Osada ludności kultury łużyckiej w Deszcznie, pow. Gorzów Wielkopolski

• Authors: Kozłowska Dorota

Title variants

EN

The settlement of the Lusatian culture in Deszczno, Gorzów Wielkopolski district

• Languages of publication: PL

Abstracts

EN

Materials presented in this article are the result of two seasons of excavations. At the outset, it is worth noting that the location of the settlement in Deszczno, in the so-called contact zone, makes it interesting from a sources aspect and from a ‘Pomeranian perspective.’ The site 11/13 in Deszczno belongs to the open settlement type. All features recorded there were below ground ones. Amongst them pits of unrecognized function (118) and postholes (70) dominate. Furthermore, 65 oval and circular pits, rectangular or trapezoidal in section were recorded, which hypothetically are the remains of cellars or proper storage pits. Hearths occurred in the settlement in question only rarely. Despite excavating a large area of the settlement its spatial organization is not clear. Unfortunately, the poor state of the features’ preservation does not allow for a more detailed interpretation of their functions. Remains of probable dwellings, which are one of basic elements in distinguishing hypothetical farms’ boundaries, were recorded occasionally. It can be assumed that large, irregular features are only the sunken parts of larger overground buildings. Unfortunately, it was impossible to find any evident remains of this type of construction linked with dwellings. It is also difficult to perceive a division of space into separate zones, such as residential and agricultural or production and agricultural ones. Production and agricultural features were scattered within the entire excavated area. Numerous and chronologically diverse materials discovered on the site indicate the long-term use of the place, at least from the late Bronze Age to the Middle Ages. The settlement in question, related to communities of the Lusatian culture, was present here as early as from period IV of the Bronze Age. This is indicated by infrequent but evident elements of the Uradz style of pottery decoration. Its small number on the site seems to match the general trend in the occurrence of this type of pottery in Greater Poland and the Lubusz Land region. According to M. Kaczmarek, it may indicate that the phenomenon of the Uradz style was of slightly shorter duration than was assumed and covered only a part of period IV of the Bronze Age. Perceptible settlement activity occurred on the site during the next stage dated to the turn of period V of the Bronze Age and Early Iron Age. This period also marks the beginning of phenomena associated with the development of settlement of the Górzycka group of the Lusatian culture encompassing areas on both sides of the lower Warta and Noteć River basins as well as the middle and lower Odra River. The increased activity of this group in the aforementioned zone is confirmed by discoveries of numerous sites.

Keywords

PL

grupa górzycka; kultura łużycka; osada; Pradolina Noteci; strefa kontaktowa

EN

Górzycka group; Lusatian culture; settlement; Noteć River glacial valley; contact zone

• Publisher: Muzeum Narodowe w Szczecinie
• Journal: Materiały Zachodniopomorskie
• Year: 2012
• Volume: 9
• Pages: 51-100

