Full-text resources of CEJSH and other databases are now available in the new Library of Science.
Visit https://bibliotekanauki.pl

PL EN


2017 | 2(3) | 74-98

Article title

Definiowanie pojęcia nieruchomości ziemskiej w polskim prawodawstwie agrarnym, ze szczególnym uwzględnieniem przepisów dekretu PKWN z 6 września 1944 r. o przeprowadzeniu reformy rolnej i jego realizacji

Content

Title variants

EN
A definition of the notion of “real estate” in Polish agricultural regulations with specific reference to the terms of the decree of the PKWN of September 6 1944 on the implementation of agricultural reforms

Languages of publication

PL

Abstracts

PL
Problem zakresu pojęcia nieruchomości ziemskiej stał się aktualny po 1990 r., kiedy do organów administracji i sądów zaczęły napływać wnioski reprywatyzacyjne dawnych właścicieli nieruchomości ziemskich lub ich spadkobierców prawnych kwestionujące legalność i zgodność z dekretem PKWN z 6 września 1944 r. o przeprowadzeniu reformy rolnej decyzji o upaństwowieniu. Orzecznictwo sądowe, a zwłaszcza Naczelny Sąd Administracyjny, przyjęło stanowisko, iż pod pojęciem „nieruchomość ziemska” z art. 2 ust. 1 lit. e dekretu PKWN z 6 września 1944 r. należy rozumieć jedynie „nieruchomości ziemskie o charakterze rolniczym”. W świetle tego nieruchomościami ziemskimi są wyłącznie obiekty mienia nieruchomego, które mają charakter rolniczy. Natomiast na podstawie przeprowadzonych badań należy stwierdzić, że w momencie wejścia w życie dekretu PKWN z września 1944 r. o przeprowadzeniu reformy rolnej i jego realizacji była już znana i powszechnie stosowana definicja nieruchomości ziemskiej. Pod pojęciem „nieruchomość ziemska” rozumiano wtedy nieruchomość położoną poza granicami administracyjnymi miasta. Pojęcie nieruchomości ziemskiej było szerokie i obejmowało: majątek ziemski, dobra rycerskie i dobra ziemskie. Nieruchomość ziemska w tym czasie była traktowana jako całość nierozerwalnie połączonych ze sobą części składowych: użytków rolnych, sadów, dróg, terenów zabudowanych, wód, lasów, torfowisk, inwentarza żywego i martwego itp. Nawet budynki nieposiadające pełnej przydatności gospodarczej dla gospodarstwa rolnego stanowiły integralną część nieruchomości ziemskiej.
EN
The scope of the notion of “real estate” became current in the years after 1990, when applications began to flow to administrative organisations and courts for the reprivatisation of land from former owners or their heirs. These applications questioned the legality of the PKWN [Polish Committee of National Liberation] decree of 6th September 1944 on agricultural reform and the decision to implement nationalisation. The judiciary, and especially the Supreme Administrative Court adopted the position that the notion of “real estate” mentioned in article 2. Act 1. Paragraph e) of the decree of the PKWN should be understood as referring specifically to “real estate of an agricultural nature”. In light of this ruling real estate is exclusively property of an agricultural nature. However, on the basis of research, it is necessary to state that at the moment the decree of 1944 came into force there was a well-known and universally applied definition of “real estate”. Included within the concept of “real estate” was property located beyond the borders of municipal administrations. “Real estate” was a broad term and included: land assets, manor houses and landed property. During this period real estate was treated as an indivisible whole which combined: arable land, orchards, roads, built up areas, water, forests, peat bogs, livestock, and so on. Even buildings which were of little or no use to the agricultural economy were included within the parameters of real estate.

