MICKIEWICZ WITKACEGO

• Authors: Baraniak Magdalena

Title variants

EN

ADAM MICKIEWICZ IN THE VIEW OF THE WITKACY

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Wnikliwa lektura twórczości Witkacego przynosi zaskakujące wnioski. Okazuje się, że myśl Mickiewicza była dla niego niezwykle ważna. Stanisław Ignacy od najmłodszych lat wychowywał się w atmosferze uwielbienia dla dzieł romantycznych poetów. Poznawał je dzięki ojcowskiej interpretacji, która z pewnością miała wpływ na jego późniejszą twórczość. Nie podzielał jednak fascynacji ojca w pełni. Już jako młody pisarz prezentował własne, często odmienne poglądy na temat literatury romantycznej. Niejednokrotnie polemizował z utworami Mickiewicza, używając do tego szyderczego języka. Jednak były one dla niego jednocześnie niezwykle ważnym punktem odniesienia i miały wielką wartość artystyczną. Poglądy Witkacego na rolę sztuki czystej są zaskakująco podobne do Mickiewiczowskiej filozofii dramatu ze słynnej Lekcji XVI. Dramat, zdaniem romantycznego poety, ma „zniewalać do działania duchy opieszałe”. Według Witkacego teatr powinien poruszać współczesnego odbiorcę, budzić w nim uczucia metafizyczne. Im autor Niemytych dusz bardziej dojrzewał, tym wyraźniej ujawniała się w nim troska i odpowiedzialność za Istnienia Poszczególne, które można jeszcze ocalić od upadku wartości. To wyraźnie przypomina Mickiewiczowską troskę „każdego człowieka o każdego”.

EN

An insightful reading of Stanisław Ignacy Witkiewicz’s output brings some surprising conclusions. It turns out that the thought of Adam Mickiewicz was outstandingly important for him. Witkiewicz had been brought up in the atmosphere of adoration of the Polish romantic poetry since his childhood. He discovered them thanks to his father’s interpretations, which surely had a huge impact on his later works. Witkiewicz did not fully share his father’s endless fascination, however. As a young writer, Witkiewicz presented his own, often separate opinion about the role of the romantic literature. He repeatedly disagreed with the Mickiewicz’s oeuvre, often using a mocking language. Still, Mickiewicz’s thought constituted a crucial point of reference to Witkiewicz and according to him Mickiewicz’s literary works had great artistic value. Witkiewicz’s opinion about pure art is surprisingly similar to the philosophy of Mickiewicz expressed in The 16th Lesson. Art, in Mickiewicz’s own words, has to “captivate the sluggish souls to action”. Witkiewicz thought was similar: in his view, art should impress the recipient and arouse metaphysical reflections. The more Witkiewicz maturated, the more he demonstrated his care and responsibility for all “Separate Beings” that can be saved from the value decline. It actually resembles Mickiewicz’s conception of the “care of every human for every human”.

Keywords

PL

Witkacy; Mickiewicz; szydercy; Mickiewiczowski patriotyzm; transcendencja; pozioma; Witkiewiczowie; wychowawca narodu; Lekcja XVI

EN

Stanisław Ignacy Witkiewicz; Adam Mickiewicz; the mockers; Mickiewicz’s; nationalism; horizontal transcendence; the Witkiewicz family; mentor of the nation; The 16th Lesson

• Publisher: Wydawnictwo Naukowe AP
• Journal: Świat Tekstów. Rocznik Słupski
• Year: 2020
• Volume: 18
• Pages: 211-228
• Physical description: Oryginalna praca badawcza

Contributors

author

Baraniak Magdalena

• University of Warsaw, Faculty of “Artes Liberales”

References

• Boy-Żeleński T., Brązownicy i inne szkice o Mickiewiczu, Warszawa 1956.
• Chrzanowski I., Za co powinniśmy kochać „Pana Tadeusza”? (Odczyt popularny wygłoszony w Warszawie, w Uniwersytecie Ludowym Polskiej Macierzy Szkolnej w roku 1907), Warszawa 1925.
• Dawidowiczowa A., Zeschnięte liście i kwiat, Kraków 1989.
• Degler J., Stan szczęśliwego zbydlęcenia, „Tygodnik Powszechny” 2009, nr 38.
• Degler J., Witkacy – wychowawca narodu. W: Człowiek, kultura, historia, red. E. Dobrzejewska-Mozrzymas, A. Jezierski, Wrocław 2011.
• Janion M., „Czy będziesz wiedział, co przeżyłeś”, Warszawa, 1996.
• Janion M., Gorączka romantyczna, Gdańsk 2007.
• Janion M., Życie pośmiertne Konrada Wallenroda, Warszawa 1990.
• Kuziak M., Inny Mickiewicz, Gdańsk 2013.
• Masłowski M., Etyka i metafizyka. Perspektywa transcendencji poziomej we współczesnej kulturze polskiej, Warszawa 2011.
• Masłowski M., Gest, symbol i rytuały polskiego teatru romantycznego, Warszawa 1998.
• Mickiewicz A., Dzieła wszystkie. Wiersze 1817–1824, oprac. Cz. Zgorzelski, Wrocław 1971.
• Mickiewicz A. Dzieła, t. II, Literatura słowiańska. Kurs trzeci i czwarty, przeł. L. Płoszewski, Warszawa 1955.
• Mickiewicz A., Księgi narodu polskiego i pielgrzymstwa polskiego, Paryż 1832.
• Piwińska M., Legenda romantyczna i szydercy, Warszawa 1973.
• Rzońca W., Witkacy–Norwid. Projekt komparatystyki dekonstrukcjonistycznej, Warszawa 1998.
• Słownik literatury polskiej XX wieku, red. A. Brodzka, Wrocław 1992.
• Witkiewicz S., Dziwny człowiek, Lwów 1903.
• Witkiewicz S., Jan Matejko, Kraków 1903.
• Witkiewicz S., Listy do syna, oprac. B. Danek-Wojnowska, A. Micińska, Warszawa 1969.
• Witkiewicz S., Wallenrodyzm czy znikczemnienie?, „Kultura Polski” 1917, nr 6/7.
• Witkiewicz S.I., Dramaty, t. 1, oprac. J. Degler, Warszawa 1996.
• Witkiewicz S.I., Listy do żony (1936–1939), red. J. Degler, Warszawa 2012.
• Witkiewicz S.I., Narkotyki. Niemyte dusze, oprac. A. Micińska. W: Dzieła zebrane, tegoż, t. 12, Warszawa 2004.
• Witkiewicz S.I., Pisma krytyczne i publicystyczne, oprac. J. Degler. W: Dzieła zebrane, tegoż, t. 11, Warszawa 2015.
• Witkiewicz S.I., Pojęcia i twierdzenia implikowane przez pojęcie istnienia i inne pisma filozoficzne (1902–1932), oprac. B. Michalski. W: Dzieła zebrane, tegoż, t. 13, Warszawa 2002.
• Witkiewicz S.I., Pożegnanie jesieni, oprac. A. Micińska. W: Dzieła zebrane, tegoż, Warszawa 2001.
• Witkiewicz S.I., Teatr i inne pisma o teatrze, red. J. Degler. W: Dzieła zebrane, tegoż, t. 9, Warszawa 1995.
• Witkiewicz S.I., Varia, oprac. J. Degler. W: Dzieła zebrane, tegoż, t. 23, Warszawa 2019.