Podlaski „Słoik” – mobilna grupa społeczna i mobilne medium tożsamości lokalnej

• Authors: Joanna Mroczkowska

Title variants

EN

„Jars” from Podlasie Region – A Mobile Social Group and a Mobile Medium of Local Identity

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł dotyczy migrantów z podlaskich wsi wyjeżdżających do dużych miast polskich w poszukiwaniu wykształcenia i pracy zwanych potocznie mianem „Słoiki”. Ta mobilność wywołuje również przemieszczanie się przedmiotów-jedzenia, które stają się mobilnym medium tożsamości lokalnej, reprodukując więzi z ludźmi pozostałymi w domu. Podtrzymują one również w sposób symboliczny więź i poczucie wspólnoty z rodziną i społecznością lokalną. Celem artykułu jest pokazanie roli jedzenia w określaniu tożsamości: jej idiomem jest jedzenie „swoje”: ze wsi, lokalne, rodzinne. Pytania badawcze dotyczą ich ambiwalentnej tożsamości jednostkowej, ale również regionalnej (lokalnej) badanej grupy, i tego jak jest ona konstruowana: z jednej strony budowana jest na różnicy w stosunku do ludzi z miasta, z drugiej zaś bazuje ona na silnym związku z wsią. Analiza opiera się na badaniach etnograficznych (obserwacji uczestniczącej, ok. 300 wywiadach pogłębionych) prowadzonych w społeczności Dąbrowy Białostockiej i jej okolicach w latach 2008–2013.

This article is devoted to migrants from Podlasie Region villages who move to large Polish towns in search of education and employment. In recent years, this group has been labelled „Słoiki” (Jars) in the popular and media discourse. Their mobility involves the transfer of material goods – foodstuffs, which become mobile media of local identity, reproducing the ties with people who stayed back home. Additionally, these food-transfers symbolically uphold the bonds and commensality with family as well as with local community. The aim of this article is to demonstrate the role of food in determining identity, and to show how food labelled “our own” („swoje”) – hence local food, produced in the home village, by family members – becomes an idiom of this identity. My research questions are centered around the ambiguous identity of „Słoiki”, both individual and regional (local), and the issue of how identity is constructed on the perceived difference between the village folk and the city folk and on the strong ties with the countryside. The analysis is based on ethnographic research (participant observation and c. 300 in-depth interviews) conducted among the local community of the town Dąbrowa Białostocka and surrounding villages.

Keywords

PL

mobilność; Podlasie; foodways; tożsamość; wałówki; „Słoiki”

EN

mobility; foodways; food packages; identity

• Publisher: Institute of Philosophy and Sociology, Polish Academy of Sciences
• Journal: Studia Socjologiczne
• Year: 2018
• Issue: 4(231)
• Pages: 77-102