Dates

published

2013

Contributors

author

Kozłowska Dorota

• Muzeum Narodowe w Szczecinie

References

• Blajer W. 2001. Skarby przedmiotów metalowych z epoki brązu i wczesnej epoki żelaza na ziemiach polskich, Kraków.
• Bönisch E. 2004. Häuser, Speicherplätze und Siedlungsmuster – Neues zu Siedlungen der Lausitzer Kultur links Neisse, Biblioteka Archeologii Środkowego Nadodrza, z. 2, II polsko-niemieckie spotkania archeologiczne, Odra – Przeszkoda czy pomost w ekspansji kulturowej? Dychów 29 kwietnia – 1 maja 2004 r., red. S. Groblica, A. Jaszewska, S. Górka, Zielona Góra, 91–120.
• Cnotliwy E. 1960. Wyniki badań ratowniczych na osadzie kultury łużyckiej w Sibinie, pow. Kamień, „Materiały Zachodniopomorskie” 6, 41–60.
• Cnotliwy E. 1976. Osadnictwo ludności kultury łużyckiej na Wzgórzu Zamkowym w Szczecinie w świetle badań w latach 1967–1974, „Materiały Zachodniopomorskie” 22, 7–70.
• Durczewski D., Śmigielski W. 1966 Materiały do osadnictwa ludności kultury łużyckiej w Wielkopolsce, część II, „Fontes Archaeologici Posnanienses” 17, 65–195.
• Dzieduszycki W. 1998. Święty Wojciech, st. 10 (GAZ nr 57) – badania wykopaliskowe, [w:] Archeologiczne badania ratownicze wzdłuż trasy gazociągu tranzytowego, t. 1, Ziemia Lubuska, red. R. Mazurowski, 241–267.
• Dzieduszycki W., Makiewicz T., Sobucki A. 1998. Nowa Wieś, st. 1 i 12 (GAZ 43/43a) – badania wykopaliskowe, [w:] Archeologiczne badania ratownicze wzdłuż trasy gazociągu tranzytowego, t. 1, Ziemia Lubuska, red. R. Mazurowski, 117–188.
• Fudziński M. 1998. Cmentarzysko ludności kultury pomorskiej w Głazicy, gm. Szemud, stanowisko nr 3, „Pomorania Antiqua” 17, 191–222.
• Gediga B. 1967. Plemiona kultury łużyckiej w epoce brązu na Śląsku Środkowym, Wrocław.
• Gediga B. 1979. Zagadnienia religii, [w:] Prahistoria ziem polskich, t. 4, red. J. Dąbrowski, Z. Rajewski, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk, 320–341.
• Gedl M. 1968. Cmentarzysko kultury wschodniopomorskiej w Zwarowie, pow. Lębork, „Pomorania Antiqua” 2, 189–215.
• Griesa S. 1982. Die Göritzer Gruppe, Veröffentlichungen des Museums für Ur- und Frühgeschichte Potsdam, t. 16, Berlin.
• Kabaciński J., Krause E., Szamałek K., Winiarska-Kabacińska M. 1998. Żółwin, st. 29 (GAZ nr 63) – badania wykopaliskowe, [w:] Archeologiczne badania ratownicze wzdłuż trasy gazociągu tranzytowego, t. 1, Ziemia Lubuska, red. R. Mazurowski, 315–359.
• Kaczmarek M. 2002. Zachodnio-wielkopolskie społeczności kultury łużyckiej w epoce brązu, Poznań.
• Kaczmarek M. 2006. Pradolina Noteci w dobie rozwoju kultury łużyckiej, [w:] Pradolina Noteci na tle pradziejowych i wczesnośredniowiecznych szlaków handlowych, red. H. Machajewski, J. Rola, Poznań, 157–181.
• Kadrow S. 1991 Iwanowice stanowisko Babia Góra, cz. I. Rozwój przestrzenny osady z wczesnego okresu epoki brązu, Kraków.
• Kaniewska D., Sobucki A. 2006. Wielokulturowa osada w Międzyrzeczu, stan. 108, [w:] Współczesnymi drogami w przeszłość. IV Polsko-Niemieckie Spotkania Archeologiczne, Dychów 15–18 listopada 2005, t. 2, red. S. Groblica, A. Jaszewska, Zielona Góra, 137–196.
• Kondracki J. 2000. Geografia regionalna Polski, Warszawa.
• Kostrzewski J. 1958. Kultura łużycka na Pomorzu, Poznań.
• Kośko A. 1979. Rozwój kulturowy społeczeństw Kujaw w okresach schyłkowego neolitu i wczesnej epoki brązu, Poznań.
• Kozłowska D. 1993. Cmentarzysko ludności kultury pomorskiej w Dobrowie, „Materiały Zachodniopomorskie” 39, 7–83.
• Kozłowska D. 1997. Osada ludności kultury łużyckiej ze Szczecina-Niemierzyna, „Materiały Zachodniopomorskie” 43, 113–158.
• Kruk J., Milisauskas S. 1981. Wyżynne osiedle neolityczne w Bronocicach, woj. kieleckie, „Archeologia Polski” 26, 65–113.
• Krzyszowski A. 1998. Święty Wojciech, st. 10 (GAZ nr 57) – badania wykopaliskowe cmentarzyska kultury łużyckiej, [w:] Archeologiczne badania ratownicze wzdłuż trasy gazociągu tranzytowego, t. 1, Ziemia Lubuska, red. R. Mazurowski, 199–240.
• Krzyszowski A. 2006. Wyniki badań wykopaliskowych w wielokulturowej osadzie w Międzyrzeczu (stan. 78) w woj. lubuskim, [w:] Współczesnymi drogami w przeszłość. IV Polsko-Niemieckie Spotkania Archeologiczne, Dychów 15–18 listopada 2005, t. 2, red. S. Groblica, A. Jaszewska, Zielona Góra, 7–101.
