Głosowanie klasowe w wyborach parlamentarnych 2023 roku w Polsce

• Authors: Cześnik Mikołaj , Szczupska Oliwia

Title variants

EN

Class Voting in the 2023 Parliamentary Elections in Poland

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł ma na celu analizę wpływu przynależności klasowej na preferencje polityczne w wyborach parlamentarnych w Polsce w 2023 roku. Proponujemy nowoczesny schemat analizy klasowej, uwzględniający czynniki ekonomiczne, społeczne i kulturowe. Wykorzystując dane Polskiego Generalnego Studium Wyborczego (PGSW) wykazujemy, że klasy społeczne – ludowa, średnia i wyższa – znacząco różnią się w swoich wyborach politycznych. Klasa ludowa głównie wspiera Prawo i Sprawiedliwość (PiS), partię o programie socjalnym, który odpowiada na jej potrzeby. Z kolei klasa wyższa preferuje Koalicję Obywatelską (KO), partię reprezentującą interesy liberalne, sprzyjające jej dobrostanowi. Podkreślamy, że podziały klasowe pozostają istotnym czynnikiem wpływającym na polityczną polaryzację w Polsce, nawet po uwzględnieniu wielu innych determinant zachowań wyborczych. Artykuł stanowi wkład w piśmiennictwo dotyczące wpływu klasowości na politykę, preferencje wyborcze i szersze procesy społeczno-polityczne.

EN

The article aims to analyze the impact of class affiliation on political preferences in the 2023 parliamentary elections in Poland. We propose a modern framework for class analysis incorporating economic, social, and cultural factors. Based on the Polish National Election Study (POLNES) data, we demonstrate that social classes – working, middle, and upper – differ significantly in their political choices. The working class mainly supports Law and Justice (PiS), a party with a social program that addresses their needs. In contrast, the upper class favors the Civic Coalition (KO), a party that advocates for liberal policies aligned with their interests. We emphasize that class divisions remain a key factor in political polarization in Poland, even when other voting behavior determinants are considered. The article contributes to the literature on the impact of class stratification on politics, electoral preferences, and broader socio-political processes.

Keywords

PL

wybory parlamentarne; głosowanie klasowe; PGSW

EN

parliamentary elections; class voting; POLNES

• Publisher: Institute of Philosophy and Sociology, Polish Academy of Sciences
• Journal: Studia Socjologiczne
• Year: 2025
• Issue: 1
• Pages: 29-58

