Władztwo rady i gmina w reprezentacji dużych miast pruskich w średniowieczu

• Authors: Czaja Roman

Title variants

EN

The Control of the Council and the District Community in the Representation of the Big Pruss ian Towns in the Middle Ages

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

EN

The purpose of the article has been to analyse the way the big Prussian towns presented their own political organisation and especially the form they exercised their power. The author attempts to answer the question to which extent the presented image took into consideration the contribution of the citizens’ community in the control over the town and in the creation of the governing bodies, and to which extent the town was presented as a community under the control of the Council. The basis for the conclusions were written sources. The author has proved that until the beginning of the 16th century the town was represented as a community of its citizens, acting directly in corpore and through its administrative and judicial bodies. The fact that at the turn of the 13th and 14th centuries the regime in big Prussian towns became soviet in its character caused that also in the representation of the town the control of the council over the commune was started to be emphasised. In spite of the monopolising of power by the merchant oligarchy and in spite of the regime reality the town was presented as a community whose citizens participated in making laws and decisions in the interests of the common good. That was the model of communal power that was especially emphasised in times of internal conflict and external threats. Yet, unlike the homogenous community of commune civitatis or dy bürger algemeyne that appeared in the sources from the 13th century and the first half of 14th century the late Middle Ages commune seems to have been a diversified community created by various professional groups (merchants, artisans) and it acted through different bodies: a council, courts of law, guilds.

Celem artykułu jest analiza przedstawiania przez wielkie miasta pruskie własnej organizacjipolitycznej, w szczególności zaś formy sprawowania władzy. Autor podejmujepróbę odpowiedzi na pytanie, w jakim stopniu konstruowany obraz własny uwzględniałudział wspólnoty obywateli w rządzeniu miastem i kreowaniu organów władzy,a w jakim przedstawiano miasto jako wspólnotę podlegającą władztwu rady. Podstawąwniosków są źródła pisane. Autor wykazuje, że do początku XIV wieku miasto reprezentowałosię jako wspólnota obywateli, działająca bezpośrednio in corpore oraz zapośrednictwem swoich organów administracyjnych i sądowych. Wykształcenie się naprzełomie XIII/XIV wieku w dużych miastach pruskich ustroju radzieckiego sprawiło,że także w reprezentacji miasta zaczęto artykułować władztwo rady nad komuną. Mimomonopolizacji władzy w mieście przez oligarchię kupiecką, wbrew realiom ustrojowym,miasto przedstawiało się jako wspólnota, której obywatele uczestniczą w stanowieniuprawa i podejmowaniu decyzji w interesie dobra wspólnego. Taki model władzy komunalnejeksponowano szczególnie w czasach zagrożenia zewnętrznego oraz konfliktówwewnętrznych. W odróżnieniu jednak od jednolitej wspólnoty commune civitatis lubdy bürger algemeyne pojawiającej się w źródłach z XIII i I połowy XIV wieku, komunapóźnośredniowieczna prezentuje się jako społeczność zróżnicowana, tworzona przezróżne grupy zawodowe (kupców, rzemieślników) i działająca za pośrednictwem różnychorganów: rady, ławy sądowej, cechów.

Keywords

PL

miasta pruskie; ustrój miast; grupy społeczne; reprezentacja miasta

EN

Prussian towns; their regime; social groups; towns’ representation

• Publisher: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego
• Journal: Przegląd Zachodniopomorski
• Year: 2016
• Issue: 1
• Pages: 27-39

