Nieznany projekt polskiej konstytucji z 1919 roku. Przyczynek do dziejów europejskiej myśli ustrojowej I połowy XX wieku

• Authors: Jabłonowski Marek , Jakubowski Wojciech

Title variants

EN

Unknown Polish Constitution Draft of 1919. Contribution to the history of European political thought in the first half of the 20th century

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Prowadzone przez autorów badania źródłoznawcze w obszarze historii ustroju Polski doprowadziły do odnalezienia w Archiwum Akt Nowych w Warszawie anonimowego projektu konstytucji z 1919 roku. W artykule poddano analizie główne założenia tego projektu. Jego odkrycie pozwoliło na postawienie tezy, że w debacie ustrojowej lat 1917–1921 pojawiło się więcej oryginalnych, odbiegających od uznanych ówcześnie schematów, koncepcji i prywatnych projektów konstytucji, aniżeli wskazywał dotychczasowy stan badań. Analizowany projekt jest oryginalną i – niestety – zapomnianą koncepcją ustrojową. Jest też świadectwem bogactwa polskiej myśli prawno-politycznej I połowy XX wieku. Wśród analizowanych elementów znajdują się m.in. pomijanie zasady suwerenności ludu czy trójpodziału władzy na rzecz swoistej postaci rządów urzędniczych – władzy biurokracji z szeroką gamą instytucji kolegialnych, a także czerpanie z wzorców obcych – odniesień do brytyjskiego modelu sekretarzy parlamentarnych czy ustroju administracji w Rzeszy Niemieckiej.

EN

Source research conducted by the authors in the area of the history of the Polish system led to the discovery of the anonymous constitution draft of 1919 in the Archives of New Records in Warsaw. The article presents the analysis of the main assumptions of this draft. This discovery made it possible to formulate a thesis that in the systemic debate in 1917–1921 there were more original concepts and private drafts of the constitution deviating from the accepted schemes than indicated by current state of research. The analysed draft is original and, unfortunately, a forgotten system concept. It is also a testimony to the richness of Polish legal and political thought in the first half of the 20th century. Among the analysed elements there are, inter alia, the omission of the principle of the sovereignty of the people, or the tripartite division of power in favour of the specific form of clerical rule – the power of bureaucracy with a wide range of collegial institutions, as well as drawing on foreign models – references to the British model of parliamentary secretaries, or the system of administration in the German Reich.

Keywords

PL

II Rzeczpospolita Polska (1918–1939); Mała Konstytucja 1919; Sejm Ustawodawczy; Ignacy Jan Paderewski; polska myśl prawno-polityczna

EN

Second Polish Republic (1918–1939); Small Constitution of 1919; Legislative Sejm (Constituent Assembly); Ignacy Jan Paderewski; polish legal and political thought

• Publisher: Wydział Nauk Politycznych i Studiów Międzynarodowych, Uniwersytet Warszawski
• Journal: Przegląd Europejski
• Year: 2022
• Issue: 2(64)
• Pages: 165-178

Dates

published

2022

Contributors

author

Jabłonowski Marek

• University of Warmia and Mazury in Olsztyn

author

Jakubowski Wojciech

• University of Warsaw

References

• AJNENKIEL Andrzej (1985), Parlamentaryzm II Rzeczypospolitej, Warszawa
• BERSTEIN Serge (1996), Los regímenes políticos del siglo XX. Para una historia política comparada del muddo contemporáneo, Barcelona
• GOCLON Jacek (2012), Prezydium Rady Ministrów w latach 1918–1939. Struktura, zakres kompetencji i działalnoœæ projektodawcza. (Zarys problemu), „Czasopismo Prawno-Historyczne”, t. 64, nr 2. DOI: 10.14746/cph.2012.64.2.16
• HŁASKO Stanisław, POLAK Józef (1919), Projekt konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa
• JABŁONOWSKI Marek, JAKUBOWSKI Wojciech (2021), Przyczynek do projektów o ustroju nowego państwa polskiego, „Myśl Polityczna. Political Thought”, nr 3(9).
• JABŁONOWSKI Marek, JAKUBOWSKI Wojciech, JAJECZNIK Konrad (red.) (2015), Ku Rzeczypospolitej demokratycznej. Polska debata ustrojowa 1917–1921, Pułtusk-Warszawa
• JAKUBOWSKI Wojciech, JAJECZNIK Konrad (2010), Polska debata ustrojowa w latach 1917–1921. Perspektywa politologiczna, Warszawa-Pułtusk
• JANKOWSKI Tadeusz (1919), Projekt Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa
• KACPERSKI Kamil (2007), System wyborczy do Sejmu i Senatu u progu Drugiej Rzeczypospolitej, Warszawa
• KRUKOWSKI Stanisław (1986), Sejm Ustawodawczy 1919–1922. Uwagi o składzie i działalności, „Czasopismo Prawno-Historyczne”, z. 1
• MAKOWSKI Julian (1925), Nowe konstytucje. Przełożone pod kierunkiem dra Juliana Makowskiego, Warszawa
• MOTAS Mieczysław (na prawach rękopisu), Wstęp do zespołu Prezydium Rady Ministrów 1917–1939.
• PIETRZAK Michał (1972), Spór o model parlamentaryzmu polskiego do roku 1926, Warszawa
• POWEL Nel (2008), Wybory do Sejmu i Senatu w bydgoskim okręgu wyborczym w okresie międzywojennym (1919–1939), Toruń
• RYDLEWSKI Grzegorz (2018), Rządy i rządzenie w Polsce 1918–2018. Ciągłość i zmiany, Warszawa
• UCHWAŁA SEJMU (1919) z dnia 20 lutego 1919 roku w sprawie powierzenia Józefowi Piłsudskiemu dalszego sprawowania urzędu Naczelnika Państwa, Dz. Pr.P.P. 1919 nr 19 poz. 226, https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU19190190226/O/D19190226.pdf
• WAKAR Włodzimierz (1919), Podstawa ładu Rzeczypospolitej Polskiej (wniosek), Warszawa
• WAPIŃSKI Roman (1999), Ignacy Paderewski, Wrocław-Warszawa
• ZAMOYSKI Adam (1992), Paderewski, przełożyła A. Kreczmar, Warszawa