Warunki paleoekologiczne subkopalnego koryta Kolonia Bechcice na tle hydrologii środkowego odcinka doliny Neru

• Authors: Płóciennik Mateusz , Kittel Piotr , Borówka Ryszard , Cywa Katarzyna , Okupny Daniel , Obremska Milena , Pawłowski Dominik , Stachowicz-Rybka Renata , Szperna Adam , Witkowski Andrzej

Title variants

EN

Palaeoecological and palaeohydrological patterns of the Kolonia Bechcice subfossil oxbow in the mid-Ner River valley

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Ślady późnoglacjalnej i holoceńskiej historii doliny Neru są dobrze zachowane w osadach paleokoryta Kolonia Bechcice (NKB), które zostało odcięte w młodszym dryasie. Jego rozwój może być podzielony na pięć wyraźnych faz. Podczas młodszego dryasu NKB było dość głębokim, oligotroficznym jeziorem. Z nastaniem holocenu starorzecze uległo eutorfizacji i zarosło roślinnością wodną, a następnie szybko przekształciło się w torfowisko niskie. Brak jest w profi lu NKB osadów ze środkowego holocenu. Torfy z okresu borealnego przykryte są przez mułki i piaski pozakorytowe zdeponowane w okresie subatlantyckim. Zapis ewolucji paleokoryta Kolonia Bechcice dowodzi, że dolina Neru była dynamicznym środowiskiem w późnym glacjale i holocenie. Ekosystemy starorzecza podlegały znacznie silniej presji zmian klimatycznych niż jeziora i mokradła znajdujące się na wysoczyznach w regionie łódzkim.

EN

The history of the Ner River valley is well documented in Kolonia Bechcice (NKB) palaeochannel sediments. It was cut-off from the riverbed in the Younger Dryas. Its history may be divided into five distinct phases. During the Younger Dryas, the NKB was a relatively deep, oligotrophic water body. From the onset of the Holocene, the lake became a eutrophic, overgrown pond which quickly palludified and transformed into a rich fen with ferns and birches. There is a hiatus in the middle of the Holocene fen stratigraphy. A peat sequence is covered by fluvial silt and sand deposits. The NKB sequence documents the Ner valley as a dynamic system during the Late Glacial and the Holocene. Local ecosystems of this oxbow have remained under a much stronger pressure of climate changes than palaeolakes and wetlands located on uplands in the Łódź region.

Keywords

PL

starorzecze; rekonstrukcje paleośrodowiskowe; paleoekologia; dolina Neru; Polska Środkowa

EN

palaeochannel; palaeoenvironmental reconstruction; palaeoecology; Ner River valley; Central Poland

• Publisher: Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Stowarzyszenie
• Journal: Acta Geographica Lodziensia
• Year: 2016
• Volume: 105
• Pages: 107-124

Dates

published

2016

Contributors

author

Płóciennik Mateusz

• Uniwersytet Łódzki, Wydział Biologii i Ochrony Środowiska, Katedra Zoologii Bezkręgowców i Hydrobiologii

author

Kittel Piotr

• Uniwersytet Łódzki, Wydział Nauk Geograficznych, Katedra Geomorfologii i Paleogeografii

author

Borówka Ryszard

• Uniwersytet Szczeciński, Wydział Nauk o Ziemi, Zakład Geologii i Paleogeografii

author

Cywa Katarzyna

• Instytut Botaniki im. W. Szafera Polskiej Akademii Nauk, Zakład Paleobotaniki

author

Okupny Daniel

• Uniwersytet Pedagogiczny im. KEN, Wydział Geograficzno-Biologiczny, Instytut Geografii

author

Obremska Milena

• Instytut Nauk Geologicznych Polskiej Akademii Nauk

author

Pawłowski Dominik

• Uniwersytet im. A. Mickiewicza, Instytut Geologii

author

Stachowicz-Rybka Renata

• Instytut Botaniki im. W. Szafera Polskiej Akademii Nauk, Zakład Paleobotaniki

author

Szperna Adam

• Uniwersytet Łódzki, Wydział Biologii i Ochrony Środowiska, Katedra Zoologii Bezkręgowców i Hydrobiologii

author

Witkowski Andrzej

• Uniwersytet Szczeciński, Wydział Nauk o Ziemi, Zakład Geologii i Paleogeografii

