Teonim Perun w leksyce średnio- i nowopolskiej (na podstawie słowników)

• Authors: Sieradzki Andrzej

Title variants

EN

Theonym Perun in Mid- and Modern-Polish Lexis (on the Basis of Dictionaries)

• Languages of publication: PL

Abstracts

EN

The article is an attempt to demonstrate that the theonym Perun/Piorun was used (and in some instances is still used) in the Polish language. The completed analyses have shown that the name of the Slavic god of thunder functions solely in a scholarly discourse. He appears in it as Piorun, in the 16th century, principally in historical texts. This phonetical form was preserved until the 19th century, changing its denotations. In the texts of 16th-century historians, the theonym Piorun denoted a Slavic god (including the god from the pantheon of prince Vladimir the Great), as well as Lithuanian Perkunas. In later studies, it begins to denote only the supreme Slavic god. This interpretation has been presented, for example, by S. B. Linde. The data from Orgelbrand’s encyclopaedia show that at the close of the 19th century and the beginning of the 20th century, lexically, there was a clear differentiation between Polish Piorun, Rus Perun and the Lithuanian god named Perkunas. Most likely, it was in the scholarly literature of the 20th century that the theonym Piorun was replaced by Perun, which denotes the god of thunder of all Slavs as well as the god from the pantheon of Vladimir. In the colloquial Polish language the theonym Perun is evidenced only indirectly: 1. in the name of thunder (Pol. piorun), 2. in the names of elongated stones found after a storm – belemnites or fulgurites (piorunowy kamień [thunderstone], piorunowa strzała [thunder arrow], piorunek [small thunder]), 3. in the folklore name ziele piorunowe [thunder herb] ‘garden asparagus'.

Keywords

PL

religia prasłowiańska; Piorun/Perun; Perun w dyskursie naukowym; Piorun w leksyce polskiej

EN

Proto-Slavic religion; Piorun/Perun; Perun in a scholarly discourse; Piorun in Polish lexicon

• Publisher: Akademia im. Jakuba z Paradyża w Gorzowie Wielkopolskim
• Journal: Język. Religia. Tożsamość
• Year: 2017
• Issue: 1(15)
• Pages: 199-211

Contributors

author

Sieradzki Andrzej

• Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

References

• Bańkowski A., Etymologiczny słownik języka polskiego, t. 2, Warszawa 2000.
• Boryś W., Słownik etymologiczny języka polskiego, Kraków 2005.
• Brűckner A., Mitologia słowiańska, Kraków 1918.
• Brűckner A., Słownik etymologiczny języka polskiego, Warszawa 1974.
• Długosz J., Roczniki czyli kroniki sławnego królestwa polskiego, księga pierwsza, księga druga do 1038, Warszawa 2009.
• Dumézil G., Les Dieux souverains des Indo-Européens, Paris 1977.
• Eliade M., Traktat o historii religii, Warszawa 1966.
• Elektroniczny słownik języka polskiego XVII i XVIII wieku (dostęp online).
• Gieysztor A., Mitologia Słowian, Warszawa1982.
• Haur J. K., Oekonomika ziemiańska generalna, Kraków 1675.
• Jóźwiak W., Bogowie dawnych Polaków. Łukasz z Koźmina w kazaniach z ok. 1410 r. zdradza imiona pogańskich polskich bogów, www.taraka.pl/bogowie dawnych polakow.
• Karpluk M., Słownik staropolskiej terminologii chrześcijańskiej, Kraków 2001.
• Klemensiewicz Z., Historia języka polskiego, Warszawa 1974.
• Kurnatowska Z., Początki Polski, Poznań 2002.
• Lelewel J., Cześć bałwochwalcza Słowian i Polski, Poznań 1857.
• Linde S. B., Słownik języka polskiego, t. 1-6, Warszawa 1807-1814.
• Łowmiański H., Religia Słowian i jej upadek, Warszawa 1986.
• Mazurkiewicz M., Kamień piorunowy w polszczyźnie i kulturze ludowej (Szkic hasła do Słownika ludowych stereotypów językowych), [w:] Język a kultura, t. 1, Podstawowe pojęcia i problemy, Wrocław 1991, s. 149-156.
• Mikołajczak M., Tajemnice słowiańskich bogów, Wrocław 2006.
• Orgelbrand S., Encyklopedia powszechna, t. 11, O-Polonus, Warszawa 1901.
• Popowska-Taborska H., Ślady dawnych wierzeń słowiańskich utrwalone w kaszubskiej leksyce, „Światowit” 1996, XL, s.144-157.
• Praktyczny słownik współczesnej polszczyzny, t. 28, red H. Zgółkowa, Poznań 2000.
• Siatkowski J., O cerkiewizmach w najstarszej polskiej terminologii chrześcijańskiej, [w:] Czesko-polskie kontakty językowe, Warszawa 1996, s. 195-202.
• Słownik języka polskiego, t. 1-8, red. J. Karłowicz, A. A. Kryński, W. Niedźwiedzki, Warszawa 1900-1927.
• Słownik polszczyzny XVI wieku, t. 1-34, red. M. R Mayenowa, Fr. Pepłowski, red K. Mrowcewicz, Warszawa 1966-2012.
• Słownik staropolski, t. 1-11, red. S. Urbańczyk Kraków 1953-2002.
• Váňa Z., Svět slovanských bohů a démonů, Praha 1990.
• Walczak B., Indoeuropejskie nazwy Boga, [w:] Język doświadczenia religijnego, t. 4, red. G. Cyran i E. Skorupska-Raczyńska, s. 469-478.