Trajektorie kapitalizmu (kapitałocenu). Ideologie powieści przemysłowych i środowiskowych

• Authors: Sobiera Tomasz

Title variants

EN

Trajectories of Capitalism (Capitalocene) Ideologies of the Industrial and Environmental Novel

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł zawiera interpretację wybranych powieści przemysłowych i środowiskowych okresu pozytywizmu i Młodej Polski. Ideologie tych utworów określa się przy użyciu dyskursów antropocenu i kapitałocenu. Dynamiczny rozwój kapitalizmu w drugiej połowie XIX wieku znajdował wyraz w literaturze. Autorzy polskich powieści przemysłowych i środowiskowych – Artur Gruszecki, Stefan Żeromski, Ignacy Maciejowski (Sewer) – reprezentowali różne postawy ideowe. W swoich ujęciach mechanizmów gospodarki kapitalistycznej najczęściej krytykowali ekonomię opartą na wyzysku siły roboczej, a także na brutalnej eksploatacji natury (złóż węgla i ropy naftowej). Gruszecki w powieściach „Krety” i „Hutnik” oraz Żeromski w „Ludziach bezdomnych” demaskowali logikę kapitalizmu, ukazując jego niszczycielski wpływ na człowieka i środowisko naturalne. Najostrzej krytyka ideologii kapitałocenu i antropocenu zarysowała się w powieści Żeromskiego.

EN

The paper contains an interpretation of selected industrial and environmental novels of the Positivism and Young Poland. Ideologies of the pieces are defined with the discourses of anthropocene and capitalocene. The dynamic development of capitalism in the second part of the 19th century found its expression in literature. Authors of Polish industrial and environmental novels—Artur Gruszecki, Stefan Żeromski, and Ignacy Maciejowski (Sewer)—represented various ideological stances. In their approaches to the mechanisms of capitalist industry they most often criticised the economy based on misuse of working force, and on exploitation of nature (deposits of coal and petroleum). Gruszecki in his novels “Krety” (“Moles”) and “Hutnik” (“Steelworker”) as well as Żeromski in “Ludzie bezdomni” (“Homeless People”) disguised the capitalist logic, showing its destructive influence on a man and natural environment. The sharpest criticism of capitalocene and anthropocene is found in Żeromski’s novel.

Keywords

PL

Artur Gruszecki; Stefan Żeromski; Ignacy Maciejowski (Sewer); kapitałocen; antropocen; środowisko; przemysł; dewastacja

EN

Artur Gruszecki; Stefan Żeromski; Ignacy Maciejowski (Sewer); capitalocene; anthropocene; environment; industry; devastation

• Publisher: Instytut Badań Literackich PAN
• Journal: Pamiętnik Literacki
• Year: 2023
• Volume: 114
• Issue: 2
• Pages: 65-86

Dates

printed

2023-06-25

Contributors

author

Sobiera Tomasz

• Uniwersytet im. Adama Mickiewicza, Poznań

Identifiers

ISSN

0031-0514

EISSN

2719-5376

DOI

10.18318/pl.2023.2.4