References

• Berglund E.B. 1986. Handbook of Holocene Palaeoecology and Palaohydrology. J. Wiley and Sons Ltd. Chichester – New York: 1-869.
• Borówka R.K. 1992. Przebieg i rozmiary denudacji w obrębie śródwysoczyznowych basenów sedymentacyjnych podczas późnego vistulianu i holocenu. Wyd. UAM, Poznań, Seria Geografia 54: 1-177.
• Bronk Ramsey C. 2009. Bayesian analysis of radiocarbon dates. Radiocarbon 51(1): 337-360.
• Brooks S.J., Langdon P.G. 2014. Summer temperature gradients in northwest Europe during the Lateglacial to early Holocene transition (15-8 ka BP) inferred from chironomid assemblages. Quaternary International 341: 80-90.
• Brooks S.J., Langdon P.G., Heiri O. 2007. The identification and use of Palaearctic Chironmidae larvae in palaeoecology. Quaternary Research Association, Technical Guide, London: 1-276.
• Browicz K. 1972. Atlas rozmieszczenia drzew i krzewów w Polsce. Tom. 11. PWN, Warszawa: 1-27.
• Dotterweich M. 2008. The history of soil erosion and fluvial deposits in small catchments of central Europe: Deciphering the long-term interaction between humans and the environment. Geomorphology 101: 192-208.
• Feurdean A., Liakka J., Vannière B., Marinova E., Hutchinson S.M., Mosburgger V., Hickler T. 2013. 12,000-Years of fire regime drivers in the lowlands of Transylvania (Central-Eastern Europe): a data-model approach. Quaternary Science Reviews 81: 48-61.
• Feurdean A., Persoiu A., Tantau I., Stevens T., Magyari E.K., Onac B.P., Marković S., Andrić M., Connor S., Farcas S., Gałka M., Gaudeny T., Hoek W., Kolaczek P., Kunes P., Lamentowicz M., Marinova E., Michczynska D.J., Persoiu I., Płóciennik M., Słowiński M., Stancikaite M., Sumegi P., Svensson A., Tamas¸ T., Timar A., Tonkov S., Toth M., Veski S., Willis K.J., Zernitskaya V. 2014. Climate variability and associated vegetation response throughout Central and Eastern Europe (CEE) between 60 and 8 ka. Quaternary Science Reviews 106: 206-224.
• Forysiak J. 2005. Rozwój doliny Warty między Burzeninem i Dobrowem po zlodowaceniu warty. Acta Geographica Lodziensia 90: 1-116.
• Forysiak J. 2012. Zapis zmian środowiska przyrodniczego późnego vistulianu i holocenu w osadach torfowisk regionu łódzkiego. Acta Geographica Lodziensia 99: 1-164.
• Forysiak J., Czubla P., Marosik P. 2015. Geologiczne i geomorfologiczne warunki lokalizacji grodziska w Tumie. Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, Seria Archeologiczna 46: 89-104.
• Goździk J. 1982. Środowisko przyrodnicze osadnictwa średniowiecznego okolic Rozprzy. Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, Seria Archeologiczna 29: 138-151.
• Hoffmann T., Thorndycraft V.R., Brown A.G., Coulthard T.J., Damnati B., Kale V.S., Middelkoop H., Notebaert B., Walling D.E. 2010. Human impact on fluvial regimes and sediment flux during the Holocene: Review and future research agenda. Global and Planetary Change 72: 87-98.
• Kabata-Pendias A., Pendias H. 1979. Pierwiastki śladowe w środowisku biologicznym. Wyd. Geol., Warszawa: 1-300.
• Kaiser K., Lorenz S., Germer S., Juschus O., Küster M., Libra J, Bens O., Hütti R.F. 2012. Late Quaternary evolution of rivers, lakes and peatlands in northeast Germany reflecting past climates and human impact – an overview. E&G Quaternary Science Journal 61,2: 103-132.
