Proces aktotwórczy w Urzędzie Wojewódzkim w Tarnowie na przykładzie Wydziału do Spraw Wyznań (1975–1989)

• Authors: Barbara Teresa Bielaszka-Podgórny

Title variants

Records creating process in the Voivodeship Office in Tarnów: case of the Department of Religious Affairs (1975–1989)

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

Proces aktotwórczy jest integralną częścią szerzej rozumianych procesów archiwotwórczych, stanowiąc, obok procesu archiwizacji, jeden z etapów tych procesów. Badanie kancelarii, polegające na rekonstrukcji procesów archiwotwórczych, odgrywa istotną rolę w poznaniu zakresu kompetencji twórcy zespołu, jego funkcji i rzeczywistego charakteru działalności. Celem niniejszego artykułu jest przedstawienie procesów aktotwórczych, w wyniku których doszło do powstania akt Wydziału do Spraw Wyznań (WdSW) funkcjonującego w strukturze Urzędu Wojewódzkiego w Tarnowie. W artykule zarysowano zakres formalnych kompetencji WdSW i jego działalność w zakresie realizacji polityki wyznaniowej na terenie województwa tarnowskiego. W oparciu o analizę bogatej pozostałości aktowej wydziału przedstawiono organizację pracy kancelaryjnej, obieg dokumentacji jawnej, proces tworzenia dokumentów i formowania jednostek kancelaryjnych. Niniejszy artykuł kończy się omówieniem zasad przekazywania akt spraw ostatecznie zakończonych do archiwum zakładowego. Omawiane zagadnienia zostały przedstawione na tle analizy obowiązujących przepisów kancelaryjnych i praktycznej działalności referentów wydziału. W artykule zwrócono uwagę na brak dbałości w prawidłowym wykonywaniu czynności kancelaryjnych przez referentów wydziału, a w niektórych przypadkach na niestosowanie się przez nich do przepisów kancelaryjnych, co negatywnie wpłynęło na proces powstawania i narastania dokumentacji WdSW . Podstawę źródłową artykułu w pierwszej kolejności stanowią archiwalia wytworzone i zgromadzone w toku funkcjonowania WdSW Urzędu Wojewódzkiego w Tarnowie. Wykorzystano również wszelkie dostępne akty prawne, zwłaszcza zarządzenia i decyzje Wojewody Tarnowskiego, normatywy kancelaryjne i archiwalne oraz archiwalia wytworzone przez inne wydziały tarnowskiego urzędu wojewódzkiego, mające znaczenie dla omawianej problematyki.

EN

Records creating process is part of a broader concept of archives creating process, along with archiving process. Studying chanceries, i.e. reconstructing archives creating processes, plays an important role in reconstructing competencies, functions and action of records creators. The aim of the study is to present records creating processes that led to creating records of the Department of Religious Affairs (DoRA), a part of the Voivodeship Office in Tarnów. The article outlines the scope of formal competencies of the department and its activity in religious politics in the Tarnów voivodeship. Based on analysis of rich documentary evidence, the article describes office organization, circulation of not-classified records, process of creating records and forming records folders. The article ends with description of regulations regarding transmission of finalized cases records to institution’s archives. These questions were presented in context of analysis of office regulations and practice of department’s clerks. The article stresses lack of attentiveness in clerks practice and even infracting office regulation; this had a negative impact on records creation in DoRA. The source base for the article consisted of, primarily, archival materials created and collected by DoRA. Apart from that, all possible regulations were analysed, like regulations issued by the Voivode in Tarnów, office and archives regulations, adequate archival materials created by other departments of the Voivodeship Office in Tarnów.