Contributors

author

Joanna Mroczkowska

• Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk

References

• Adams, Carol J. 2010 [1990]. The Sexual Politics of Meat: A Feminist-vegetarian Critical Theory. New York, London: Continuum.
• Barthes, Roland. 2008. Towards a Psychosociology of Contemporary Food Consumption. W: C. Counihan i P. Van Esterik (red.). Food and Culture. New York: Routledge, s. 28–35.
• Belasco, Warren. 2008. Food. Key Concepts. Oxford, New York: Berg.
• Benjamin, Walter. 1975. Twórca jako wytwórca. Tłum. H. Orłowski i inni. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
• Bielenin-Lenczowska, Karolina. 2018. Spaghetti with ajvar: An ethnography of migration, gender, learning and change: on the changing foodways of Macedonian-speaking Muslims in a transnational context. W: D. Mata-Codesal i M. Abranches (red.). Food Parcels in International Migration: Intimate Connections. Palgrave, s. 117–139.
• Bielenin-Lenczowska, Karolina. 2015. Spaghetti z ajwarem. Translokalna codzienność muzułmanów w Macedonii i we Włoszech. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
• Bourdieu, Pierre. 2006. Dystynkcja: Społeczna krytyka władzy sądzenia. Tłum. P. Biłos. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Brzostek, Błażej. 2010. PRL na widelcu. Warszawa: Wydawnictwo Baobab.
• Bukraba-Rylska, Izabella. 2014. Inteligent patrzy na chłopa, wywiad przeprowadzony przez Aleksandrę Bilewicz „Nowe Peryferia”, http://nowe-peryferie.pl/index.php/2014/09/inteligent-patrzy-chlopa/. Dostęp 25.09.2014.
• Burszta, Wojciech Józef i Waldemar Kuligowski. 2005. Fast food, slow food, smalec babuni. W tychże: Sequel. Dalsze przygody kultury w globalnym świecie. Warszawa: Wydawnictwo Muza S.A.
• Byron, Reginald. 2002. Identity. W: A. Barnard i J. Spencer (red.). Encyclopedia of Social and Cultural Anthropology. London, New York: Routledge.
• Caldwell, Melissa. 2007. Feeding the Body and Nourishing the Soul, Natural Foods in Postsocialist Russia. „Food, Culture and Society: An International Journal of Multidisciplinary Research” 10(1): 43–71.
• Camp, Charles. 2003. Foodways. W: S. H. Katz (red.). Encyclopedia of Food and Culture, t. 2: Food Production to Nuts. New York: Thomson and Gale, s. 29–31.
• Cantarero, Luis. 2007. From Edible to Inedible: Social Construction, Family, Socialisation and Upbringing. W: J. MacClancy, J. Henry i H. Macbeth (red.). Consuming the Inedible. Neglected Dimentions of Food Choice. NY Oxford: Berghahn Books, s. 205–214.
• Chętnik, Adam. 1924. Kurpie. Kraków: Księgarnia Geograficzna Orbis.
• Domański, Henryk, Zbigniew Karpiński, Dariusz Przybysz i Justyna Straczuk. 2015. Wzory jedzenia a struktura społeczna. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Dunn, Elizabeth C. 2008. Prywatyzując Polskę. O bobofrutach, wielkim biznesie i restrukturyzacji pracy. Tłum. P. Sadura. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
• Gawryszewski, Andrzej. 1989. Przestrzenna ruchliwość ludności Polski 1952–1985. Wrocław: Wydawnictwo PAN.
• Giddens, Anthony. 2001. Nowoczesność i tożsamość. Ja i społeczeństwo w epoce późnej nowoczesności. Tłum. A. Szulżycka. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Giddens, Anthony. 2004. Socjologia. Tłum. A. Szulżycka. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Glick Schiller, Nina i Noel B. Salazar. 2013. Regimes of Mobility Across the Globe. „Journal of Ethnic and Migration Studies” 39(2): 183–200.
• Gmina Dąbrowa… 2011. Gmina Dąbrowa Białostocka. Powiat Sokólski. Białystok: GUS. https://www.google.com/url?q=http://www.stat.gov.pl/vademecum/vademecum_podlaskie/portrety_gmin/powiat_sokolski/gmina_dabrowa_bialostocka.pdf. Dostęp 1.10.2014.
• Hammersley, Martyn i Atkinson Paul. 2000. Metody badań terenowych. Tłum. S. Dymczyk. Warszawa: Zysk i S-ka.
• Holtzman, D. Jon. 2006. Food and Memory, Food and Place: A Way of Producing, a Way of Knowing. „Sociologia Ruralis” 48(3): 362–381.
• Kempny, Marian i Ewa Nowicka. 2003. Badanie kultury. Elementy teorii antropologicznej. Wydawca: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Kędziorek, Piotr. 1996. Chłopskie zrzędzenie. „Konteksty. Polska Sztuka Ludowa” 50(1–2): 114–123.
• Kłoskowska, Antonina. 2005. Kultury narodowe u korzeni. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Kochanowski, Jerzy. 2015. Tylnymi drzwiami. Czarny rynek w Polsce 1944–1989. Warszawa: Wydawnictwo W.A.B.
• Korthals, Michiel. 2004. Before Dinner. Philosophy and Ethics of Food. Dordrecht: Springer.
• Król, Katarzyna. 2013. Czy kobieta jest jak ciasto? Konstruowanie kobiecości w kon¬tekście domowych wypieków pod Dąbrową Białostocką. Praca licencjacka w ar¬chiwum IEiAK UW.