• Kalicki T. 2006. Zapis zmian klimatu oraz działalności człowieka i ich rola w holoceńskiej ewolucji dolin środkowoeuropejskich. Prace Geograficzne 204: 1-346.
• Kamiński J. 1993. Późnoplejstoceńska i holoceńska transformacja doliny Moszczenicy jako rezultat zmian środowiska naturalnego oraz działalności człowieka. Acta Geographica Lodziensia 64: 1-104.
• Kittel P. 2011. Slope and river inorganic deposits as indicators of marked human impact, in the light of research in the Ner River basin (central Poland). Archaeologia Polona 49 (2013): 71-86.
• Kittel P. 2012. Budowa i ewolucja doliny Neru w rejonie stanowiska Lutomiersk-Koziówki w świetle badań geoarcheologicznych. Acta Geographica Lodziensia 100: 113-133.
• Kittel P. 2013. Geomorfologiczne uwarunkowania lokalizacji osadnictwa na przykładzie doliny Rawki w Rawie Mazowieckiej. Acta Geographica Lodziensia 101: 49-79.
• Kittel P. 2014. Slope deposits as an indicator of anthropopressure in the light of research in Central Poland. Quaternary International 324: 34-35.
• Kittel P. 2015. The alternative interpretation of chronology of flood events in the mid-Warta River valley: Record of Early Holocene alluviation in the Koło Basin (central Poland). Quaternary International 386: 116-121.
• Kittel P., Błaszczyk J., Muzolf B., Cywa K., Wacnik A., Tomczyńska Z., Obremska M. 2011. Traces of Prehistoric Human Impact on Natural Environment in the Ner River Catchment (Central Poland). W: I. Hildebrandt-Radke, W. Dörfler, J. Czebreszuk, J. Müller (red.) Anthropogenic Pressure in the Neolithic and the Bronze Age on the Central European Lowlands. Studien zur Archäeologie in Ostmitteleuropa/Studia nad Pradziejami Europy Środkowej, B. 8/T. 8. Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Dr. Rudolf Habelt GmbH, Poznań-Bonn: 129-141.
• Kittel P., Płóciennik M., Borówka R.K., Okupny D., Pawłowski D., Peyron O., Stachowicz-Rybka R., Obremska M., Cywa K. 2016. Early Holocene hydrology and environments of the Ner River (Poland). Quaternary Research 85: 187-203.
• Kittel P., Sikora J., Wroniecki P. 2015. The morphology of the Luciąża River valley floor in the vicinity of the Rozprza medieval ring-fort in light of geophysical survey. Bulletin of Geography. Physical Geography Series 8: 95-106.
• Krzemiński T., Maksymiuk Z. 1966. Próba rekonstrukcji niektórych elementów krajobrazu pierwotnego okolic Łęczycy. W: A. Nadolski, A. Abramowicz, T. Poklewski (red.) Łęczyca wczesnośredniowieczna, t. 1. Ossolineum, Łódź: 23-32.
• Kurnatowski S. 1968. Osadnictwo i jego rola w kształtowaniu się krajobrazu. Folia Quaternaria 29: 145-160.
• Kwiatkowski A. 1971. Nieorganiczne składniki torfu. Biuletyn Torf 31: 1-17.
• Latałowa M., Tobolski K., Nalepka D. 2004. Pinus L. subgenus Pinus (subgen. Diploxylon (Koehne) Pilger) – Pine. W: M. Ralska-Jasiewiczowa (red.) Late Glacial and Holocene history of vegetation in Poland based on isopollen maps. W. Szafer Institute of Botany, Kraków: 165-169.
• Maksimow A., Okruszko H. 1950. Sorbcja i elektrodializa miedzi w torfach. Roczniki Gleboznawcze 1: 7-92.
• Matuszkiewicz W. 2008. Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Wyd. Nauk. PWN, Warszawa: 1-537.