Dates

published

2016

Contributors

author

Czaja Roman

• Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu

References

• Źródła
• Acten der Ständetage Preußens unter der Herrschaft des Deutschen Ordens, hrsg. v. M. Toeppen, Bd. 1–4, Leipzig 1874–1882.
• Codex diplomaticus Warmiensis oder Regesten und Urkunden zur Geschichte Ermlands, Bd. 1–3, hrsg. v. C.P. Woelky, J.M. Saage, Mainz 1860–1874.
• Johann Lindaus Geschichte des dreizehnjährigen Krieges, hrsg. v. T. Hirsch, w: Scriptores rerum Prussicarum, hrsg. v. Th. Hirsch, M. Toeppen, E. Strehlke, Bd. 4, Leipzig 1870, s. 502–637.
• Urkundenbuch des Bistums Culm, Bd. 1, hg. v. C.P. Woelky, Danzig 1885.
• Preuβisches Urkundenbuch. Politische (allgemeine) Abteilung, Bd. I, T. 2, hrsg. v. A. Seraphim, Königsberg 1909.
• Scriptores rerum Prussicarum, hrsg. v. Th. Hirsch, M. Toeppen, E. Strehlke, Bd. 4, Leipzig 1870. Thorner Denkwürdigkeiten von 1345–1547, hrsg. v. A. Voigt, Thorn 1904.
• Wie men wol eyn statt regyrn sol. Didaktische Literatur und berufliche Schreiben des Johann von Soest, gen. Steinwert, hg. v. H.-D. Heimann, Soest 1986.
• Opracowania
• Bender G., Die ältesten Willküren der Neustadt Thorn (c. vom Jahre 1300), „Zeitschrift des Westpreussischen Geschichtsvereins”, 7, 1882, s. 97–125.
• Boone M., Lecuppre-Desjardin E., Sosson J.-P., Introduction, w: Le verbe, l’image et les représentation de la société urbaine au Moyen-Age, ed. M. Boone, E. Lecuppre- -Desjardin, J.-P. Sosson, Antwerpen/Apeldoorn 2002, s. 7–14.
• Buchholz F., Braunsberg im Wandel der Jahrhunderte, Braunsberg 1934.
• Buława J., Walki społeczno-ustrojowe w Toruniu w I połowie XVI wieku, Toruń 1971.
• Cieślak E., Walki ustrojowe w Gdańsku i Toruniu oraz w niektórych miastach hanzeatyckich w XV w., Gdańsk 1960.
• Czaja R., Miasta pruskie a zakon krzyżacki. Studia nad stosunkami między miastem a władzą terytorialną w późnym średniowieczu, Toruń 1999.
• Czaja R., Grupy rządzące w miastach nadbałtyckich w średniowieczu, Toruń 2008.
• Czaja R., Społeczeństwo miast pruskich w średniowieczu w świetle źródeł normatywnych, w: Świat średniowiecza. Studia ofiarowane Profesorowi Henrykowi Samsonowiczowi, red. A. Bartoszewicz i in., Warszawa 2010, s. 234–241.
• Czaja R., Średniowieczne miasto jako europejskie miejsce pamięci, w: Fundamenty średniowiecznej Europy, red. Ż. Sztyls i in., Pelplin 2013, s. 27–40.
• Dünnebeil S., Umzug und Tanz als Formen der „bewegten“ Repräsentation, w: Geschlechtergesellschaften, Zunft- Trinkstuben und Bruderschaften in spätmittelalterlichen und frühneuzeitlichen Städten, hrsg. v. G. Fouquet, M. Steinbrink, G. Zeilinger, Ostfildern 2003, s. 129–146.
• Günther O., Danziger Hochzeits- und Kleiderordnung, „Zeitschrift des Westpreussischen Geschichtsvereins”, 42, 1900, s. 185–230.
• Günther O., Zwei unbekannte altpreussische Willküren. Ein Danziger Willkür aus der Ordenszeit, „Zeitschrift des Westpreussischen Geschichtsvereins”, 48, 1905, s. 3–82.
• Le verbe, l’image et les représentation de la société urbaine au Moyen-Age, ed. M. Boone, E. Lecuppre-Desjardin, J.-P. Sosson, Antwerpen/Apeldoorn 2002.
• Meyer C., „City Branding” im Mittelalter? Städtische Medien der Imagepflege bis 1500, w: Stadt und Medien. Vom Mittelalter bis zu Gegenwart, hrsg. v. C. Zimmermann, Köln–Weimar–Wien 2012, s. 19–48 (Städteforschung, A/85).
• Michels G., Die Ordnung als Spiegel der Stadt, w: Das Preußenland als Forschungsaufgabe. Eine europäische Region in ihren geschichtlichen Bezügen. Festschrift für Udo Arnold zum 60. Geburtstag, hrsg. v. B. Jähnig, G. Michels, Lüneburg 2000, s. 369–382.
• Możdżeń J., Przedstawianie świata przez dziejopisarzy gdańskich na przełomie XV i XVI wieku, Toruń 2014 (msp. dysertacji).
• Neitmann, K. Die Publikation von Staatsverträgern und Landesordnungen im Deutschordensland Preußen, w: Kommunikationspraxis und Korrespondenzwesen im Mittelalter und in der Renaissance, hrsg. v. H.-D. Heimann, I. Hlaváček, Paderborn 1998, s. 113–124.
• Oberste J., Einführung: Städtische Repräsentation und die Fiktion der Kommune, w: Repräsentation der mittelalterlichen Stadt, hrsg. v. J. Oberste, Regensburg 2008, s. 7–12.
• Poeck D.W., Rituale der Ratswahl. Zeichen und Zeremoniell der Ratssetzung in Europa (12.–18. Jahrhundert), Köln–Weimar–Wien 2003.
• Quassowski B., Obrigkeitliche Wohlfahrtspflege in den Hansestädten des Deutschordenslandes (Braunsberg, Elbing, Königsberg, Kulm und Thorn) bis 1525, T. 3, „Zeitschrift des Westpreussischen Geschichtsvereins”, 61, 1921, s. 103–148.
• Rüther S., Prestige und Herrschaft. Zur Repräsentation der Lübecker Ratsherren in Mittelalter und Früher Neuzeit, Köln–Weimar–Wien 2003.
• Schultz F., Die Stadt Kulm im Mittelalter, „Zeitschrift des Westpreussischen Geschichtsvereins” 1888, H. 23, s. 3–293.
• Semrau A., Die Organe der Stadtgemeinde nach kulmischem Rechte im 13. Jahrhundert, „Mitteilungen des Coppernicus Vereins für Wissenschaft und Kunst” 1921, H. 29, s. 1–26.
• Semrau A., Die mittelalterlichen Willküren der Altstadt und Neustadt Elbing, „Mitteilungen des Coppernicus Vereins für Wissenschaft und Kunst” 1926, H. 34, s. 1–80.
• Semrau A., Die Willkür der Stadt Kulm von etwa 1400, „Mitteilungen des Coppernicus Vereins für Wissenschaft und Kunst” 1927, H. 35, s. 29–58.
• Simson P., Geschichte der Danziger Willkür, Danzig 1904 (Quellen und Darstellungen zur Geschichte Westpreussens, 3).
• Simson P., Geschichte der Stadt Danzig, Bd. 4, Danzig 1918.
• Toeppen M., Elbinger Antiquitäten. Ein Beitrag zur Geschichte des städtischen Lebens im Mittelalter, H. 1–3, Danzig 1871–1873.
• Toeppen M., Die älteste Thorner Stadtchronik, „Zeitschrift des Westpreussischen Geschichtsvereins”, 42, 1900, s. 117–182.
• Zimmermann C., Einleitung: Stadt und Medien, w: Stadt und Medien. Vom Mittelalter bis zu Gegenwart, hrsg. v. C. Zimmermann, Köln–Weimar–Wien 2012, s. 1–18 (Städteforschung, A/85).