Keywords

PL

Wydział do Spraw Wyznań; Urząd Wojewódzki w Tarnowie; Polska Ludowa; procesy aktotwórcze; obieg dokumentacji; czynności kancelaryjne; przepisy kancelaryjne

EN

Department of Religious Affairs; Voivodeship Office in Tarnów; Polish People's Republic; records creating processes; records circulation; office activity; office regulations

• Publisher: Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu. Wydawnictwo UMK
• Journal: Archiwa – Kancelarie – Zbiory
• Year: 2019
• Issue: 10(12)
• Pages: 123-146

Contributors

author

Barbara Teresa Bielaszka-Podgórny

• Uniwersytet Pedagogiczny im. KEN w Krakowie

References

• Bagieński, Włodzimierz. Procesy archiwotwórcze akt miejskich na Mazowszu na przykładzie Piaseczna w latach 1815–1950. Warszawa: DiG, 1999.
• Barszcz, Anna. Prezydium Rady Ministrów i Urząd Rady Ministrów jako wytwórcy państwowego zasobu archiwalnego (1945–1996). Warszawa: Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych, 2014.
• Bielaszka-Podgórny, Barbara. „Wartość badawcza archiwaliów Wydziału do spraw Wyznań Urzędu Wojewódzkiego w Tarnowie jako źródła do dziejów aparatu wyznaniowego PRL”. Pamięć i Sprawiedliwość, nr 33 (2019): 438–57.
• Bielaszka-Podgórny, Barbara. „Organizacja i zakres kompetencji Wydziału do Spraw Wyznań Urzędu Wojewódzkiego w Tarnowie w świetle archiwaliów zespołu «Urząd Wojewódzki w Tarnowie»”. W Urząd do spraw Wyznań: struktury, działalność, ludzie, zredagował Rafał Łatka, 1 [w druku].
• Bunkowska, Paulina, Marlena Jabłońska, i Halina Robótka. Współczesna dokumentacja typowa. Biblioteka Zarządcy Dokumentacji 5. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2014.
• Chmielewski, Zdzisław. Procesy aktotwórcze w polskich urzędach miejskich 1918–1939. Szczecin; Warszawa: Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych, 1983.
• Degen, Robert. „Zarządzanie dokumentacją w polskich badaniach”. W Zarządzanie dokumentacją. Badania i dydaktyka, zredagowali przez Robert Degen i Marlena Jabłońska, 37–58. Biblioteka Zarządcy Dokumentacji 7. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2016.
• Szpor, Grażyna, red. Dokumentacja elektroniczna w podmiotach publicznych: zagadnienia podstawowe. Stan prawny na 1 lipca 2013 r. Warszawa: Wolters Kluwer Polska, 2013.
• Duranti, Luciana, i Patricia C. Franks, red. Encyclopedia of archival science. Lanham, Maryland: Rowman & Littlefield, 2015.
• „Instrukcja kancelaryjna dla urzędów terenowych organów administracji państwowej.” Ministerstwo Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska, 1975.
• „Instrukcja kancelaryjna dla urzędów terenowych organów administracji państwowej”. Urząd Rady Ministrów, 1987.
• „Jednolity rzeczowy wykaz akt dla terenowych organów administracji państwowej”. Ministerstwo Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska, 1975.
• Karpiński, Tomasz. „Procesy akto- i archiwotwórcze w sądownictwie wojskowym w latach 1945–2010 na przykładzie sądów poznańskich.” Rozprawa doktorska, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, 2013. http://hdl.handle.net/10593/8779
• Krystek, Henryk. „Organizacja pracy kancelaryjnej.” W Kancelaria i archiwum zakładowe: podręcznik, zredagował Zbigniew Pustuła, 63–89. Warszawa: Stowarzyszenie Archiwistów Polskich, 2006
• Leśkiewicz, Rafał. Wojskowy Sąd Rejonowy w Poznaniu (1946–1955): organizacja, funkcjonowanie, procesy archiwotwórcze. Monografie / Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu 58. Poznań: Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, 2009.
