Gatunek tekstu a znaczenie słowa (na materiale folkloru polskiego)

• Authors: Adamowski Jan

Title variants

EN

Text genre and the meaning of a word (based on Polish folklore)

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Autor uważa, że gatunkowe zróżnicowanie znaczenia słów w folklorze jest zjawiskiem wcale nie rzadkim. Pomimo różnorodności tekstów dadzą się zaobserwować ogólniejsze tendencje: (1) różnice jakościowe mają zakorzenienie w zróżnicowanej gatunkowo frekwencji i dystrybucji wyrazu; (2) w folklorze na gatunkową relatywizację znaczenia silniej oddziałują pragmatyczne wyznaczniki gatunku, jak: stabilizacja sytuacji wykonania tekstu, konwencjonalny wykonawca oraz konteksty pozawerbalne itd.; (3) poszczególne gatunki ujawniają również swoje wewnętrzne zróżnicowanie, co jest szczególnie charakterystyczne dla przysłów różnorodnych tematycznie; (4) znaczne różnice gatunkowe dotyczą aksjologizacji języka; (5) charakterystycznym zjawiskiem dla pieśni ludowych jest specjalna semantyczna poetyzacja i melizacja słownictwa.

EN

The author believes that the genre-specific diversity of meanings of words in folklore is not an uncommon phenomenon. Despite the diversity of texts, more general tendencies can be observed: (1) qualitative differences are rooted in the genre-diversified frequency and distribution of a word; (2) in folklore, the genre relativization of the meaning is much more strongly influenced by pragmatic determinants of a genre, such as: the stability of the situation in the context of text production, a conventional performer/ speaker and non-verbal contexts, and so on; (3) individual genres also display their internal diversity, which is especially characteristic of thematically varied proverbs; (4) substantial differences in terms of the genre concern the axiologization of language; (5) specific semantic poetization and amelioration of vocabulary is a phenomenon characteristic of folk songs.

Keywords

PL

znaczenie słowa; gatunki folkloru

EN

meaning of a word; folklore genres

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury
• Year: 1994
• Volume: 6
• Pages: 53–63

Contributors

author

Adamowski Jan

References

• Adamowski Jan, 1986, O semantyce góry, „Akcent”, nr 4 (26), s. 40–47.
• Adamowski Jan, 1987, O losach archaizmów w folklorze, „Polska Sztuka Ludowa”, nr 1–4, s. 129–141.
• Adamowski Jan, 1990, Dół w ludowym obrazie świata (pochodzenie i lokatywność), [w:] Językowy obraz świata, red. Jerzy Bartmiński, Lublin, s. 167–196.
• Adamowski Jan, 1991, Kulturowe funkcje miedzy, „Etnolingwistyka” 4, s. 65–82.
• Adamowski Jan, 1992, Językowy portret lądu w polskiej kulturze ludowej, „Etnolingwistyka” 5, s. 83–94.
• Adamowski Jan, Bartmiński Jerzy, 1986, „Herody” lubelskie – między misterium a kolędą życzącą, [w:] Kolędowanie na Lubelszczyźnie, red. Jerzy Bartmiński, Czesław Hernas, Wrocław, s. 240–245.
• Adamowski Jan, Bartmiński Jerzy, 1988, Z problemów systematyki polskiej pieśni ludowej, [w:] Z problemów badania kultury ludowej, red. Tadeusz Kłak, Katowice, s. 49–75.
• Adamowski Jan, Bartmiński Jerzy, 1991, Miejsce kryterium gatunkowego w systematyce tekstów folkloru, [w:] Folklórne žárne – archívy – katalógy. Oral literature – genres – archives – katalogues, Bratislava, s. 67–78.
• Bachtin Michaił, 1986, Estetyka twórczości słownej, Warszawa.
• Bartmiński Jerzy, 1974, Lubelskie anegdoty o parobku i gospodarzu, „Literatura Ludowa”, nr 1, s. 66–74.
• Bartmiński Jerzy, 1990, Folklor – język – poetyka, Wrocław–Warszawa–Kraków.
• Głowiński Michał, Kostkiewiczowa Teresa, Okopień–Sławińska Aleksandra, Sławiński Janusz, 1988, Słownik terminów literackich, red. Janusz Sławiński, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź, wyd. II.
• Kolberg Oskar, 1961–1976, Dzieła wszystkie, Warszawa.
• Kotula Franciszek, 1970, Hej, leluja czyli o wygasających starodawnych pieśniach kolędniczych w Rzeszowskiem, Warszawa.
• Laskowski Roman, 1978, Znaczenie wyrazu, [w:] Encyklopedia wiedzy o języku polskim, red. Stanisław Urbańczyk, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk.
• Pisarkowa Krystyna, 1976, Konotacja semantyczna nazw narodowości, „Zeszyty Prasoznawcze”, nr 2, s. 5–26.
• Polska pieśń ludowa. Wybór, oprac. Jan Stanisław Bystroń, Kraków 1921.
• Wierzbicka Anna, 1983, Genry mowy, [w:] Tekst i zdanie. Zbiór studiów, red. Teresa Dobrzyńska, Elżbieta Janus, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź, , s. 125–137.
• Wiktor M., 1985, Turki. Zwyczaj wielkanocny w Radomyślu n. Sanem, [w:] „Prace i materiały z badań etnograficznych”, t. V, Rzeszów.