsce w II połowie XIX wieku. Ujawniało się to zarówno w płaszczyźnie praktyki edukacyjnej, jak i refleksji nad programem i metodyką nauczania. W tym ostatnim zakresie ważną rolę odegrali m.in. Adolf Dygasiński i Aniela Szycówna. Swoim teoretycznym dorobkiem wyznaczyli bowiem kierunek rozwoju nowoczesnej polskiej teorii edukacji domowej, stanowiącej wówczas zaplecze praktyki dydaktyczno-wychowawczej. Edukację domową dla swoich dzieci organizowały nie tylko rodziny arystokratyczne i szlacheckie (ziemiańskie), ale również zamożniejsze mieszczańskie, a w niektórych regionach i chłopskie. Spowodowane to było tylko częściowo zwiększającym się uciskiem politycznym (zabór pruski i rosyjski). W głównej mierze wpływ na wzrost zainteresowania tą formą edukacji dzieci miały zachodzące wówczas w społeczeństwie polskim procesy modernizacyjne oraz pogłębiająca się świadomość narodową Polaków.

EN

Homeschooling, also called private, played an important role in the life of a large part of Polish society from the 18th to the early 20th century. The particularly rapid growth of interest in this form of teaching took place in the second half of the nineteenth century. It was revealed both at the level of educational practice and reflections on the curriculum and teaching methodology. In the latter, an important role was played Adolf Dygasiński and Aniela Szycówna. Their theoretical achievements determined the direction of the development of the modern Polish theory of home education, which was then the basis of didactic and educational practice. Homeschooling was organized for their children not only by aristocratic and noble families (landowning), but wealthier bourgeois families, and in some provincial and peasant ones. This was only partly due to increasing political oppression (the Prussian and Russian divisions of the country). It was mainly the result of an increase in interest in this form of children’s education which stemmed from modernization processes and a deeper awareness of them amongst Poles.

Keywords

PL

tradycja; edukacja domowa; rodziny polskie; dzieci; nauczyciel domowy

EN

tradition; home education; home schooling; Polish families; children; home teacher

• Publisher: Akademia Ignatianum w Krakowie
• Journal: Studia Paedagogica Ignatiana
• Year: 2017
• Volume: 20
• Issue: 3
• Pages: 19-30

Contributors

author

Jakubiak Krzysztof

References

• Bieńkowski T., Edukacja w rodzinie w Polsce do połowy XVIII wieku – wnioski z badań, w: Wychowanie w rodzinie od starożytności po wiek XX, red. J. Jundziłł, Wyższa Szkoła Pedagogiczna, Bydgoszcz 1994, s. 163–167.
• Dygasiński A., Listy o naszym wychowaniu, „Szkice Społeczne i Literackie”, Kraków 1877, nr 36, s. 339.
• Estkowski E., Dlaczego chłopcom majętniejszych rodziców powszechnie tak trudno idzie w szkołach? Jak trzeba przysposobić chłopca do szkół?, „Szkoła Polska”, Poznań 1852, zeszyt VI, s. 241–262.
• Kabzińska Ł., Teoretyczne przesłanki nauczania domowego w Królestwie Polskim w II połowie XIX i początkach XX wieku, w: Nauczanie domowe dzieci polskich od XVIII do XX wieku, red. K. Jakubiak, A. Winiarz, Bydgoszcz 2004, s. 73–89.
• Nauczanie domowe dzieci polskich od XVII do XX wieku, red. K. Jakubiak, A. Winiarz, Wydawnictwo Akademii Bydgoskiej im. Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz 2004.
• Nauka domowa, w: Encyklopedyja wychowawcza, t. 9, Warszawa 1890, s. 530–537.
• Nawrot-Borowska M., Nauczanie domowe na ziemiach polskich w II połowie XIX i początkach XX wieku. Zapatrywania teoretyczne i praktyka, Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz 2011.
• Prus B., Kroniki, t. 5, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1956.
• Źródła do dziejów nauczania domowego dzieci polskich w XIX i początku XX wieku z bibliografią adnotowaną pamiętników i wyborem literatury pedagogicznej, red. K. Jakubiak, G. Karłowska, M. Nawrot, A. Winiarz, Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz 2005.
• Żołądź-Strzelczyk D., Polska rodzina szlachecka w XVI-XVIII w. i źródła jej oddziaływań wychowawczych, w: Z dziejów polskiej kultury i oświaty od średniowiecza do początków XX wieku, red. K. Jakubiak, T. Maliszewski, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2010, s. 383–393.