Maria Ludwika Gonzaga w pracach Wiktora Czermaka

• Authors: Mariola Hoszowska

Title variants

EN

Maria Ludwika Gonzaga in the Works of Wiktor Czermak

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Autorka artykułu analizuje twórczość krakowskiego historyka Wiktora Czermaka (1863-1913) pod kątem opinii i ocen, jakie były formułowane przez tego badacza XVII stulecia o małżonce Władysława IV i Jana Kazimierza – Ludwice Marii Gonzadze. Czermak wysoko ocenił polityczny zmysł i inicjatywę tej władczyni w pracy doktorskiej przygotowywanej we Lwowie pod kierunkiem Ksawerego Liskego, i obronionej w 1887 r. w Krakowie. Dwaj ostatni władcy z dynastii Wazów na polskim tronie, oraz ich małżonka, przez długie lata zajmowali uwagę krakowskiego uczonego. W artykule mowa o ewolucji zapatrywań na przybyłą z Francji energiczną władczynię. Wiele wskazuje, że historyk przeszedł od fascynacji „męską” osobowością małżonki Jana Kazimierza w połowie lat osiemdziesiątych XIX wieku, do bardziej krytycznego spojrzenia na poczynania Francuzki w Polsce w schyłku kolejnej dekady. Wynikało to ze zmiany zainteresowań i rozszerzania bazy źródłowej, lepiej oświetlającej osobę królowej, w której dojrzalszy badacz dostrzegał wady, jakich nie zauważał w studenckich latach.

EN

The author of the article analyzes the creative work of the Cracow historian Wiktor Czermak (1863-1913) in terms of opinions and assessments that were formulated by this researcher of the 17th century. It concerned the wife of Władysław IV and Jan Kazimierz, who was Ludwika Maria Gonzaga. Czermak highly valued the political ideas and initiative of this ruler in his doctoral dissertation prepared in Lviv under the direction of Ksawery Liske, defended in 1887 in Krakow. The last two rulers of the Vasa dynasty on the Polish throne, and their spouse, were the object of the Krakow scholar’s interest for many years. The article talks about the evolution of the views of an energetic ruler from France. There are many indications that the historian passed from his fascination with the “male” personality of the wife of Jan Kazimierz in the mid-1880s, to a more critical look at the French woman’s actions in Poland at the end of the next decade. This resulted from a change in interests and expanding his source of information, which better illuminating the person of the queen. Thus, the researcher gave a more mature picture of the flaws that he did not notice in his student years.

Keywords

PL

historia historiografii; Wiktor Czermak; Maria Ludwika Gonzaga; Uniwersytet Lwowski; Uniwersytet Jagielloński

EN

history of historiography; Wiktor Czermak; Maria Ludwika Gonzaga; University of Lviv; Jagiellonian university

• Publisher: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
• Journal: Studia Polonijne
• Year: 2019
• Volume: 40
• Pages: 79-100