• Marks L. 2011. Quaternary Glaciations in Poland. W: J. Ehlers, P.L. Gibbard, P.D. Hughes (red.) Developments in Quaternary Sciences 15: 299-303.
• Marosik P. 2002. Ukształtowanie terenu i warunki geologiczne na stanowisku archeologicznym nr 11 w Grabku oraz na obszarze przyległym w dnie doliny Krasówki. W: R. Grygiel (red.) Badania archeologiczne na terenie odkrywki „Szczerców” Kopalni Węgla Brunatnego „Bełchatów” S.A., t. II. Fundacja Badań Archeologicznych imienia Konrada Jażdżewskiego, Fundacja UAM, Łódź: 9-23.
• Marosik P. 2003. Sytuacja geomorfologiczna w rejonie stanowiska archeologicznego. W: R. Grygiel (red.) Ratownicze badania archeologiczne na stanowisku 6-7 w Kowalewicach, pow. Zgierz, woj. łódzkie. Via Archaeologica Lodziensis 1: 15-24.
• Muzolf B., Kittel P. 2007. Sprawozdanie z sondażowo-weryfikacyjnych w miejscowości Kolonia Bechcice (Biłgoraj) na stan 1. Maszynopis w Archiwum Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Łodzi.
• Muzolf B., Kittel P., Płóciennik M., Głąb Z., Okupny D. 2015. Wczesnonowożytne płóciennictwo w świetle badań reliktów moczydła na stanowisku Lutomiersk-Koziówki. Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi 46: 187-210.
• Okupny D., Borówka R.K., Fortuniak A., Tomkowiak J. 2014. Skład chemiczny osadów organicznych ze stanowiska Koźmin Las. Acta Geographica Lodziensia 102: 71-86.
• Okupny D., Fortuniak A., Tomkowiak J. 2013. Cechy denudacji w regionie łódzkim w późnym vistulianie w świetle chemicznych badań osadów torfowiskowych. Acta Geographica Lodziensia 101: 89-99.
• Olaczek R. 2000. Antropogeniczne czynniki przekształcania dolin rzecznych W: J. Kołtuniak (red.) Rzeki. Kultura, Cywilizacja, Historia. Tom 9: 119-141.
• Pawłowski D. 2012. Younger Dryas Cladocera assemblages from two valley mires in central Poland and their potential significance for climate reconstructions. Geologos 18: 237-249.
• Pawłowski D., Borówka R.K., Kowalewski G., Luoto T.P., Milecka K., Nevalainen L., Okupny D., Płóciennik M., Woszczyk M., Tomkowiak J., Zieliński T. 2016. The response of flood-plain ecosystems to the Late Glacial and Early Holocene hydrological changes: A case study from a small Central European river valley. Catena 147: 411-428.
• Pawłowski D., Kowalewski G., Milecka K., Płóciennik M., Woszczyk M., Zieliński T., Okupny D., Włodarski W., Forysiak J. 2015. A reconstruction of the palaeohydrological conditions of a flood-plain: a multi-proxy study from the Grabia River valley mire, central Poland. Boreas 44: 543-562.
• Penczak T., Kruk A., Grabowska J., Śliwińska A., Koszaliński H., Zięba G., Tybulczak S., Galicka W., Marszał L. 2010. Wpływ stopniowej poprawy jakości wody w rzece Ner na regenerację ichtiofauny. Roczniki Naukowe PZW 23: 97-117.
• Petera-Zganiacz J., Dzieduszyńka D.A., Twardy J., Pawłowski D., Płóciennik M., Lutyńska M., Kittel P. 2015. Younger Dryas flood events: A case study from the middleWarta River valley (Central Poland). Quaternary International 386: 55-69.
• Płóciennik M. 2010. Sukcesja zgrupowań Chironomidae torfowiska Żabieniec w późnym vistulianie i holocenie W: J. Twardy, S. Żurek, J. Forysiak (red.) Torfowisko Żabieniec: warunki naturalne, rozwój i zapis zmian paleoekologicznych