Contributors

  • Uniwersytet Rolniczy im. Hugona Kołłątaja w Krakowie

References

  • Archiwum Akt Nowych, Ministerstwo Rolnictwa i Reform Rolnych (MRiRR) II, sygn. 420, Pismo Dyrektora Gabinetu Ministerstwa Rolnictwa i Reform Rolnych do Departamentu Przebudowy Ustroju Rolnego, 21 stycznia 1946 r. (Pismo… 21 stycznia 1946).
  • Archiwum Akt Nowych, Ministerstwo Rolnictwa i Reform Rolnych II, sygn. 420, Opinia Wydziału Prawnego Gabinetu Ministra Rolnictwa i Reform Rolnych, 11 października 1946 r. (Opinia… 11 października 1946).
  • Archiwum Akt Nowych, Ministerstwo Rolnictwa i Reform Rolnych II, sygn. 1516, Odpowiedź ministra Rolnictwa i Reform Rolnych na pismo przewodniczącego Głównej Komisji do Spraw Upaństwowienia Przedsiębiorstw w Warszawie, listopad 1947 r. (Odpowiedź… listopad 1947).
  • Archiwum Akt Nowych, Ministerstwo Rolnictwa i Reform Rolnych II, sygn. 1516, Opinia Biura Kontroli przy Prezydium Krajowej Rady Narodowej, 10 lipca 1946 r. (Opinia… 10 lipca 1946).
  • Archiwum Narodowe w Krakowie, Okręgowy Urząd Ziemski w Krakowie, sygn. 433, Pismo Okręgowego Urzędu Ziemskiego w Krakowie do Ministerstwa Reform Rolnych, 11 lipiec 1927 r., brak paginacji jednostki (Pismo… 11 lipca 1927).
  • Breyer S., 1948, Obrót nieruchomościami ziemskimi (nowe zarządzenie Ministra Sprawiedliwości), „Przegląd Notarialny” nr 11–12.
  • Dekret Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z dnia 6 września 1944 r. o przeprowadzeniu reformy rolnej, DzU 1944, nr 4, poz. 17.
  • Dekret Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 14 stycznia 1936 r. o podatku od nieruchomości, DzU 1936, nr 3, poz. 14.
  • Dekret z dnia 12 czerwca 1945 r. o przeniesieniu własności resztówek majątków rozparcelowanych na spółdzielnie Samopomocy Chłopskiej, DzU 1945, nr 27, poz. 162.
  • Dekret z dnia 24 sierpnia 1945 r. o wpisywaniu do ksiąg hipotecznych (gruntowych) prawa własności nieruchomości przejętych na cele reformy rolnej, DzU 1945, nr 34, poz. 204.
  • Dekret z dnia 8 sierpnia 1946 r. o wpisywaniu w księgach hipotecznych (gruntowych) prawa własności nieruchomości przejętych na cele reformy rolnej, DzU 1946, nr 39, poz. 233, ze zm.
  • Dmowski S., Rudnicki S., 2003, Komentarze do Kodeksu cywilnego. Księga pierwsza. Część ogólna, Warszawa.
  • Fruba S., 2012, Pojęcie nieruchomości ziemskiej na gruncie dekretu o przeprowadzeniu reformy rolnej, „Kwartalnik Prawa Publicznego” nr 2.
  • Jastrzębski R., 2010, Wykładnia historyczna we współczesnej judykaturze, „Przegląd Sądowy” z. 1.
  • Jaworski W., 1926, Prawo hipoteczne, Tom III: Reforma Rolna, Kraków.
  • Jaworski W., 1928, Projekt kodeksu agrarnego, Wydawnictwo Ministerstwa Reform Rolnych, Warszawa.
  • Kaliński M., 2001, Glosa do wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 22 sierpnia 2000 r. IV SA 2528/98, „Rejent” nr 12.
  • Kłusek M., 2014, Nieruchomości ziemskie i ich właściciele w postępowaniach administracyjnych z lat 1944–1950 wywołanych realizacją dekretu o przeprowadzeniu reformy rolnej, Kraków.
  • Kłusek M., 2016, Pojęcie „nieruchomości ziemskiej” w II Rzeczypospolitej Polskiej, Kraków.
  • Kulicki T., 2016a, Pojęcie nieruchomości ziemskiej w rozumieniu dekretu PKWN z dnia 6 września 1944 r. o przeprowadzeniu reformy rolnej, „Kwartalnik Prawa Prywatnego” z. 3.
  • Kulicki T., 2016b, Przejmowanie zespołów pałacowo-parkowych na cele reformy rolnej, „Palestra” poz. 38/A.
  • Lichorowicz A., 2005, Pojęcie nieruchomości ziemskiej w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego i Naczelnego Sądu Administracyjnego [w:] Rozprawy prawnicze. Księga pamiątkowa Profesora Maksymiliana Pazdana, red. L. Obiegło, W. Popiołek, M. Szpunar, Zakamycze.
  • „Monitor Polski” (MP) 1919, nr 206 z 13 września 1919 r.
  • Orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego i Wojewódzkich Sądów Administracyjnych (ONSAiWSA) 2006, I OPS 2/06, 2006, nr 5, poz. 123, LEX nr 193652.
  • Orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego i Wojewódzkich Sądów Administracyjnych (ONSAiWSA) 2011, I OPS 3/10, nr 2, poz. 23, LEX nr 672624.
  • Orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego 1990, poz. 26, sygn. akt W 3/89 (OTK W 3/89).
  • Paliwoda J., 1965, Problematyka administracyjno-prawna w regulowaniu obrotu nieruchomościami rolnymi, „Studia Prawnicze” nr 6.
  • Paliwoda J., 1976, Problemy prawne uregulowań własności gospodarstw rolnych, Warszawa.