• Krzyszowski A., Sobucki A. 1998. Żółwin, st. 30 (GAZ nr 65) – badania wykopaliskowe, Archeologiczne badania ratownicze wzdłuż trasy gazociągu tranzytowego, t. 1, Ziemia Lubuska, red. R. Mazurowski. 368–401.
• Krzyszowski A., Szamałek K. 1998. Żółwin, st. 2 i 18 (GAZ nr 61/62) – badania wykopaliskowe, [w:] Archeologiczne badania ratownicze wzdłuż trasy gazociągu tranzytowego, t. 1, Ziemia Lubuska, red. R. Mazurowski, 275–314.
• Lewczuk J. 2004. Sękowice gmina Gubin, stanowisko 8. Cmentarzysko ciałopalne kultury łużyckiej ze starszego okresu przedrzymskiego, Zielona Góra.
• Łuka J. L. 1953. Cmentarzysko z wczesnego i środkowego okresu lateńskiego w Sokołowicach w pow. kościańskim, „Fontes Archeologici Posnanienses” 3, 98–146.
• Łuka J. L. 1971. Obrządek pogrzebowy i wierzenia u plemion kultury wschodniopomorskiej na Pomorzu Gdańskim – część II, „Pomorania Antiqua” 3, 21–100.
• Machajewski H., Rola J. 2006. Wprowadzenie, [w:] Pradolina Noteci na tle pradziejowych i wczesnośredniowiecznych szlaków handlowych, red. H. Machajewski, J. Rola, Poznań, 7–14.
• Marcinkian A. 1974. Stan badań nad kulturą łużycką epoki brązu w północnej części Dolnego Śląska, „Zielonogórskie Zeszyty Muzealne” 4, 41–65.
• Marcinkian A. 1986. Z badań nad epoką brązu i wczesną epoką żelaza na Ziemi Lubuskiej, „Rocznik Lubuski” 14, 103–118.
• Marciniak A. 2006. Problematyka stref kontaktowych w pradziejach, [w:] Pradolina Noteci na tle pradziejowych i wczesnośredniowiecznych szlaków handlowych, red. H. Machajewski, J. Rola, Poznań, 15–21.
• Michalski J. 1983. Zagadnienia systematyzacji i interpretacji obiektów nieruchomych (Ze studiów nad osadami otwartymi kultury łużyckiej), „Materiały Starożytne i Wczesnośredniowieczne” 5, 135–195.
• Minta-Tworzowska D. 1982. O metodzie systematyki wytworów kulturowych (na podstawie ceramiki naczyniowej z Kruszy Zamkowej, stanowisko 3), „Fontes Archaeologici Posnanienses” 31, 145–184.
• Nawrolski T. 1972. Relikty osady kultury łużyckiej na wzgórzu klasztornym w Cedyni, pow. Chojna, „Materiały zachodniopomorskie” 18, 27–49.
• Skrzypek I. 1998. Materiały archeologiczne ludności kultury łużyckiej i pomorskiej z woj. koszalińskiego, „Pomorania Antiqua” 17, 143–189.
• Szamałek K. 1998. Długoszyn, st. 3 (GAZ nr 20) – badania wykopaliskowe, [w:] Archeologiczne badania ratownicze wzdłuż trasy gazociągu tranzytowego, t. 1, Ziemia Lubuska, red. R. Mazurowski, 61–79.
• Szamałek K., Sawiccy J. i T. 1998. Górzyca, st. 17 (CAZ nr 4) – badania sondażowe, [w:] Archeologiczne badania ratownicze wzdłuż trasy gazociągu tranzytowego, t. 1, Ziemia Lubuska, red. R. Mazurowski, 19–30.
• Tyszler L., Marchelak I. 2006. Osada kultury łużyckiej z IV–V okresu epoki brązu i okresu halsztackiego w Kowalewicach stanowisko 6–7, pow. Zgierz, woj łódzkie, [w:] Z badań nad osadnictwem epoki brązu i wczesnej epoki żelaza w Europie Środkowej, red. W. Blajer, Łódź, 87–107.
• Uciechowska-Gawron A. 2006. Osadnictwo łużyckie i wczesnośredniowieczne na stanowisku Święty Wojciech nr 17, [w:] Współczesnymi drogami w przeszłość. IV Polsko-Niemieckie Spotkania Archeologiczne, Dychów 15–18 listopada 2005, t. 2, red. S. Groblica, A. Jaszewska,Zielona Góra, 213–262.
• Wawrzyniak P. 2004. Nowe cmentarzysko ludności kultury łużyckiej z V okresu brązu w Glińsku, powiat Świebodzin, Biblioteka Archeologii Środkowego Nadodrza, z. 2, II polsko-niemieckie spotkania archeologiczne, Odra – Przeszkoda czy pomost w ekspansji kulturowej? Dychów 29 kwietnia – 1 maja 2004 r., red. S. Groblica, A. Jaszewska, S. Górka, Zielona Góra, 77–90.
• Wesołowski S. 1983. Plemiona kultury łużyckiej na terenie Szczecina (od XII do IV wieku p.n.e.), [w:] Pradzieje Szczecina, t. 1, red. W. Filipowiak, G. Labuda, Warszawa–Poznań, 279–468.
• Wiklak H. 1972. Późniejsze stadia rozwojowe środkowopolskiej grupy kultury łużyckiej, „Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi. Seria Archeologiczna” 19, 15–172.
• Wilgocki E. 1991. Osada ludności kultury łużyckiej n stanowisku 1 w Wierzchlasie, woj. szczecińskie, „Materiały Zachodniopomorskie” 37, 19–45.
• Wojtasik J. 1958. Pozostałości osady łużyckiej na wzgórzu „Młynówka” w Wolinie, „Materiały Zachodniopomorskie” 4, 49–104.
• Wołągiewicz R. 1979. Kultura pomorska a kultura oksywska, [w:] Problemy kultury pomorskiej, red. T. Malinowski, Koszalin, 33–71.

Notes

PL

Studia i Materiały

Identifiers

ISSN

0076-5236