Contributors

author

Cześnik Mikołaj

• Uniwersytet SWPS

author

Szczupska Oliwia

• Uniwersytet SWPS

References

• Bielińska, M. (2024). Sukcesja codzienności. Mechanizmy międzypokoleniowej trans- misji stylów życia polskiej klasy średniej. Studia Socjologiczne, 253(2), 109–137. https://doi.org/10.24425/sts.2024.151013
• Bourdieu, P. (1984). Distinction: A social critique of the judgement of taste. Harvard University Press.
• Bourdieu, P. (1986). The forms of capital. W: J. G. Richardson (red.), Handbook of theory and research for the sociology of education (s. 241–258). Greenwood.
• Bratton, M., Mattes, R., Gyimah-Boadi, E. (2004). Public opinion, democracy, and market reform in Africa. Cambridge University Press.
• Campbell, A., Converse, P. E., Miller, W. E., Stokes, D. E. (1960). The American Voter. University of Chicago Press.
• Cebula, M. (2020). Klasa na talerzu? Ruchliwość społeczna, kapitał społeczny a prak- tyki współbiesiadnictwa. Studia BAS, 2(62), 23–38. https://doi.org/10.31268/Stu- diaBAS.2020.11
• Cebula, M. (2024). Transmission of values or access to resources? Effects of social class, capitals, and networks on civic engagement. Sociological Forum. https://doi. org/10.1111/socf.13025
• Czeranowska, O. (2021). Prestiż zawodowy w perspektywie indywidualnej. Wydaw- nictwo Naukowe Scholar.
• Cześnik, M., Miśta, R. (2021). Zamożność, wpływy, poważanie – społecznie cenione dobra oczami polskich wyborców. Studia Socjologiczne, 242(3), 57–88. https:// doi.org/10.24425/sts.2021.138475
• Domański, H. (2000). Death of Classes in Poland? Electoral Voting and Class Mem- bership in 1991–1997. Polish Sociological Review, 2(130), 151–178.
• Domański, H. (2006). Wpływ przynależności klasowej na postawy wyborcze w latach 1991–2001. Studia Socjologiczne, 183(4), 7–37.
• Domański, H. (2008). A new dimension of social stratification in Poland? Class mem- bership and electoral voting in 1991–2001. European Sociological Review, 24(2), 169–182. https://doi.org/10.1093/esr/jcm041
• Domański, H. (2015). Czy są w Polsce klasy społeczne? Wydawnictwo Krytyka Po- lityczna.
• Domański, H. (2024). Symboliczne dystanse klasowe w Polsce. Studia Socjologiczne, 253(2), 87–107. https://doi.org/10.24425/sts.2024.151012
• Epsztein, T. (2019). Totem inteligencki, czyli gdzie w społeczeństwie polskim XXI wieku szukać śladów po dawnym ziemiaństwie. Kwartalnik Historyczny, 126(2), 352–364. https://doi.org/10.12775/KH.2019.126.2.06
• Eribon, D. (2019). Powrót do Reims (M. Ochab, tłum.). Wydawnictwo Karakter. Ernaux, A. (1989). Miejsce (I. Badowska, tłum.). Państwowy Instytut Wydawniczy. Evans, G., Whitefield, S. (2000). Explaining the formation of electoral cleavages in
• postcommunist democracies. W: H. D. Klingemann, E. Mochmann (red.), Elec-
• tions in Central and Eastern Europe: The first wave (s. 36–70). Sigma.
• Franklin, M. N., Mackie, T. T., Valen, H., i in. (1992). Electoral Change: Responses to Evolving Social and Attitudinal Structures in Western Countries. Cambridge
• University Press.
• Fox J., Hong J. (2009). Effect Displays in R for Multinomial and Proportional-Odds
• Logit Models: Extensions to the effects Package. Journal of Statistical Software,
• 32(1), 1–24. https://doi.org/10.18637/jss.v032.i01
• Fukuyama, F. (1992). The end of history and the last man. The Free Press. Fukuyama, F. (2019). Tożsamość. Współczesna polityka tożsamościowa i walka
• o uznanie (J. Pyka, tłum.). Dom Wydawniczy Rebis.
• Gadowska, K. (2024). Społeczeństwo w czasach kryzysu. W: K. Gadowska (red.),
• Socjologiczna agora (s. 7–30). Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Gijsberts, M., Nieuwbeerta, P. (2000). Class cleavages in party preferences in the new democracies in Eastern Europe: A comparison with Western democracies. Europe-
• an Societies, 2(4), 397–430. https://doi.org/10.1080/14616690020014343 Halamska, M., Zwęglińska-Gałecka, D. (2023). „Nowa” wiejska klasa średnia: spe- cyfika i zróżnicowanie. Studia Socjologiczne, 2, 31–59. https://doi.org/10.24425/
• sts.2023.146168
• Inglehart, R. (1977). The Silent Revolution: Changing Values and Political Styles
• Among Western Publics. Princeton University Press.
• Jacyno, M. (2022). Wprowadzenie. W: S. Beaud, M. Pialoux (red.), Powrót do kwestii
• robotniczej (s. XI–XXXII). Oficyna Naukowa.
• Jakubowiak, M. (2024). Hanka. Opowieść o awansie. Czarne.
• Janicka, K., Słomczyński, K. (2014). Struktura społeczna w Polsce: klasowy wymiar
• nierówności. Przegląd Socjologiczny, 63(2), 55–72.
• Janicki, K. (2021). Pańszczyzna. Wydawnictwo Poznańskie.
• Jasiewicz, K. (2009). The past is never dead: Identity, class, and voting behavior
• in contemporary Poland. East European Politics and Societies, 23(4), 491–508.
• https://doi.org/10.1177/0888325409342114
• Knutsen, O. (2007). The decline of social class? W: R. J. Dalton, H.-D. Klingemann
• (red.), The Oxford Handbook of Political Behavior (s. 457–480). Oxford University Press. https://doi.org/10.1093/oxfordhb/9780199270125.003.0024