• Kvale, Steinar. 2010. Prowadzenie wywiadów. Niezbędnik badacza. Tłum. A. Dziuban. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Laudan, Rachel. 2001. A Plea for Culinary Modernism. Why we Should Love New, Fast, Processed Food. „Gastronomica: The Journal of Food and Culture” 1(1): 36–44.
• Lévi-Strauss, Claude. 2001. Wprowadzenie do twórczości Marcela Maussa. W: M. Mauss. Antropologia i socjologia. Warszawa: KR, s. 7–39.
• Levitt, Peggy. 2001. The Transnational Villagers. Berkeley: University of California Press.
• Long, Lucy. 1998. Culinary Tourism: A Folkloristic Perspective on Eating and Other¬ness. „Southern Folklore” 55(3): 181–204.
• Łukasiuk, Magdalena. 2007. Obcy w mieście. Migracja do współczesnej Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Żak.
• Marcus, George E. 1995. Ethnography in/of the World System: The Emergence of Multi-Sited Ethography. „Annual Review of Anthropology” 24: 95–117.
• Medina, Xavier i José Vázquez. 2018. From ingredient to dish. W: D. Mata-Codesal i M. Abranches (red.). Food Parcels in International Migration: Intimate Connections. Palgrave.
• Miller, Jeff i Jonathan Deutsch. 2009. Food Studies. An Introduction to Research Methods. Oxford, New York: Berg.
• Mintz, Sydney. 1996. Tasting Food, Tasting Freedom. Excursions into Eating, Culture, and the Past. Boston: Beacon Press.
• Moisio, Risto, Eric J. Arnould i Linda L. Price. 2004. Between Mothers and Markets: Constructing Family Identity Through Homemade Food. „Journal of Consumer Culture” 4(3): 361–384.
• Molz, Jennie. 2004. Tasting an Imagined Thailand: Authenticity and Culinary Tourism in Thai Restaurants. W: L.M. Long (red.). Culinary Tourism. The University Press of Kentucky, s. 53–75.
• Mroczkowska, Joanna. 2014a. Gospodyni, matka, uzdrowicielka. Rola kuchni w kształtowaniu tożsamości współczesnych kobiet wiejskich. W: U. Jarecka i A. Wieczorkiewicz (red.). Terytoria smaku. Studia z antropologii i socjologii jedzenia. Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN, s. 73–88.
• Mroczkowska, Joanna. 2014b. „Our Food”. Foodways and Identity of Polish Temporary Migrants Returning From the United States. „The Americanist” 29: 139–158.
• Pink, Sarah. 2015. Doing sensory ethnography. London: Sage.
• Ries, Nancy. 2009. Potato Ontology: Surviving Postsocialism in Russia. „Cultural Anthropology” 24(2): 181–212.
• Rutkowska, Longina. 2015. GUS. Trwanie życia w 2015 roku. Warszawa: Zakład Wydawnictw Statystycznych.
• Scott, John. 1991. Social Network Analysis: a handbook. Los Angeles, London, New Delhi: Sage.
• Simmel, George. 2006. Socjologia. Tłum. M. Łukasiewicz. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Spiro, Melford. 1955. The acculturation of American ethnic groups. „American Anthropologist” 57(6): 1240–1252.
• Stańczak, Joanna i Agnieszka Znajewska. 2012. GUS. Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 30.05.2012. Warszawa: Zakład Wydawnictw Statystycznych, http://stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/l_ludnosc_stan_struktura_30062012.pdf. Dostęp 11.11.2014.
• Sulima, Roch. 2000. Antropologia codzienności. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Sutton, David. 2001. Remembrance of Repasts: An Anthropology of Food and Memory. London: Berg.
• Srinivas, Tulasi. 2006. „As Mother Made It”: The Cosmopolitan Indian Family, Authentic Food and the Construction of Cultural Utopia. „International Journal of Sociology of the Family” 32(2): 191–221.
• Straczuk, Justyna. 2004. Wspólnotowe funkcje pożywienia, czyli pogranicze wyznaniowe od kuchni. „Kultura Współczesna” 4(42): 187–209.
• Straczuk, Justyna. 2006. Cmentarz i stół. Pogranicze prawosławno-katolickie w Polsce i na Białorusi. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
• Tönnies, Ferdinand. 1988 [1887]. Wspólnota i stowarzyszenie. Rozprawa o komunizmie i socjalizmie jako empirycznych formach kultury. Tłum. M. Łukasiewicz. Warszawa: PWN.
• Walker Bynum, Carole. 1997. Fast, Feast, and Flesh: The religious significance of food to Medieval women W: C. Counihan i P. van Esterik (red.). Food and culture. A reader. London, New York: Routledge.
• Wedel, Janine R. 2007. Prywatna Polska. Warszawa: Trio.
• Wilk, Richard. 2002. Food and Nationalism: The Origins of „Belizean Food”. W: W. Belasco i P. Scranton (red.). Food Nations: Selling Taste in Consumer Societies. New York: Routledge, s. 67–89.
• Zielińska, Justyna. 2015. Dwuznaczny urok elastyczności, czyli o pracy w branży gastronomicznej. „Polityka Społeczna” 3: 20–25.