  • Pismo okólne Ministra Sprawiedliwości z 20 października 1948 r., DzUMS 1948, nr 12. „Przegląd Notarialny” 1928, nr 1–2.
  • Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Reform Rolnych z dnia 1 marca 1945 r. w sprawie wykonania dekretu Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z dnia 6 września 1944 r. o przeprowadzeniu reformy rolnej, DzU 1945, nr 5, poz. 51.
  • Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Reform Rolnych z dnia 16 września 1950 r. w sprawie sposobu określenia przyjmowanych na własność Państwa nieruchomości ziemskich w razie, gdy ich granice zostały zatarte, oraz trybu postępowania w przypadku, gdy właściciel nieruchomości jest nieznany, DzU 1950, nr 45, poz. 416.
  • Rozporządzenie Ministra Skarbu z dnia 20 kwietnia 1936 r. o wykonaniu dekretu Prezydenta Rzeczypospolitej o podatku od nieruchomości, DzU 1936, nr 33, poz. 259.
  • Rozporządzenie Ministra Skarbu z dnia 29 grudnia 1924 r. wydane w porozumieniu z Ministrami: Reform Rolnych, Sprawiedliwości oraz Rolnictwa i Dóbr Państwowych w celu wykonania ustawy z dnia 18 lipca 1924 r. o sposobie zapłacenia podatku majątkowego w myśl ustawy z dnia 11 sierpnia 1923 r. o podatku majątkowym przez płatników posiadających majątki (nieruchomości) ziemskie, związane ograniczeniami własności, w drodze sprzedaży tych majątków, DzU 1925, nr 3, poz. 28.
  • Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 10 stycznia 1935 r. wydane w porozumieniu z Ministrami Przemysłu i Handlu oraz Skarbu o trybie dokonywania licytacji publicznejruchomości w postępowaniu upadłościowem, DzU 1935, nr 19, poz. 107, zm. DzU RP 1939, nr 7, poz. 37.
  • Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 25 kwietnia 1928 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu przepisów hipotecznych obowiązujących na obszarach, na których obowiązuje rozporządzenie Komisarza Generalnego Ziem Wschodnich z dnia 31 sierpnia 1919 r. dotyczące wprowadzenia ustroju hipotecznego, DzU 1928, nr 53, poz. 510.
  • Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 7 lutego 1928 r. o przymusowem wykupie na cele reformy rolnej nieruchomości ziemskich osób nieobecnych, DzU 1928, nr 16, poz. 119.
  • Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 28 listopada 1964 r. w sprawie przenoszenia własności nieruchomości rolnych, znoszenia współwłasności takich nieruchomości oraz dziedziczenia gospodarstw rolnych, DzU 1964, nr 45, poz. 304.
  • Rozporządzenie tymczasowe Rady Ministrów z dnia 1 września 1919 roku normujące przenoszenie własności nieruchomości ziemskich, DzU 1919, nr 73, poz. 428.
  • Rozporządzenie wykonawcze Prezesa Głównego Urzędu Ziemskiego i Ministra Sprawiedliwości z dnia 27 maja 1921 r. o stosowaniu rozporządzenia tymczasowego Rady Ministrów z dnia 1 września 1919 r., normującego przenoszenie własności nieruchomości ziemskich na obszarze województw nowogródzkiego, poleskiego i wołyńskiego oraz powiatów grodzieńskiego, białostockiego, białowieskiego i wołkowyskiego województwa białostockiego, DzU 1921, nr 52, poz. 325.
  • Trammer J., 1928, Uwagi do projektu Rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej o przenoszeniu własności nieruchomości ziemskich, „Przegląd Notarialny”, nr 1–2.
  • Ustawa z dnia 13 lipca 1957 r. o obrocie nieruchomościami rolnymi, DzU 1957, nr 39, poz. 172.
  • Ustawa z dnia 18 lipca 1924 r. o sposobie zapłacenia podatku majątkowego w myśl ustawy z dnia 11 sierpnia 1923 r. o podatku majątkowym przez płatników posiadających majątki (nieruchomości) ziemskie związane ograniczeniami własności w drodze sprzedaży tych majątków, DzU 1924, nr 73, poz. 714.
  • Ustawa z dnia 20 marca 1950 r. o przejęciu przez Państwo dóbr martwej ręki, poręczeniu proboszczom posiadania gospodarstw rolnych i utworzeniu Funduszu Kościelnego, DzU 1950, nr 9, poz. 87.
  • Ustawa z dnia 28 grudnia 1925 r. o wykonaniu reformy rolnej, DzU 1926, nr 1, poz. 1.
  • Ustawa z dnia 31 lipca 1919 r. w sprawie wydawania Dziennika Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej, DzU 1919, nr 66, poz. 400.
  • Zbiór Orzeczeń Sądu Najwyższego 1922, poz. 82.
  • Zielińska A., 1972, Glosa do Uchwały Sądu Najwyższego z dnia 7 sierpnia 1970 r. III CZP/35/70 (ONSCP 1971, nr 10, poz. 169), „Nowe Prawo” nr 9.

Document Type

Publication order reference

Identifiers

YADDA identifier

bwmeta1.element.desklight-fc5b1764-e316-4021-819d-803a254d5e65
JavaScript is turned off in your web browser. Turn it on to take full advantage of this site, then refresh the page.