• w jego osadach. Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań: 141-150.
• Reimann C., Arnoldussen A., Boyd R., Finne T.E., Koller F., Nordgulen Ө., Englamaier P. 2007. Element contents in leaves of four plant species (birch, mountain ash, fern and spruce) along antropogenic and geogenic concentration gradients. Science of the Total Environment 377: 416-433.
• Rolland N., Larocque I. 2007. The efficiency of kerosene flotation for extraction of chironomid head capsules from lake sediments samples. Journal of Paleolimnology 37: 565-572.
• Rydelek P. 2013. Origin and composition of mineral constituents of fen peats from Eastern Poland. Journal of Plant Nutrition 36: 911-928.
• Sapek A. 1972. Wiązanie miedzi, manganu i cynku przez substancje próchniczne z torfów. Roczniki Gleboznawcze 23,2: 51-55.
• Stachowicz-Rybka R. 2011. Flora and vegetation changes on the basis of plant macroremains analysis from an early Pleistocene lake of the Augustów Plain, NE Poland. Acta Palaeobotanica 51: 39-104.
• Starkel L. 2002. Change in the frequency of extreme events as the indicator of climatic change in the Holocene (in fluvial systems). Quaternary International 91: 25-32.
• Starkel L., Michczyńska D.J., Krąpiec M., Margielewski W., Nalepka D., Pazur A. 2013. Progress in the Holocene chrono-climatostratigraphy of Polish territory. Geochronometria 40,1: 1-21.
• Strzemski J. 1964. Uwagi ogólne o przemianach środowiska geograficznego Polski jako tła przyrodniczego rozwoju rolnictwa od połowy trzeciego tysiąclecia p.n.e. do naszych czasów. W: J. Leskiewiczowa (red.) Zarys Historii Gospodarstwa Wiejskiego w Polsce, t. 1: 8-28.
• Turkowska K. 1985. Osady dna doliny Neru w Lublinku koło Łodzi. Acta Geographica Lodziensia 50: 51-167.
• Turkowska K. 1988. Rozwój dolin rzecznych na Wyżynie Łódzkiej w późnym czwartorzędzie. Acta Geographica Lodziensia 57: 1-157.
• Turkowska K. 1990. Main fluvial episodes in the Ner Valley in the last 22 000 years; a detailed study in Lublinek near Łódź, Central Poland. Quaternary Studies in Poland 9: 85-99.
• Turkowska K. 1992. Osady rzeczne i ewolucja dolin w okresie 20 000–8 000 na niezlodowaconych, nizinnych obszarach Polski. Przegląd Geologiczny 40,10: 591-594.
• Turkowska K. 2006. Geomorfologia regionu łódzkiego. Wyd. UŁ, Łódź: 1-238.
• Turkowska K., Dzieduszyńska D. 2011. Local evidence of landform evolution vs. global changes – a case of Younger Dryas study in the upper Ner valley system, Central Poland. Geographia Polonica 84: 147-162.
• Twardy J., Kamiński J., Moszczyński J. 2004. Zapis gospodarczej i osadniczej działalności człowieka z okresu lateńskiego i rzymskiego w formach i osadach Polski Środkowej. W: D. Abłamowicz, Z. Śnieszko (red.) Zmiany środowiska geograficznego w dobie gospodarki rolno-hodowlanej. Studia z obszaru Polski. Muz. Śląskie w Katowicach, Stowarzyszenie Naukowe Archeologów Polskich, Katowice: 197-221.
• Wachecka-Kotkowska L. 2004. Zmiany środowiska doliny dolnej Luciąży w holocenie. Acta Universitatis Lodziensis, Folia Geographica Physica 6: 47-70.
• Wasylikowa K. 1964. Roślinność i klimat późnego glacjału w środkowej Polsce na podstawie badań w Witowie koło Łęczycy. Biuletyn Peryglacjalny 13: 261-417.

Identifiers

ISSN

0065-1249