• Misztal, Henryk, i Artur Mezglewski. „Zarys kompetencji, styl działania i cele Urzędu ds. Wyznań.” W Prawo i polityka wyznaniowa w Polsce Ludowej: materiały z II Ogólnopolskiego Sympozjum Prawa Wyznaniowego (Kazimierz Dolny, 26–28 października 2004), zredagowali Artur Mezglewski, Piotr Stanisz i Marta Ordon, 33–70. Lublin: Wydawnictwo KUL, 2005.
• Perłakowska, Ewa. „Ewolucja zarządzania dokumentacją w podmiotach publicznych.” W Dokumentacja elektroniczna w podmiotach publicznych, zredagowane przez Grażyna Szpor, 23–29. Warszawa: Wolters Kluwer, 2013.
• Polski Komitet Normalizacji, Miar i Jakości. Formularze – Blankiety korespondencyjne firmowe. PN-76/P-55315. Warszawa, ustanowiona 07.07.1976; wycofana 16.01.2006.
• Polski Komitet Normalizacji, Miar i Jakości. Numeryczne zapisywanie dat i czasu dnia. PN-N-01204:1982. Warszawa, ustanowiona 26.01.1982; wycofana 08.10.1990.
• Pudłowski, Leszek. „Archiwistyka a zarządzanie dokumentacją: rola modeli cyklu życia i continuum dokumentacji w postrzeganiu wzajemnych związków.” W Zatrzymać przeszłość, dogonić przyszłość: pamiętnik VI Powszechnego Zjazdu Archiwistów Polskich, Wrocław 5–7 września 2012 r., zredagowali Waldemar Chorążyczewski i Krzysztof Stryjkowski, 51–78. Warszawa: Stowarzyszenie Archiwistów Polskich, 2013.
• Pudłowski, Leszek. „Model cyklu życia dokumentacji.” Archeion 115 (2014): 177–225.
• Radtke, Irena. „Kancelaria współczesna.” Archeion 100 (1999): 28–49.
• Radtke, Irena. „Narastanie zespołów akt w zakładach pracy w świetle obowiązujących przepisów kancelaryjnych.” Archeion 48 (1968): 7–23.
• Radtke, Irena. „Organizacja pracy kancelaryjnej.” W Archiwistyka praktyczna dla archiwistów zakładowych, zredagował Czesław Kłys, 26–83. Poznań: Zakład Doskonalenia Zawodowego, 1986.
• Robótka, Halina. Kancelaria urzędów administracji państwowej II Rzeczypospolitej: procesy aktotwórcze. Toruń: Wydawnictwo UMK, 1993.
• Robótka, Halina. Opracowanie i opis archiwaliów: podręcznik akademicki. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2010.
• Robótka, Halina. Współczesna biurowość: zagadnienia ogólne. Biblioteka Zarządcy Dokumentacji 1. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2010.
• „Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie zasad organizacji urzędów terenowych organów administracji państwowej.” Dziennik Ustaw Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, nr 17, poz. 93 (1975).
• „Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 9 lipca 1975 r. w sprawie szczegółowego zakresu działania Ministra Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska.” Dziennik Ustaw Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, nr 26, poz. 136 (1975).
• Ryszewski, Bohdan. Problemy i metody badawcze archiwistyki. Rozprawy / Uniwersytet Mikołaja Kopernika. Toruń: Uniwersytet Mikołaja Kopernika, 1985.
• Ryszewski, Bohdan. „Rozwój form kancelaryjnych w Polsce XIX i XX w.” W Nauki pomocnicze historii na XI Powszechnym Zjeździe Historyków Polskich w Toruniu, zredagował Andrzej Tomczak, 74–89. Warszawa; Łódź: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1976.
• „Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych.” Dziennik Ustaw Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, nr 16, poz. 91 (1975).
• Urząd Wojewódzki w Tarnowie. Archiwum Zakładowe Małopolskiego Urzędu Wojewódzkiego w Krakowie Delegatura w Tarnowie.
• Urząd Wojewódzki w Tarnowie [1945] 1975–1998. Archiwum Narodowe w Krakowie Oddział w Tarnowie.

Identifiers

DOI

AKZ.2019.007