• Kulas, P. (2017). Inteligenckość zaprzeczona: Etos i tożsamość młodych inteligenckich elit. Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Kulas, P., Śpiewak, P. (red.). (2018). Od inteligencji do postinteligencji: Wątpliwa hegemonia. Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• KW Prawo i Sprawiedliwość. (2023). Bezpieczna Przyszłość Polaków – Program PiS. https://pis.org.pl/media/download/2604996161f8fcbe3f0c507d58337156fa- 013e4e.pdf (dostęp 25 listopada 2024 roku).
• Lazarsfeld, P. F., Berelson, B., Gaudet, H. (1944). The People’s Choice: How the Voter Makes Up His Mind in a Presidential Campaign. Columbia University Press.
• Leszczyński, A. (2020). Ludowa historia Polski. Wydawnictwo W.A.B.
• Leśniewicz, K., Radiukiewicz, A. (2023). Społeczeństwo obywatelskie w klasowym zwierciadle. Przegląd Socjologiczny, 72(4), 111–134. https://doi.org/10.26485/
• PS/2023/72.4/5
• Linz, J. J., Stepan, A. (1996). Problems of Democratic Transition and Consolidation:
• Southern Europe, South America, and Post-Communist Europe. Johns Hopkins
• University Press.
• Lipset, S. M. (1959). Political Man: The Social Bases of Politics. Doubleday.
• Lipset, S. M., Rokkan, S. (1967). Party Systems and Voter Alignments: Cross-National
• Perspectives. Free Press.
• Łuczaj, K. (2023). The Biographical Experience of Entering the Academic Profession:
• Popular-Class Lecturers at the Post-Socialist University. Wydawnictwo Uniwer-
• sytetu Łódzkiego. https://doi.org/10.18778/8331-361-0
• Madejska, M. (2023). Fantomowe ciało klasy ludowej. Dwutygodnik, 362 (06/2023).
• https://www.dwutygodnik.com/artykul/10754-fantomowe-cialo-klasy-ludowej.
• html (dostęp 31 lipca 2024).
• Marchesi, A. (2022). Voting Patterns in Western European Countries. Class-Party Fa-
• mily Alignments and Their Mediation by Political Values. Frontiers in Political
• Science, 4. https://doi.org/10.3389/fpos.2022.871129
• Mikrut, S., Łuczaj, K. (2023). Syndrom oszusta jako składowa doświadczenia
• awansu społecznego. Studia Socjologiczne, 2, 81–109. https://doi.org/10.24425/
• sts.2023.146170
• Narożniak, M. (2021). Niewolnicy modernizacji. Wydawnictwo RM.
• Pakulski J., Walters M. (1996). The Death of Class. Sage.
• Pobłocki, K. (2021). Chamstwo. Wydawnictwo Czarne.
• Popper, K. (1977). Logika odkrycia naukowego. (J.Kmita, tłum.). PWN.
• Przeworski, A. (2024). Obrona demokracji. W: J. Żakowski (red.), Almanach Conci-
• lium Civitas 2024/2025 (s. 375–386). Fundacja Collegium Civitas.
• Przybysz, D. (2018). Class voting in Poland, 1991–2011. W: I. Tomescu-Dubrow, K. M. Słomczyński, H. Domański, J. K. Dubrow, Z. Sawiński, D. Przybysz (red.), Dynamics of class and stratification in Poland: 1945–2015 (s. 217–254). Central
• Sadowska, M. (2021). Historie ludowe: przeciw podróżowaniu. Dwutygodnik, 307 (05/2021).
• Schutz, E. A. (2011). Inequality and power: The economics of class. Routledge. Smoczyński, R., Zarycki, T. (2017). Totem inteligencki. Arystokracja, szlachta i zie-
• miaństwo w polskiej przestrzeni społecznej. Wydawnictwo Naukowe Scholar. Świrek, K. (2022). Klasa średnia i „choroba braku granic”. Praktyka Teoretyczna,
• 3(45), 339–355. https://doi.org/10.19195/prt.2022.3.14
• Szcześniak, M. (2023). Poruszeni. Awans i emocje w socjalistycznej Polsce. Krytyka
• Polityczna.
• Szulc, A. (2016). Najazd Hunów. Newsweek Polska, 32.
• Stanley, B., Cześnik, M. (2019). Populism in Poland. W: Stockemer, D. (red.) Populism
• Around the World. Springer, Cham. https://doi.org/10.1007/978-3-319-96758-5_5 Tittenbrun, J. (2014). The death of class? Przegląd Socjologiczny, 63(2), 35–53. Venables, W. N., Ripley, B. D. (2002). Modern applied statistics with S (4th ed.).
• Springer.
• Verba, S., Schlozman, K. L., Brady, H. E. (1995). Voice and Equality: Civic Voluntarism in American Politics. Harvard University Press.
• Warczok, T., Zarycki, T. (2014). Hegemonia inteligencka: Kapitał kulturowy we
• współczesnym polskim polu władzy – perspektywa „długiego trwania”. Kultura
• i Społeczeństwo, 4, 27–49.
• Wesołowski, W. (1995). Niszczenie i tworzenie interesów w procesie systemowej
• transformacji: Próba teoretycznego ujęcia. Kultura i Społeczeństwo, 39(2), 3–25. Zalega, D. (2021). Bez pana i plebana. Wydawnictwo RM.
• Zawadzka, K. (2023). Roczniki siedemdziesiąte: Styl życia i wartości inteligencji średniego pokolenia. Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Ziółkowski, M. (1999). Interesy i wartości jako elementy świadomości społecznej.
• W: A. Jasińska-Kania, K. M. Słomczyński (red.), Władza i struktura społeczna (s.
• 121–142). Wydawnictwo IFIS PAN.
• Żakowski, J. (red.). (2024). Almanach Concilium Civitas 2024/2025. Fundacja Collegium Civitas.
• European University Press. https://doi.org/10.1515/9789633861561-015
• Rak, R. (2019). Baśń o wężowym sercu albo wtóre słowo o Jakóbie Szeli. Powergraph. Rauszer, M. (2020). Bękarty pańszczyzny. Wydawnictwo RM.

Identifiers

DOI

DOI: 10.24425/sts.2025.154170