Harmonia czy dysonans – rozwój architektury uzdrowiskowej w Karpatach i Sudetach w latach 60. i 70. XX wieku

• Authors: Ciarkowski Błażej

Title variants

EN

Harmony or dissonance – the development of architecture in health resorts in Karpaty and Sudety during the 60s and 70s

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Celem niniejszego artykułu jest analiza założeń projektowych wybranych przykładów architektury uzdrowiskowej, powstałej w Karpatach i Sudetach w latach 60. i 70. XX wieku, ze szczególnym uwzględnieniem relacji budynek-krajobraz. Analiza obejmuje zarówno poszczególne rozwiązania architektoniczne i urbanistyczne, jak i będące ich tłem aspekty społeczno-polityczne oraz ideowe. Nakreślenie modernistycznych poglądów na relację natury i kultury oraz specyfiki wypoczynku w Polsce Ludowej stanowi wprowadzenie do właściwego problemu badawczego. Analizie poddano zarówno zasady kształtowania zespołów zabudowy (w tym – związków z istniejącymi ośrodkami), jak i kształtowanie form pojedynczych budynków. Studia przypadków obrazują ogólnie panujące wówczas tendencje w budownictwie uzdrowiskowym. Zestawienie obiektów oraz opisów archiwalnych im towarzyszących unaocznia, iż obiekty, które dziś często postrzegane bywają jako „niechciane dziedzictwo komunizmu”, stanowiły efekt panującej wówczas filozofii i przekonań dotyczących architektury. Zrozumienie tych związków może stanowić asumpt dla dalszych badań, których celem byłaby waloryzacja powojennej architektury polskich uzdrowisk.

EN

This paper is a case study of design assumptions of the chosen examples of architecture in health resorts in Karpaty and Sudety built during the 60s and 70s. The issue of particular concern is the relation between building and landscapce. The analysis includes both architectural and urban issues and their social, political and ideological background as well. The man scientific issue is preceded with a brief portrait of modernist theories concerning common relations among culture and nature, and the specific circumstances of leisure in Peoples Republic of Poland. The subject of the analysis are both complexes (and their connections with existing structures) and particular buildings as well. The case studies portrait the general tendencies in creating architecture in health resorts. The compilation of objects and archival descriptions which followed them emphasizes that those building were a result of current philosophy and beliefs concerning architecture. Although, nowadays they are frequently concerned as “undesired heritage of communism”. The consciousness of those relations can become a boost for further analysis aiming for the valorization of the post-war architecture in Polish health resorts.

Keywords

PL

architektura; uzdrowiska; modernizm; socmodernizm; krajobraz

EN

architecture; health resort; modernism; socialist modernism; landscape

• Publisher: Mazowieckie Biuro Planowania Regionalnego w Warszawie
• Journal: MAZOWSZE Studia Regionalne
• Year: 2017
• Issue: 20
• Pages: 13-24

Dates

published

2017-03

Contributors

author

Ciarkowski Błażej

• Katedra Historii Sztuki Uniwersytetu Łódzkiego

References

• Barucki T., 2015, Zielone konie. Henryk Buszko, Aleksander Franta, Jerzy Gottfried, Warszawa.
• Dzielnica leczniczo-rehabilitacyjna Ustroń-Zawodzie, „Architektura” 1972, nr 8-9. S. 299-304.
• Friedel J., 1961, Konkurs na dzielnicę wczasową Jaszowiec w regionalnym uzdrowisku śląskim Wisła Ustroń, „Architektura”, nr 7-8, s. 300-301.
• Gądek Z.,1970, Rekreacja a środowisko naturalne, „Architektura”, nr 12, s. 442-443.
• Gliszczyński M., 1973, Sanatorium Budowlanych w Krynicy, „Architektura”, nr 3, s. 73-75.
• Górska A., 1963, Sanatorium „Hutnik” w Szczawnicy, „Architektura”, nr 8 s. 275-282.
• Jaciow W., Piasecki E., 1964, Zespół dzielnic wypoczynkowych Wisła-Centrum, „Architektura”, nr 9, s. 368-373.
• Muller S., 2010, Wynurzenia, czyli nic, Wrocław.
• Sowiński P., 2005, Wakacje w Polsce Ludowej. Polityka władz i ruch turystyczny (1945-1989), War-szawa.
• Sowiński P., 2009, Miejscowości wypoczynkowe w Polsce Ludowej. Wrażenia historyka, (w:) Architek-tura kurortowa. Materiały z ogólnopolskiej konferencji „Architektura kurortowa”, Połczyn Zdrój, 24-25 kwietnia 2009, Szczecin, s. 49-54.
• Szafer T. P., 1979, Nowa architektura polska. Diariusz lat 1971-1975, Warszawa.
• Szafer T.P., 1972, Nowa architektura polska. Diariusz lat 1966-1970, Warszawa.
• Szczerski A., 2015, Cztery nowoczesności. Teksty o sztuce i architekturze polskiej XX wieku, Kraków.
• Wehle-Strzelecka S., 2011, Relacje architektury i przyrody –wkład twórców modernizmu, (w:) R. Hirsch, M.J.Sołtysik (red.), Modernizm w Europie – modernizm w Gdyni. Architektura pierwszej połowy XX wieku i jej ochrona w Gdyni i w Europie, Gdynia, s. 151-156.
• Węcławowicz-Bilska E., 2009, Kształt przestrzeni zdrojowiska, (w:) Architektura kurortowa. Materiały z ogólnopolskiej konferencji „Architektura kurortowa”, Połczyn Zdrój, 24-25 kwietnia 2009, Szczecin, s. 29-40.
• Węcławowicz-Bilska E., 2012, Polskie uzdrowiska u progu XXI wieku, (w:) Projektowanie architektury na terenach o szczególnych walorach krajobrazowych i uzdrowiskowych, Wrocław.
• Winnicki J., 1969, Jaszowiec – dzielnica wczasowa w Ustroniu, „Architektura”, nr 2-3, s. 304-305.

Identifiers

DOI

10.21858/msr.20.01