Contributors

author

Mariola Hoszowska

• Uniwersytet Rzeszowski

References

• Baczkowski K., Wiktor Czermak (1863-1913), [w:] Uniwersytet Jagielloński. Złota Księga Wydziału Historycznego, red. J. Dybiec, Kraków: Uniwersytet Jagielloński 2000, s. 151-163.
• Błachowska K., Stanisław Zakrzewski (1873-1936), [w:] Złota księga historiografii lwowskiej XIX i XX wieku, [t. I], red. J. Maternicki przy współpracy L. Zaszkilniaka, Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego 2007, s. 377-398.
• Brückner A. [Rec.], Czermak Wiktor, prof. dr. Ilustrowane Dzieje Polski. Tom pierwszy. Od początków do X wieku […], „Kwartalnik Historyczny” 20(1906), s. 703-705.
• Cassirer E., Esej o człowieku. Wstęp do filozofii kultury, przekład A. Staniewska, przedmowa B. Suchodolski, Warszawa: Czytelnik 1977.
• Czapliński W., Czermak Wiktor (1863-1913), [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. IV, Kraków 1938, s. 337.
• Czermak W., Jan Kazimierz. Próba charakterystyki, „Kwartalnik Historyczny” 3(1889), s. 1-27.
• Czermak W., Jan Kazimierz. Studia nad jego życiem i charakterem, „Przewodnik Naukowy i Literacki” 17(1889), s. 812-820, 913-922, 1021-1031, 1159-1183.
• Czermak W., Koniec Jerzego Lubomirskiego, „Kwartalnik Historyczny” 4(1890), s. 1-23.
• Zermak W., Na dworze Władysława IV, „Biblioteka Warszawska” 1896, t. 4, s. 437-457; 1897, t. 1, s. 315-342; t. 2, s. 419-444; t. 4, s. 57-71, 415-426.
• Czermak W., Ostatnie lata życia Jana Kazimierza, „Biblioteka Warszawska” 1892, t. 1, s. 1-57.
• Czermak W., Plany wojny tureckiej Władysława IV, Kraków: Akademia Umiejętności 1895.
• Czermak W., Potrójne śluby Jana Sobieskiego i „Marysieńki”, „Przewodnik Naukowy i Literacki” 1890, s. 961-977.
• Czermak W., Próba naprawy Rzeczypospolitej za Jana Kazimierza, „Biblioteka Warszawska” 1891, t. 1, s. 519-547.
• Czermak W., Sprawa Lubomirskiego w roku 1664, Warszawa: odbitka z „Ateneum” 1886.
• Hoszowska M., Dawna Rzeczpospolita we wczesnych pracach Wiktora Czermaka (1882-1887), [w:] Wspólne dziedzictwo. Rzeczpospolita Obojga Narodów w polskiej, litewskiej i ukraińskiej historiografii XIX-XXI wieku, red. M. Hoszowska, J. Pisulińska, P. Sierżęga, L. Zaszkilniak, Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego 2019, s. 159-174.
• Hoszowska M., Mit Matki Polski w dziewiętnastowiecznych syntezach historycznych, [w:] Mity i stereotypy w dziejach Polski i Ukrainy w XIX i XX wieku, red. A. Czyżewski, R. Stobiecki, T. Taborek, L. Zaszkilniak, Warszawa–Łódź: Instytut Pamięci Narodowej 2012, s. 262-292.
• Kersten A., Wstęp, [w:] W. Czermak, Ostatnie lata Jana Kazimierza, oprac. i wstępem poprzedził A. Kersten, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1972, s. 5-22.
• Kolbuszewska J., Mutacja modernistyczna w historiografii polskiej (przełom XIX i XX wieku), Łódź: Wydawnictwo Ibidem 2005.
• Maternicki J., Między tradycją a nowoczesnością. Spory metodologiczne na III Zjeździe Historyków Polskich w Krakowie w 1900 R., [w:] tenże, Historiografia i kultura historyczna. Studia i szkice, Warszawa: Uniwersytet Warszawski Centralny Ośrodek Metodyczny Studiów Nauk Politycznych 1990, s. 348-404.
• Mycielski J. [Rec.], Czermak Wiktor dr: Potrójne śluby Jana Sobieskiego i „Marysieńki”, „Przewodnik Naukowy i Literacki”. Rok 1890. Zeszyty 11 i 12, „Kwartalnik Historyczny” 6(1892), s. 872-876.
• Perkowska U., Studentki Uniwersytetu Jagiellońskiego w latach 1894-1939. W stulecie immatrykulacji pierwszych studentek, Kraków: „Secesja” 1994.
• Plebański J.K., Jan Kazimierz Waza, Maria Ludwika Gonzaga. Dwa obrazy historyczne, Warszawa: G. Gebethner i R. Wolff 1862.
• Polemika. Odpowiedź dra Wiktora Czermaka na artykuł p. Sawczyńskiego pt. Sprawa reformy sejmowania za Jana Kazimierza, „Kwartalnik Historyczny” 7(1893), s. 584-586.
• (Red.), Śp. Wiktor Czermak, „Kwartalnik Historyczny” 27(1913), s. 204-205.
• Sawczyński H., Sprawa reformy sejmowania za Jana Kazimierza (1658-1661), „Kwartalnik Historyczny” 7(1893), s. 240-284.
• Solarska M., Bugajewski M., Doświadczanie przeszłości. Poznanie historyczne wobec pluralizmu czasu historycznego, Poznań: Instytut Historii UAM 2018.
• Stolicki J., Wiktor Czermak – pionier badań nad XVII wiekiem w Polsce, [w:] Katedra historii polskiej na Uniwersytecie Jagiellońskim – odniesienia, interpretacje, pamięć, red. K.K. Daszyk, T. Kargol, Kraków: Towarzystwo Wydawnicze „Historia Iagellonica” 2019, s. 115-143.
• Suchmiel J., Działalność naukowa kobiet w Uniwersytecie we Lwowie do roku 1939, Częstochowa: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Częstochowie 2000.
• Suchmiel J., Udział kobiet w nauce do 1939 roku w Uniwersytecie Jagiellońskim, Częstochowa: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Częstochowie 1994.
• Walewski A., Historia wyzwolenia Polski za panowania Jana Kazimierza, t. I-II, Kraków: Uniwersytet Jagielloński 1866-1868.
• Waliszewski K., Maria Mantuańska, królowa polska. 1644-1648. Studium biograficzne na podstawie źródeł rękopiśmiennych, „Biblioteka Warszawska” 1885, t. 3, s. 321-342; t. 4, s. 48-73.
• Waliszewski K., Marsysienka, Maria de la Grande d’quien, reine de Pologne, femme de Sobieski 1641-1716, Paris 1898.
• Wierzbicka M., Władysław Smoleński, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe 1980.
• Woźniak M., Przeszłość jako przedmiot konstrukcji. O roli wyobraźni w badaniach historycznych, Lublin 2010.
• Wrzosek W., O myśleniu historycznym, Bydgoszcz: Epigram 2009.

Identifiers

DOI

10.18290/sp.2019.5